KUA_H5_les5

• Kunst algemeen
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 5

KUA_H5_les 5

Muziek is emotie

Leerdoelen:

+ Ik weet alles over opdrachtgevers - de Medici (hh)

+ Ik ken aanloop naar het ontstaan van opera.

+ Ik ken de begrippen die daar bij horen: madrigaal - affectenleer - kapelmeester  - basso continuo

recitatieven - aria - prima pratica - seconda pratica - dissonanten

1. 

Opleving van de idealen en kunst van de klassieke oudheid. In de veertiende eeuw opgekomen in Italië, met als centrum Florence, later verspreid over heel Europa. Studie en wetenschap staan hoog in aanzien, het wereldbeeld is humanistisch en de invloed van niet-kerkelijke opdrachtgevers neemt toe.

2.

Persoon die geld beschikbaar stelt voor het maken of behouden van kunst, bijvoorbeeld door het verstrekken van opdrachten, het verzamelen van kunst, het financieren van opleidingen etc.

3.

De mens met veelzijdige kennis en vaardigheden op allerlei gebieden (kunsten, wetenschappen, literatuur, fysiek). Een ideaal dat zich in de renaissance ontwikkelt als onderdeel van het humanisme.

4.

Nagespeeld zeegevecht met op schaal nagebouwde oorlogsschepen. In het Romeinse rijk werd hiervoor bijvoorbeeld het Colosseum onder water gezet. Later ook aan hoven in de renaissance als spectaculair onderdeel van hoffeesten.

5.

Letterlijk: tussendoor. Oorspronkelijk kort tussenspel tussen de bedrijven door. In de renaissance groeien de intermedi uit tot muziek-, dans- en zangspektakels waarvan de inhoud nog steeds losstaat van het toneelspel dat hiermee onderbroken wordt. Wordt ook intermezzo genoemd.

wat weet jij allemaal over opera ? schrijf op!

Luisterfragment 1: 

- toonhoogte eerste deel

- melodie tweede deel

voorloper opera: madrigaal

• niet-kerkelijke muziek (=wereldlijk) 
• landstaal
• ontstaan Italië, populair in de 16e eeuw.
• meerstemmig, voornl. zang
• muziek versterkt vaak de inhoud van de tekst: met muzikale middelen de emotie bespelen.

affectenleer

Muzikale middelen, toonsoorten en instrumenten kunnen worden ingezet om gevoelens uit te drukken.

muzikale middelen: toonhoogte-toonduur-tempo-dynamiek-klankkleur-vorm en vormelementen, compositie

Mantua: Renaissance & humanisme  

stadstaat in Italië

Gonzaga-beroepslegers

rijk en machtig

humanisten en kunstenaars

Claudio Monteverdi (1567-1643)

kapelmeester bij de Gonzaga's: leider van een muziekkapel, dirigent

opera L'Orfeo (1607): 

(imitatio-aemulatio) klassiek toneelstuk

vroege opera

afwisselend:

-recitatieven

-instrumentale tussendoortjes (intermedi)

-koorzang

-een enkele aria

volledig gezongen verhaal in de landstaal.

opera

recitatief: spreekzang.

1 zanger vertelt op deze manier een deel van het verhaal, begeleid door de basso continuo/enkele akkoorden.

tekst het belangrijkst

retorica: welsprekendheid (uomo universale)

Claudio Monteverdi

vernieuwer

• prima pratica: polyfone (meerstemmige) muziek, tekst ondergeschikt aan regels.
• seconda pratica:

- muziek volgt en ondersteunt tekst.

- de muziek bestaat bij voorkeur uit een zangstem begeleid door akkoorden, bijv. bij de recitatieven. 

- meer ruimte voor experiment (dissonanten, ongewone melodische wendingen of ritmische contrasten).

publieksopera in Venetië

1613 Monteverdi San Marco

ook niet-kerkelijke opdrachtgevers

Opera: van hofcultuur naar vermaak voor een breed publiek.

1637: eerste operahuis

kenmerkend publieksopera:

- 'menselijker' personages

- koren verdwijnen (kostenaspect)

- muzikale intermedi eenvoudiger

- meer aria's: vocaal vuurwerk & emotie.

Verwerkingsopdracht C.S.

Monteverdi onderscheidt in zijn opera's naast de prima pratica de seconda pratica. De prima practica volgt de traditionele regels, waarbij de tekst ondergeschikt is aan de muziek. Voor een opera is de stijl van de seconda practica belangrijk. Leg dit uit aan de hand van 2 aspecten van de seconda practica.

Huiswerk

Lees  Bespiegeling pp. 70.

Maak verwerkingsopdrachten.

Wat is de bekendste hal in het Paleis van Versailles?

1. Spiegelzaal
2. Troonzaal
3. Balzaal
4. Kunstgalerij

Wie was de beroemdste koning die in Versailles woonde?

1. Willem van Oranje
2. Karel V
3. Napoleon Bonaparte
4. Lodewijk XIV

Waar bevindt het Paleis van Versailles zich?

1. Spanje
2. Frankrijk
3. Italië
4. Duitsland