9.3 De totalitaire systemen

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 5

Leerdoel

In  deze presentatie leer je :

• hoe het communisme opkwam in de Sovjet-Unie  
• hoe het fascisme opkwam in Italië 
• hoe het nationaalsocialisme opkwam in Duitsland 
• kenmerken van totalitaire ideologieën.

 

Communisme in Rusland/Sovjet-Unie.

Lenin, leider van de bolsjewieken, de Russische aanhangers

van het communisme, wilde in 1917: 

• kapitalisme afschaffen 
• privébezit van productiemiddelen afschaffen 
• een dictatuur vestigen 

 Na de staatsgreep van de communisten, de Oktoberrevolutie, 

brak een burgeroorlog uit die, na veel bloedvergieten,

 door de communisten in 1922 werd gewonnen:

 ze vestigen de Sovjet-Unie, een éénpartijstaat. 

Communisme in de Sovjet-Unie

In 1924 volgde Stalin Lenin op.  Stalin bouwde vanaf 1929 een industriële samenleving op. In vijfjaren-plannen bepaalde de overheid de productie.  Door collectivisatie kwamen er boerenopstanden. Om het verzet te breken eiste Stalin te veel graan op, dat leidde tot de Holomodor. 

Gevolgen collectivisatie in de Sovjet-Unie: 

• miljoenen doden 
• opbouw gigantische industriecomplexen 
• aanleg kanalen en spoorwegen 
• dwangarbeid en strafkampen 

 Periode: 1936-1938: Grote Terreur, ‘verdachte elementen’ zuiveren uit communistische partij 

Fascisme in Italië

Na de Eerste Wereldoorlog was er veel chaos en geweld in Italië. 

Fanatieke nationalisten wilden beloond worden voor het meevechten aan geallieerde zijde. Maar het verdrag van Versailles bracht niet wat ze wilden. 

Mussolini werd in 1919 de leider van de beweging van het fascisme, een politiek beweging: 

• antidemocratisch, 
• totalitair, 
• gewelddadig,
• extreem nationalistisch.

 

 Na de mars op Rome werd Mussolini regeringsleider en trok alle macht naar zich toe.  

Hij vestigde een dictatuur. 

Nationaalsocialisme in Duitsland

Na WOI ontstaan er straatgevechten tussen linkse arbeiders (communisten) en nationalistische oorlogsveteranen. Uit onvrede over de regering en het verdrag van Versailles.  

Hitler werd leider van de NSDAP, zijn eerste staatsgreep mislukt. 

Toen de economie na 1924 (Dawesplan) opbloeide leek zijn rol uitgespeeld. 

In 1929 kreeg Duitsland te maken met de economische crisis, vanaf de jaren ‘30 de NSDAP steeds groter. Hitler werd in 1933 kanselier en vestigde een dictatuur:

• Zijn titel werd Führer. 
•  Alle organisaties moesten de ideologie van het nationaalsocialisme volgen. 
• Gelijkschakeling werd afgedwongen door overal nazi’s aan te stellen.
•  Tegenstanders werden opgesloten of vermoord. 

3 Totalitaire ideologieën

Overeenkomsten fascisme en nationaal-socialisme: 

• extreem nationalistisch 
• gewelddadig 
• enorm partijleger met straatterreur 

 Kenmerkend voor het nationaal-socialisme was de rassenleer met het idee van een superieur Arisch ras en antisemitisme: jodenhaat. 

 Communistische ideologie volgens Lenin: 

• antireligieus 
• afwijzing nationalisme 
• kapitalisme vernietigen en bedrijven in handen van de staat 
• streven naar gelijkheid, vrede en welvaart 

overeenkomsten

Overeenkomsten fascisme, nationaalsocialisme en communisme: 

• antidemocratisch en totalitair 
• indoctrinatie 
• geen zelfstandige organisaties meer 
• leiderschap en persoonsverheerlijking 
• autoritair gedrag was de norm 
• gebruik van symbolen 
• minachten van parlementaire democratie 
• meedogenloos geweld tegen tegenstanders en concentratiekampen 

Begrippen uit deze les:

Bolsjewieken: communisten.

Communisme: radicaal socialisme

Dictatuur: (staat met een) alleenheerschappij

eenpartijstaat: staat met één partij die alle macht heeft. 

Collectivisatie: opgaan van privé-boerderijen in gemeenschappelijke landbouwbedrijven. 

Holomodor: hongersnood in Oekraïne in 1932/1933

Regimes: ondemocratische regeringen.

Fascisme: antidemocratische, totalitaire, gewelddadige en extreem nationalistische politieke beweging.

Nationaalsocialisme: antidemocratische, totalitaire, gewelddadige, extreem nationalistische en racistische politieke beweging.

Begrippen uit deze les:

Gelijkschakeling: aanpassing aan totalitaire regime

Nazi: afkorting voor nationaalsocialist.

Antisemitisme: jodenhaat.

Totalitair: als de overheid volledig heerst over de samenleving.

Indoctrinatie: systematisch opdringen van ideeën.

Persoonsverheerlijking: uitbundig prijzen van een persoon.

Concentratiekamp: gevangenkamp voor tegenstanders.

Pak je werkboek en tekstboek 

10 minuten werken aan:

par 9.3 wb p 107-109 opdr 1 t/m 7, 11 t/m 14,  16, 17