4.4 Kerk en staat

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 1

Kerk en staat

Leerdoelen

Aan het eind van de les kun je uitleggen:
hoe de Investituurstrijd verliep, en
hoe koningen hun rijk centraliseerden, en
hoe de kerk de greep op de maatschappij vergrootte

Tijd van Steden en Staten (1000-1500)

In het wit zie je een stadspoort. Ging je in de Middeleeuwen een stad binnen, dan moest je door de stadspoort. In veel steden werd een hoge en prachtig versierde kerk gebouwd. Op de achtergrond zie je de binnenkant van zo’n kerk.

De strijd tussen paus en keizer
wie heeft er meer macht als je kijkt naar de tekening?

Kerk / Staat

• Vanaf 11de eeuw groeiende macht paus
• waarom?  vertegenwoordiger God op aarde
• Investituurstrijd: wie mag bisschoppen benoemen, paus of keizer?
• Paus Gregorius VII: baas van de kerk
• Keizer Hendrik IV: Koning van Duitsland
• bisschoppen zijn leenmannen
• Gevolg ruzie: excommunicatie keizer
  Wat was ook alweer een excommunicatie?
• 1077: Gang naar Canossa: keizer moet paus om vergeving smeken

excommunicatie Hendrik IV

Canossa (1077)

Wie wint de strijd?

• Na de excommunicatie is de strijd nog niet voorbij
• Hendrik verovert Rome 
• Daarnaast kiest hij voor zichzelf een nieuwe Paus uit.
• Die laat hem wel bisschoppen benoemen

Einde van de strijd

1122 komt er eindelijk een eind aan de strijd.

Er komt scheiding tussen kerk en staat 

Vorsten brengen een scheiding aan tussen Kerk en staat

Tot 13e eeuw paus baas over vorsten.

Dan scheiding tussen Kerk en staat:

- paus macht over godsdienstige zaken

- vorst baas op politiek terrein 

De Nederlanden

• Nederland als één land bestond nog niet in de Middeleeuwen
  

• Er waren veel kleine gebieden, die bij elkaar 'De Nederlanden' heetten.

• In die gebieden was een heer de baas
• 
  

De Nederlanden maakten deel uit van het Rooms-Duitse Rijk. De graven en hertogen in Nederland waren officieel leenmannen van de Duitse keizer, maar die had meestal niet meer veel macht over zijn leenmannen. In 1018 werden de legers van de Duitse keizer zelfs verslagen door te troepen van de graaf van Holland.

bourgondische Nederlanden

Bourgondische hertogen

wilden de gewesten centraal uit Brussel besturen.

gewesten hadden eigen bestuur,regels, munten en taal.

Koningen

Koningen willen vanuit 1 plek alles regelen

Dit heet centralisatie of centraal bestuur

Samengevat

• De Investituurstrijd is de strijd tussen de paus en Hendrik IV over wie de bisschoppen mag benoemen
• Deze strijd eindigt in 1122 wanneer besloten is dat er scheiding moet zijn tussen kerk en staat. De paus gaat over de kerk en de vorsten over landsbestuur.
• Veel koningen proberen hun rijk te centraliseren in de late middeleeuwen. Ook in de Nederlanden 
• Ze doen dit door in het hele land dezelfde munt in te voeren, Wetten en regels voor het hele land hetzelfde te maken en het land vanuit 1 centraal punt te besturen

In de Tijd van monniken en ridders was er geen scheiding tussen kerk en staat.

1. niet waar
2. waar

Wat betekent scheiding tussen kerk en staat?

Hebben we in Nederland een scheiding tussen kerk en staat?

leg uit wat de investituurstrijd inhield

Welk van de volgende kenmerkende aspecten hoort niet bij het tijdvak steden en staten?

1. opkomst van handel en ontstaan van steden
2. opkomst van stedelijke burgerij
3. begin van staatsvorming en centralisatie
4. begin van overzeese expansie

Opdracht

In je boek staan drie bronnen bron 14, 15 16 en 17. lees de bronnen.

Over welke bron wil je meer weten? kies een bron.

Probeer het uitgebreide verhaal te achterhalen. Wat is het verhaal achter de bron.

Schrijf het verhaal in je eigen woorden op (ong. 1 a4 tje) .

Welke twee zinnen passen bij ‘centraal bestuur’?

1. Vorsten laten machtige edelen hun rijk besturen.
2. Rijke steden gaan samenwerken met de boeren.
3. Vorsten besturen hun rijk vanuit één plek.
4. Er komen staten waarin wetten en rechten overal hetzelfde zijn.

Schrijf 3 dingen op die je deze les hebt geleerd.

Stel 1 vraag over iets dat je nog niet zo goed hebt begrepen.