Rouw- en verliesverwerking

• Verpleging en verzorging
• MBO
• Studiejaar 2

Rouw- en verliesverwerking

inhoud 

* Verlies 

* Wat is rouw

* Rouwreacties

* Fasen van rouw

* Rouwtaken

* Interventies bij rouw

De verliescirkel

Soorten verliezen

Lokaliseerbare verliezen. Deze verliezen zijn duidelijk in de tijd (periode) te herkennen en aan een moment (datum) te koppelen, te lokaliseren. Denk hierbij aan overlijden, echtscheiding, verhuizing, enzovoort. 

    

Diffuse verliezen. Hiervan is het tijdstip of de periode niet goed vast te stellen. Het gaat om minder tastbare zaken als een onvervulde kinderwens, een slechte relatie met (een van de) ouders, verloren hoop, verloren dromen, ziekte, enzovoort.

Primaire verliezen. Dit zijn de verliezen die het eerst merkbaar zijn, de verliezen die ‘op de voorgrond’ staan. Daarmee zijn het de verliezen die de directe aanleiding kunnen vormen voor de rouw.

Secundaire verliezen. Dit zijn de verliezen die, naar aanleiding van het primaire verlies, ‘op de achtergrond’ blijken te ontstaan. Zijn een direct gevolg van het primaire verlies, ook al zijn ze vaak niet meteen duidelijk. Het zijn verliezen die vaak verzwarend werken voor de  rouw.

Omschrijf kort in je eigen woorden wat rouw is

definities van rouw

• Rouwen is jouw proces om jezelf aan te passen aan die totaal veranderde situatie. 
  
• Het totaal van gevoelens, gedachten en gedrag dat ontstaat ten gevolge van het permanent missen van iets of iemand dierbaars.
• Een combinatie van emotionele, mentale, lichamelijke, spirituele en gedragsmatige reacties op verlies  

Wat zijn factoren het karakter van rouwreacties mede bepalen?

Factoren die mede bepalend zijn voor rouwreacties

• De relatie met de overledene.
• De leeftijd van de rouwende en de overledene
• Mate waarin we op het verlies zijn voorbereid.
• De vooraf bestaande lichamelijke en geestelijke toestand van de rouwende (zelf ziek zijn, mentale sterkte, etc.)
• Steun van buitenaf.

Is deze persoon rouwende?

1. ja
2. nee

Iedereen rouwt op zijn/haar eigen manier

Taak van de verpleegkundige is om de rouwende gerust te stellen.

Luisteren, aanwezig zijn, warmte bieden, initiatief tonen, evalueren   

Niet doen: vermijden, keurslijf.  

rouw reacties ingedeeld in groepen

Emotionele (verdriet, angst, agressie, opluchting, tevredenheid)

Mentale (verward, gespannen, hopeloos, zelfmoordgevoelens)

Lichamelijke (hoofdpijn, slaapproblemen, eet probleem)

Spirituele (vragen naar en twijfel aan de zin van alles, zinloosheid, ernstige eenzaamheid, angst voor de dood)

Gedrag (zoekgedrag, vermijden situaties/personen, opgewonden gedrag, terugtrekken)

Anticiperende rouw

Men ziet het einde aankomen en kan zich voorbereiden.

Voordeel: er is tijd om waardig afscheid te nemen, dit kan de gevoelens verlichten.

Nadeel: er kan al (te) vroegtijdig afscheid worden genomen, hierdoor kan de stervende het gevoel krijgen dat hij/zij in de steek gelaten wordt. 

Misverstanden over rouw

Veel praten over het verlies is de beste manier.

Er zit een einde aan rouwen.

Je moet het verlies loslaten om verder te kunnen met je leven.

Je hebt geen verdriet als je niet huilt.

Verbreek de band met een overledene.

Rouwen doe je pas na een verlies.

Rouw is altijd hetzelfde.

Rouwen doe je alleen.

Rouw is na 1 jaar voorbij.

Verlies kent alleen maar negatieve kanten.

rouw model

Er bestaan verschillende manieren (modellen) die aangeven hoe een rouwproces verloopt. 

Deze modellen kunnen aangeven in welke fase men zit en welke zorg misschien nodig is.

Kubler Ross model

Elisabeth Kübler-Ross onderscheidde in het rouwproces 5 fasen. Ze beschouwde rouw echter niet als een lineair proces, dat iedereen stap voor stap doorloopt. 

Bij iedereen verloopt het rouwproces anders. Sommige mensen slaan fasen over. Anderen blijven lang in één fase hangen of hernemen een eerdere fase. Ook verlieservaringen uit het verleden bepalen mee hoe iemand vandaag omgaat met rouw.

Rouw fasen volgens psychiater Elisabeth Kubler Ross:

1. Ontkenning;
2. Woede en vertwijfeling;
3. Onderhandelen en/of gevecht aangaan;
4. Depressie;
5. Aanvaarding

Wat gebeurt er in fase een: ontkenning?

Wat gebeurt er in fase twee: woede en vertwijfeling?

Wat gebeurt er in fase drie: gevecht aangaan?

Wat gebeurt er in fase vier: erkenning van de realiteit?

Wat gebeurt er in fase vijf: aanvaarding?

William Worden

Rouwfasen

Bron: https://www.zorgwelzijn.nl/blog/blog-rouwfasen-kubler-ross-achterhaald/

Pathologische rouw

de rouwreacties zijn veel sterker of langduriger dan redelijkerwijs verwacht mag worden.

Als de verschillende fasen worden doorlopen maar er komt geen juiste afsluiting van het proces dan kunnen er complicaties optreden.

Rouwen na overlijden

De fase van verdoofd zijn.

De fase van verlangen en zoeken naar degene die er niet meer is.

De fase van in verwarring zijn en de wanhoop.

De fase van reorganisatie.

Welke zaken kunnen gevaarlijk worden voor de rouwende?

 Interventies bij rouw

Er is een verschil bij rouw tussen kinderen en volwassenen.

Dit heeft te maken met de verstandelijke ontwikkeling en het vermogen tot relativeren.

Interventies bij volwassen

• Verlies vaststellen en definiëren
• Stimulering tot uiting van gevoelens
• Begrip tonen
• Ondersteuning bij individuele coping strategieën
• Uitleg geven over de fase van rouw
• Stimulering van spirituele/ culturele/ religieuze uitingen
• Bied een luisterend oor aan

....en de zorgverlener?

Als de zorgverleners geen emoties kunnen uiten kan dit leiden tot overbelasting en uiteindelijk tot uitval.

Jarenlang is hier weinig aandacht aan besteed.

Wat is je het meest bijgebleven van deze les?