Les 8 - Avant-Garde en Manifesten

• Kunst
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 5

Les 8 - Avant-Garde en Manifesten

1905 - 1940

Kubisme - Futurisme - Dada - Surrealisme

Pak je laptop en log in bij LessonUp!

Wat gebeurt er in de Westerse geschiedenis tussen 1905 en 1940?

1905 en 1940

• 1914-1918: De Eerste Wereldoorlog (met voorstanders en tegenstanders)
• 1918-1929: Interbellum (Tijd tussen twee oorlogen in)
• Sigmund Freud en zijn theorieën over dromen en het onbewuste
• Bauhaus; opkomst van een opleiding die alle disciplines meeneemt
• Film en fotografie als kunstvorm op zichzelf (technologische ontwikkelingen)
• Opkomst van het nazisme en fascisme, kunst als propaganda

Avant-garde is....
Avant-garde is....
Avant-garde is....
Avant-garde is....
Avant-garde is....

Avant-garde is....

...de benaming van kunstenaars die voorop lopen, die door experimenten zoeken naar nieuwe wegen, vormen en technieken in hun kunstdiscipline, waarbij zij zich afzetten tegen en meestal breken met de gevestigde artistieke tradities.

Wat avant-garde wordt genoemd is niet exclusief voor een bepaalde kunst of periode. Het geldt voor alle stromingen in de wereld van kunst en cultuur die iets nieuws hebben voortgebracht.

Expressionisme als paraplu

• Fauvisme
• Primitivisme
• Kubisme
• Futurisme
• constructivisme
• functionalisme
• Dadaisme
• surrealisme

Sigmund Freud

• Psychiater
• Droomduiding
• Ijsbergtheorie
• Dromen zijn zonder regels en belemmeringen

Expressionisme

Kubisme 1907-1914

• Pablo Picasso en George Braque
• Analyse van vorm, geometrische grondvormen
• Inspiratie in niet westerse volkskunst

Georges Braque, Viaduct bij L'Estaque, 1908

Paul Cézanne, Maison Maria met uitzicht op Château Noir, ca. 1895

Blz. 95 van KON +  H 10.2 van de reader

Post-impressionisme

Pablo Picasso, Les demoiselles d'avignon, 1907

• vervorming/abstraheren
• verschillende perspectieven
• 2 soorten kubisme

1. Analytisch kubisme 1907-1912

Juan Gris, Portret van Pablo Picasso, 1912

• uiteenrafelen en analyseren van vormen
• meerdere perspectieven in 1 beeld verwerken

Georges Braque, Vrouw met mandoline, 1910

Pablo Picasso, L'Aficionado [De Toreador] , 1912

2. Synthetisch Kubisme 1912-1914

• Ontstaan collage
• Stillevens en mensfiguren
• Dingen samen voegen (synthetiseren en assembleren)

Juan Gris, Zonwering, 1914

Pablo Picasso, Nature morte, bouteille et verre, 1913

Georges Braque, Fruitschaal en glas, 1912

Wat is een collage?

Analytisch kubisme

Synthetisch kubisme

Vormanalyse

Collage

Reliëf

Stillevens

Beeldhouwkunst

• mensfiguren, portretten en stillevens
• teruggebracht tot geometrische vormen
• invloed van Afrikaanse beeldhouwkunst 
• Assemblages

Jacques Lipchitz, Seated Bather, 1916–7

Henri Laurens - Tête, 1918

Picasso's 'Mandolin & Clarinet' 1912

Welke overeenkomsten zie je tussen
Afrikaanse beelden en kubistische beeldhouwkunst?

Benoem
zo veel mogelijk
kenmerken
van het
kubisme

Algemene kenmerken

• Verwarrend perspectief (Verschuiven en verschillende standpunten)
• Analyse van vorm (geometrische vormen)
• Stilleven is belangrijk onderwerp (muziek instrumenten)
• Geometrische vormen
• Geabstraheerde beelden
• Collage techniek (Schilderkunst)
• Assemblage (beeldhouwkunst)
• Primitivisme

Futurisme 1909-1916

• Manifest van Marinetti 1909
• Energie, vooruitgang en verandering
• ideologie
• snelheid, mechanische beweging en lawaai, zichtbaar en voelbaar maken
• beweging tegen de 19e eeuwse mentaliteit

Giacomo Balla, Dynamiek van een hond aan een riem, 1912

Carlo Carrà, Free-Word Painting, 1914

Gino Severini, Gepantserde trein in actie, 1915

Noem zo veel mogelijk
kenmerken van het Futurisme

Kenmerken

• een gefragmenteerde (kubistische) beeldtaal
• veel dynamiek in de compositie
• gebruik van het film principe (sequentie) om beweging weer te geven
• beweging en herhaling
• moderne onderwerpen
• snelheid, geluid

Umberto Boccioni, Onder de Pergola in Napels 1914

Umberto Boccioni, Unieke vormen van continuiteit in een ruimte 1913

Carlo Carrà, Paard en ruiter of Rode ruiter, 1913

Abstracte kunst door Wassily Kandinsky

Moskou I, 1916

Rijdend paar, 1906-07

Herfst in Murnau, 1908

Kruisende lijnen, 1923

van post-impressionistisch naar geabstraheerd naar abstract

Eerste wereldoorlog 1914-1918

Dada 1916 - 1923

• Protest tegen de waanzin en zinloosheid van de oorlog vanuit het neutrale Zwitserland
• Cabaretgroep
• dada is een nonsenswoordje
• vanuit dit woord ontstaat de stijlnaam dadaïsme

Hugo Ball, theater Café Voltaire (1916)

Filippo Marinetti - 

poezie 1919

Raoul Hausmann
(fotomontage) 1920 

Raoul Hausmann 

Beeldhouwkunst 1919/20

Jean (Hans) Arp -

Untitled (Squares Arranged According to the Laws of Chance)-

1917

Kurt Schwitters- Het kersen schilderij - 1921

Raoul Hausmann - The Art Critic - 1919-20

Schilderkunst

Toeval

Collage met Object Trouvé

Fotomontage

Man Ray- Indestructible Object (or Object to Be Destroyed)- 1923

Beeldhouwkunst - Assemblage

Marcel Duchamp - Fietswiel op krukje - 1913

Raoul Hausmann - Mechanischer Kopf - 1920

Beeldhouwkunst - Readymade

• moet een kunstenaar bekend zijn om kunst te maken? 
• Kan massaproductie ook kunst zijn? 
• Wat gebeurt er als we een dagelijks object uit zijn gebruikelijke situatie halen, denken we er dan anders over? 
• Wat is kunst ?

Marcel Duchamp - Fountain - 1917

Theater en Poëzie

• Theater is waar het begon, absurdistische en ironische voorstellingen, kritisch met humor. 
• Klankenpoezie
• Tekst en vormgeving (typografie)

Paul van Ostaijen -
Boem paukenslag 1921

Het klankgedicht Karawane van Hugo Ball

 

Theo van Doesburg, typografisch uitgewerkt door I.K. Bonset

Welke verschillende technieken en methoden gebruiken Dada kunstenaars?

Benoem zoveel mogelijk kenmerken en begrippen die passen bij Dada

< kenmerken en invloed >

• Fluxus
• Pop-art
• Conceptuele kunst

Marcel Duchamp - L.H.O.O.Q. (Mona Lisa met snor) 1919

Theo van Doesburg: affiche voor Dada-Soiree, 1922

• antikunst
  
• geen kunstvorm maar een leefstijl
• afwijzing van schoonheid en ordening
• toeval
• collages
• fotomontages
• assemblages
• met gebruik van objets trouvés
• readymade
• absurde voorstellingen
• chaotische vormgeving
• onconventionele technieken
• kritisch door humor en ironie
• zonder belemmering en zonder regels

Salvador Dali - 1947

Surrealisme vanaf 1924

• Dadaïsme is een voorloper van Surrealisme
• André Breton geloofde in een hogere werkelijkheid, waarin droom en realiteit samenkomen
• Sigmund Freud grote invloed
• Het denken, voelen en handelen van de mens wordt bepaald door het onderbewuste
  
• Droomwerelden verbeelden
• Het toeval, het absurde en het onwerkelijke zijn kenmerkend (ook voor dada)
• Twee richtingen: figuratieve schilderkunst en abstracte schilderkunst. 

Sur = boven ----- Realisme = werkelijkheid

(Boven de werkelijkheid)

Figuratieve schilderkunst

Verbeelding van droomwerelden, naturalistisch geschilderd. Wat is realiteit en wat niet? bijna filosofisch!

Salvador Dalí, De duurzaamheid van het geheugen, 1931

René Magritte - Ceci n’est pas une pipe) - 1928/29

Abstracte schilderkunst

• Onderbewuste proberen te laten spreken (gaat over het proces)
• Grotendeels abstract soms met herkenbare vormen
• Automatisch tekenen/automatisme
• experimentele materialen en technieken (rubbing of decalcomanie)
• Toeval

Joan Miró, Zittende vrouw I, 1938

André Masson- Automatische tekening -1924

Jean Hans Arp - automatische tekening - 1918

Beeldhouwkunst

• Het logisch denken uit schakelen en zich laten leiden door willekeurige ingeven en ideeën.
• Nieuwe werkelijkheid aan geven
• Het toeval, onbewuste ingevingen, readymades en object trouvés
• (functie)vervreemding

Meret Oppenheim -
Pelzhandschuhe - 1936

Salvador Dalí, Vénus de Milo aux tiroirs 1938

Alberto Giacometti- Woman with Her Throat Cut, 1932

Benoem zoveel mogelijk kenmerken en begrippen die passen bij Surrealisme

Andere stromingen en kenmerken

• het absurde en onwerkelijke
• dromen en visioenen worden verbeeld in figuratieve schilderijen
• abstracte schilderijen worden gemaakt vanuit associaties
• toeval speelt een belangrijke rol
• vervreemding

• VS - > abstract expressionisme
• Magisch realisme

Yves Tanguy- Indefinite Divisibility- 1942

Kenmerken

Invloed op andere stromingen

Jackson Pollock - abstract expressionisme