12.3 Soorten veranderen

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 3

12.3 Soorten veranderen

Welkom!

Programma 12.3

1. Zelfstandig werken

2. Opdrachten bespreken

3. Starten met paragraaf 12.3 

4. Zelfstandig werken

Even herhalen...

Dominante overerving

Als je homozygoot voor de ziekte of heterozygoot bent, dan heb je de ziekte.

Een man en een vrouw hebben allebei de ziekte van Huntington (dominante overerving). Ze hebben al een gezonde dochter samen gekregen. Hoe groot is de kans dat hun volgende kind ook gezond is?

1. 100%
2. 50%
3. 25%
4. 0%

Twee ouders zijn drager van een recessief overervende ziekte. Zij zijn in verwachting van een kind. Hoe groot is de kans dat dit kind ook drager is?

1. 100%
2. 50%
3. 25%
4. 0%

Uitleg vraag

Allelen: F= gezond en f=ziek, want recessief overervend en drager mogelijk.
P-generatie fenotype: drager x drager= heterozygoot x heterozygoot
P-generatie genotype: Ff x Ff

F1 (nakomelingen) genotype: FF, Ff, Ff en ff
Antwoord: drager als Ff; dit is 2 op de 4, dus 50%.

12.3 Leerdoelen

• Je weet hoe lang er al leven is op aarde.
• Je kunt benoemen waaraan je kunt zien dat soorten aan elkaar verwant zijn. 
• Je kunt oorzaken benoemen waardoor soorten veranderen.
• Je kunt uitleggen hoe nieuwe soorten ontstaan.

EVOLUTIE

De ontwikkeling op aarde waarbij soorten (langzaam) veranderen  en er nieuwe soorten ontstaan 

Aantekeningen

Hoelang is er al leven
 op aarde?

De aarde is ong.  4.5 miljard jaar oud 

-> Geen leven op aarde

-> Geen zuurstof in lucht, maar mengsel van gassen uit vulkanen. 

Hoelang is er al leven op aarde?

1e organismen: cyanobacteriën (blauwalg),  ontstonden 3,5 miljard jaar geleden in water

en kunnen (net als planten) zuurstof maken.

daarna: 

algen en dieren in water (geen leven op land)
en toen:

Uv-straling schadelijk-> Door zuurstof (van de cyanobacteriën) ontstaat er ozon (door reactie met UV) -> Ozon beschermt UV -> Leven op aarde

Minder UV-straling
-> ook leven op land

1ste planten:  algen, daaruit andere groepen.

1ste dieren: ongewervelden; kwallen, zeesterren. Later duizendpoten, insecten. 

Toen mét wervelkolom; vissen, amfibieën, reptielen, vogels, zoogdieren (wij!)

Cyanobacteriën waren de eerste organismen op aarde. Waarom waren ze zo belangrijk voor het ontstaan van andere organismen?

1. Ze produceren zuurstof
2. Ze produceren zonlicht
3. Ze produceren koolstofdioxide
4. Ze produceren water

Waardoor werd leven op land mogelijk?

1. De temperatuur ging omlaag
2. Er kwam genoeg zuurstof in de lucht
3. De dieren kregen poten
4. Er kwam minder UV-straling op de grond

Hoe oud schatten wetenschappers onze aarde?

Verwantschap

Verwantschapsschema:
schema met afstamming van verworven soorten en hun uitgestorven voorouders  

Gemeenschappelijke voorouder: soort waaruit verschillende soorten zich ontwikkeld hebben  
- soorten met recent gemeensch.voorouder staan dicht bij elkaar in schema: zijn verwant. 

Verwant:
Dieren die verwant zijn, tonen veel overeenkomstige kenmerken, door recente gemeensch.voorouder. 

Ongewervelden (zonder wervelkolom) vs Gewervelden (mét wervelkolom).

Verwantschap tussen gewervelden - er zijn steeds nieuwe kenmerken ontstaan

Leg in je eigen woorden uit wat 'verwant' betekent.

Soort B toont het meeste verwantschap met
soort: A of C?

1. A
2. C

Vissen behoren tot de .....

1. gewervelden
2. ongewervelden

Zelfstandig werken