1.1 deel 2

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 5

1.1 Deel 1

Steden en burgers in de lage Landen

1.1 Opbloei van handel en nijverheid in Vlaanderen

les 2

Lees: 'Atrecht t/m Atrecht als financieel centrum'

Veranderingen in de 11e-13e eeuw:

Gevolgen van de verbeterde landbouw:

- heropleving van de handel en ambacht

- ontstaan / groei van steden (mensen van het platteland trekken naar de stad)

- herstel van de monetaire economie (had enkele eeuwen op een laag pitje gestaan; geld of goud was er eigenlijk alleen bij de (rijke) heren / edelen.

Gevolg voor de Nederlanden: Vlaanderen (en Brabant) wordt een van de meest verstedelijkte gebieden van Europa.

Stedengroei en stadsrechten

• in steden toename handel en nijverheid (ambachtslieden) >
  
• ontstaan landbouwstedelijke samenleving, gunstig voor:
• 1.  adel (belastingen)
• 2. stedelingen (poorters)
• 3. horigen > aspirant-poorters 
•     - groei van de stad
•     - verbetering positie als horige op domein
•  Macht van de steden nam toe door stadsrechten:
•  oa muntrecht, gilderecht, recht op rechtspraak, verdedigingsrecht

Kaartopdracht:

Waar ontstonden steden en waarom daar?

1. Zoek een kaart van Artesië en Vlaanderen in de de late Middeleeuwen.
2. Zoek de volgende steden: Atrecht, Brugge, Gent, Brussel, Antwerpen. 
3. Wanneer ontstonden deze steden?
4. Waarom ontstonden juist op deze plekken steden?

De eerste stad van belang = Atrecht* (niet Utrecht)

• Gelegen aan twee rivieren (scarpe en schelde) had Atrecht de ideale positie om te groeien

• Veel schapen > textielnijverheid
  

• Aspirant-poorters (nieuwe inwoners) kregen een stuk grond om een huis te kunnen bouwen
  

*Atrecht = huidige Arras in Frankrijk

'Aspirant-poorters kregen een stuk land'

Deze maatregel had twee doeleinden, welke?

Steden

• Stad en platteland helpen elkaar -> specialisatie in stad, voedsel op platteland
• Langzaam groeit verzorgingsgebied en handelsnetwerk
• Burgers (poorters) willen stadsrechten: veiligheid, inkomsten, zelfbestuur
• Aspirant-poorters zorgen voor nodige inkomsten en kunde
• Door groeiende aantrekkelijkheid steden groeit ook macht van de patriciërs

Het leven in de middeleeuwse steden is zeer ongezond; het sterftecijfer ligt hoger dan het geboortecijfer. Daarom heeft de stad continu de behoefte aan vakkundige nieuwe inwoners of inwoners met veel kapitaal

Maak met behulp van vier voorbeelden die verband houden met Atrecht duidelijk dat stad en platteland niet zonder elkaar konden en elkaar bovendien economisch versterkten.

Romeinse wegennet

Pelgrimsroutes naar Santiago

Wegennet Romeinen intact, Schelde en Scarpe

Bisschopsstad > impuls voor werkgelegenheid

Vruchtbaar gebied > ontginningen en schapen (lakennijverheid)

Komst poorters gestimuleerd (grond voor huis)

Bonum commune = algemeen belang nagestreefd (privileges afkopen van de Graaf)

- juridische bescherming

- handel en nijverheid gereglementeerd

- verdediging stad

- meer invloed poorters, oa bestuur en financiën

- handhaven orde o.a. schepenen

Ook de Gilden waren belangrijk voor de 'bonum commune' 

Waarom Atrecht?

bonum commune

Stadsgemeenschap waarin burgers en stadsbestuur zich samen verantwoordelijk voelen voor welvaart en welzijn.

In steden in de Lage Landen ontstonden ideeën over het bonum commune van stedelingen.

Leg uit: 

• - (zonder bron) wat bedoeld wordt met bonum commune , en
• - waarom de bonum commune  zo belangrijk was voor de steden rond 1100, en
• - in de Late Middeleeuwen toen de Vlaamse steden op hun hoogtepunt waren, en, tenslotte,  
• - (met bron) waarom deze afbeelding een voorbeeld is van het belang dat aan de bonum commune werd gehecht

Gilden

Binnen steden waren er afspraken over handel.  Elke stad had meerdere gilden.  

Je mocht pas een ambacht uitoefenen als je lid was van een gilde. Een gilde had veel macht.

Elk gilde zorgde voor:

• Regels over prijs en kwaliteit van de producten.
  
• Opleiding van ambachtslieden.
  
• Familiezorg als een gildelid ziek werd of stierf.

Meer invloed voor de steden

• In ruil voor leningen, belastingen of beloftes van trouw konden steden steeds meer eisen van de graaf.

• Schepenen; verantwoordelijk voor de rechtspraak binnen de stad en enkele bestuurlijke taken.

• Ook meer verantwoordelijkheden over de financiën in de stad.
  

Wisselbrieven

‘De invoering van de wisselbrief past bij de monetarisering van de economie.’

1. Waar
2. Niet waar

‘De wisselbrief maakte interregionale handel veiliger voor de handelaar.’

1. Waar
2. Niet waar

Beschrijf overeenkomsten en een verschil tussen een koopliedengilde en een Hanze.

1.1 Deel 1

Steden en burgers in de lage Landen

1.1 Opbloei van handel en nijverheid in Vlaanderen

les 2

'Atrecht t/m Atrecht als financieel centrum'

Huiswerk: Lees 1.1 

'Sociale groepen t/m De Guldensporenslag'