H2 Aarde - herhaling

• Aardrijkskunde
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 3

Hoofdstuk 2 Schatkist aarde 

Herhaling   

Aarde

Massa-extinctie

Planten en dieren gaan massaal dood.

Oorzaken:

- vulkanische uitbarsting

- meteoriet inslag

Geologische tijdschaal

Relatieve ouderdom: op basis van elkaar

De bovenste laag is jonger dan de onderste laag

Absolute ouderdom: op basis van radioactiviteit

Supercontinenten Pangea

• enorme oceaan
• binnenland Pangea droog
• gesteentestroom duwt aardkorst omhoog
• supercontinent valt uiteen

Gevolgen uiteenvallen?

• ontstaan kleinere continenten
• grotere invloed van de zee
• aantal planten- en diersoorten neemt toe

0

Fossielen; hoe ontstaan ze?

Kan alleen als overleden dieren direct worden bedekt door een laag zand of klei.

Doordat deze zandlaag druk uitoefent op het skelet blijft het bewaard

Wanneer na lange tijd de zandlaag erodeert (afslijt) kan het fossiel aan / nabij de oppervlakte komen

Determineren van gesteenten

Er zijn drie hoofdgroepen van gesteenten:

1. Sedimentgesteenten

2. Stollingsgesteenten

3. Metamorfe gesteenten

Sedimentgesteente

Gesteente dat opgebouwd is uit lagen sediment (bijv. )zand en klei die over elkaar heen werden afgezet.

Zandsteen                                                         Kalksteen

Stollingsgesteenten

Ontstaan door het stollen van lava.

Deze gesteenten vind je dus altijd in de buurt van vulkanische gebieden.

                          basalt                                          andesiet

Wat vertellen stollingsgesteenten ons? 

Tijdens een wandeling in de Eifel (Duitsland) kom je vulkanisch gesteente tegen, dan weet je dat hier vroeger vulkanen waren. 

Metamorfe gesteenten

Ontstaan diep in de aarde onder hoge druk & temperatuur

Het oorspronkelijke gesteente is een stollings- of sedimentgesteente

Bijvoorbeeld.

Schalie --> leisteen

Kalksteen --> marmer

Wat zijn delfstoffen?

Stoffen die wij uit de grond halen en nuttig zijn voor de mens heten

delfstoffen

In welke hoofdgroepen worden delfstoffen ingedeeld?

• metalen
  
• fossiele brandstoffen
  
• diverse grondstoffen
  

Ertsen

Metalen worden gewonnen uit ertsen.

Voorbeelden van ertsen zijn:

ijzererts, kopererts, zilvererts, gouderts

Op welke manier komen ertsen op het aardoppervlak?

• meegenomen uit de aardmantel door het magma
  

Het ontstaan van ertsen 

Vaak blijven ertsen ondergronds, de delfstoffen moeten dan door dagbouw of schachtbouw gewonnen worden.

Winning van delfstoffen in de openlucht is:

• dagbouw

Winning van delfstoffen ondergronds is:

• schachtbouw
  

Inkolingsproces: proces waarbij plantenresten onder hoge druk en temperatuur eerst in veen, daarna in bruinkool en tenslotte in steenkool veranderd.

Delfstoffen in de diepte*    

• Nederland is rijk aan     delfstoffen.
• Reservoirgesteente is het   poreuze gesteente waarin   een delfstof is opgeslagen.
• Moedergesteente is het   gesteente waarin gas is   ontstaan.

* steenkool, zout, aard- olie/gas

Delfstoffen in Nederland

Vragen?

Als je de geologische tijdschaal ziet als een klok, hoeveel tijd heeft de mens dan?

1. 2 minuten
2. 1 minuut
3. 40 seconden
4. 20 seconden

De getallen op een geologische tijdschaal geven de tijd aan in...

1. duizenden jaren geleden
2. honderden jaren geleden
3. miljoenen jaren geleden
4. miljarden jaren geleden

Wat is een fossiel?

1. Beide
2. Een versteend overblijfsel van een skelet
3. De afdruk van een dier of plant
4. Geen van beide

In welke periode is steenkool ontstaan?

1. Carboon
2. Krijt
3. Perm
4. Precambrium

Wanneer is de aarde ontstaan?

1. 4,6 miljard jaar geleden
2. 5,5 miljard jaar geleden
3. 4,6 miljoen jaar geleden
4. 5,5 miljoen jaar geleden

Inkolingsproces

1

2

3

4

plantenresten kwamen onder water

vervolgens bruinkool

en als laatste ontstond steenkool

daar ontstond veen

Hoe heette het supercontinent?

1. Europa
2. Wegener
3. Laurazië
4. Pangea

Begin inkolingsproces 

Ondiepe zee -> ontstaan zoutsteen  

Subtropische zee -> ontstaan kalksteen