4.2 Staten ontstaan

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

4.2 Staten ontstaan

KA 17

Het begin van staatsvorming en centralisatie.

Willem de Veroveraar centraliseert Engeland. Gevolg sterk centraal bestuur/modern ambtenarenapparaat , veel belastinginkomsten en grond aan trouwe vazallen/kerk =>  

Engeland was sterk aanhet begin 100 jarige oorlog.

Marx : De Noormannen leerden op Sicilie van de Arabieren hoe je grond moest meten en daarop belasting kon innen. (Domesday boek)

Zelf introduceerden zij een soort primitief parlement. (Magna Charta)  

1220 -1250 keizer Heilige Roomse Rijk

De investituur strijd/ Frederik von Hohenstaufen gijzelde 60 bisschoppen, en zorgde ervoor dat Europa niet een theocratische staat werd

Franse koningshuizen wisselen

In Frankrijk geen inspraak van de adel. Door de steden stadsrechten te geven ontstond het gevaar dat ze te zelfstandig zouden worden. Toevallig kreeg de Franse koningshuis Capet na dood Karel 2 geen kinderen => na 1328 steeds een mannelijke lijn in Huis Valois/Bourbon=> koning werd zeer machtig.

Duitse stamvorsten ruziën met Keizer

Strijd tussen keurvorsten en Keizer of de Keizertitel echt leidde tot soeverein (= hoogste macht )of dat de keurvorsten zelf de macht zouden houden. Via de Gouden Bul winnen uiteindelijk de keurvorsten en blijft de titel Keizer alleen een symbolische titel.

De Honderdjarige Oorlog

• In de 13e eeuw probeerden koningen om de macht van de edelen te verkleinen.
• Edelen begonnen oorlogen om de plannen van de koningen te voorkomen.
• Engeland centraliseerde gelijk na de verovering in 1100 door Willem de Veroveraar, deze zet verstoorde het machtsevenwicht in Europa.

- De grootste tegenstander van Frankrijk was Engeland, de Engelse koning bezat grote gebieden in Frankrijk. 

- Toen de Franse koning kinderloos stierf brak er een strijd uit om de macht. 

- Ook de Engelse koning vond dat hij aanspraak maakte op de Franse troon. Het gevolg van deze strijd was de Honderdjarige Oorlog (1337-1453)

• De bevolking leed zwaar onder het oorlogsgeweld en ook in militair opzicht verliep de oorlog voor de Fransen niet zo voorspoedig.
• Rond 1400 bestuurde de Franse koning alleen nog het zuid-oosten van Frankrijk.

- Zijn machtigste bondgenoot (hertog van Bourgondië) was bondgenoot geworden van de Engelse koning.

- Jeanne d'Arc zorgde voor een ommekeer. Zij hoorde stemmen van God en adviseerde de Franse koning tot een agressievere oorlogstactiek.

- De meest rampzalige fase van de oorlog was hiermee voorbij.

Staatsvorming Frankrijk

• Filips II Aug. werkte intensief aan de staatsvorming (het streven van vorsten naar een aaneengesloten gebied met een goed functionerend bestuur) van Frankrijk. Als een leenman overleed, dan leende hij het land niet meer uit. Hierdoor namen zijn inkomsten toe
• Filips II Aug. kreeg bij zijn huwelijk Zuid- Vlaanderen als bruidsschat. In Noord- Vlaanderen maakte hij een familielid tot graaf.

podcast: de bourgondiers Bart van Loo, uitgebreide info 

Filips II Aug. versterkte de band met de rijke Vlaamse steden door ze stadsrechten te geven. In ruil daarvoor kreeg hij meer belastingen en trouwe volgelingen met de steden die hij stadsrechten had gegeven.

Een nieuw Frankrijk

• De oorlog kostte een vermogen, hierdoor moest de Franse koning een nieuw belastingstelsel opzetten. Met dat geld kon hij dan weer de legers betalen en moderniseren.

Het belastingstelsel werd bedacht door ambtenaren, en de koning stelde steeds meer opgeleide ambtenaren aan die wetten bedachten die voor heel Frankrijk golden.

Door deze centralisatie (streven van vorsten om hun grondgebied vanuit een hoofdstad te regeren) en uniformering (het streven van vorsten om in heel het land dezelfde wetten te laten gelden) beperkte de koning de macht van de edelen. Ook na de oorlog veranderde de koning hierin niks, immers hij had nu zelf meer macht naar zich toegetrokken.

Hertogdom Bourgondië

• De hertog van Bourgondië stond tijdens de Honderdjarige Oorlog aan de kant van de Engelse koning. De reden daarvoor was dat de hertog van Bourgondië een eigen staat wilde stichten aan de grens met Frankrijk.
• Door slimme huwelijken te sluiten en oorlogen te voeren was het grondgebied van Bourgondië al enorm uitgebreid.

- Deze veroveringsdrift van Bourgondië lokte steeds meer verzet uit, niet alleen van buurlanden maar ook van de Bourgondische gewesten zelf.

- Steeds minder edelen wilden hun leven riskeren voor oorlogen waar ze zelf weinig voordeel bij konden halen.

Hertogdom van Bourgondië

• De hertog van Bourgondië werd gedwongen om huurlegers samen te stellen.
• Voordeel was dat hij nu oorlog kon voeren zonder dat zijn edelen meewerkten aan de oorlog.
• Nadeel was dat de bevolking nu te maken kreeg met hogere belastingen en daarnaast zette de hertog steden onder druk om hem geld uit te lenen.
• Hierdoor ontstond er in de steden en in de gewesten verzet tegen de politiek van de Bourgondische hertog.

Filips de Goede

Na de nederlaag bij de slag van Gavere in 1453 moesten de Gentenaars Filips de Goede om vergiffenis smeken, in hun hemd, op hun knieën en in het Frans

Bourgondië, mislukte staatsvorming

• Karel de Stoute stelde een centrale raad in: het Parlement van Mechelen. Deze raad maakte wetten  voor heel Bourgondiëen deed aan rechtspraak.
• Hiermee werden de privileges van steden en gewesten genegeerd.
• Het verzet tegen deze uniformering, de hoge belastingen en vele oorlogen groeide. Dit verzet, het particularisme stond lijnrecht tegen de politiek van centralisatie en uniformering.
• Na de dood van Karel de Stoute ontstonden er in veel steden en gewesten een opstand. 

Karel de Stoute

Karel gesneuveld....

Bourgondië, mislukte staatsvorming

• Zijn opvolgster, Maria van Bourgondië, moest een aantal centralisatiemaatregelen terugdraaien om de opstanden tot bedaren te brengen. Dit was de enige mogelijkheid om de gebieden te behouden.
• Maria van Bourgondië trouwde met Maximiliaan van Oostenrijk. Hierdoor kwam een groot gedeelte van Bourgondië in handen van de Habsburgers. De Oostenrijkse keizerfamilie.
• De staatsvorming van Bourgondië was mislukt.

Maria van Bourgondië

Maximiliaan van Oostenrijk

KA 17 uitwerken

Het begin van staatsvorming en centralisatie

Huiswerk

Maken de opdrachten:

3, 4, 5, 6 en 8 

https: