T2 bs5: Aangepast gedrag

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

Aangepast gedrag

Thema 2

Basisstof 5

Vandaag

Leerdoelen

• Je kunt leerprocessen herkennen en beschrijven en de functie van leren uitleggen.

Programma

1. Uitleg over aangepast gedrag

2. Huiswerk maken / Oefentoets ogen --> Magister, ELO, Bronnen, Kennisnet, Eindexamensite VO-content --> oefenen vragen ogen

Gedrag is een reactie op ...

1. Alleen interne prikkels
2. Alleen externe prikkels
3. Zowel interne als externe prikkels
4. Geen van beide

Gedrag kan ook plaatsvinden als de motivatie laag is.

1. Juist
2. Onjuist

Noem een externe prikkel die leidt tot het gedrag van de duwende aap.

Mensen en dieren vertonen beide territoriumgedrag

1. waar
2. niet waar

Dit is een voorbeeld van

1. dreiggedrag
2. vluchtgedrag
3. baltsgedrag
4. territoriumgedrag

Welke vorm van gedrag is dit?

1. Voortplantingsgedrag
2. Broedzorg
3. Baltsgedrag
4. Territoriumgedrag

Een voorbeeld van een gedragsketen is paringsgedrag

1. Waar
2. Niet waar

Wat is de leider van de groep

1. Dominant
2. Onderdanig
3. Rangorde
4. De grootste

Gedrag en leerprocessen

Leerprocessen

Gedrag wordt gevormd door erfelijke factoren, prikkels en leerprocessen.

• Erfelijk gedrag is niet altijd adequaat;
• In een leerproces verandert het gedrag van een dier duurzaam.

Gewenning

= Afleren om op prikkels te reageren.

De motivatie voor gedrag bij een prikkel wordt steeds minder.

Het doel van gewenning is dat het centrale zenuwstelsel niet overbelast raakt met onbelangrijke informatie. (prikkels).

Inprenting

Iets kan alleen worden geleerd in een bepaalde, korte levensperiode (de gevoelige periode).

Veel dieren leren hun ouders of soortgenoten te herkennen vlak nadat ze uit het ei komen/geboren worden.

Konrad Lorenz

Westermarck-effect

Imitatie

= Leren door te kijken naar soortgenoten of andere dieren (nabootsing). 

Zangvogels leren bijvoorbeeld hun zang van soortgenoten. 

Trucs worden doorgegeven. --> hoe kun je dingen het makkelijkste doen.

Dit is nuttig voor het menselijk leerproces.

Conditionering

Conditionering: 

Een dier of mens leert bepaald gedrag door beloning of straf.

Geconditioneerde reflex:

een kunstmatige prikkel veroorzaak bepaald gedrag (respons) dat oorspronkelijk niet door die prikkel werd veroorzaakt (Pavlov)

Pavlov-reactie

Dopamine

Neurotransmitter die door ons lichaam gemaakt wordt, geeft een goed gevoel. 

Sterker bij verslaafden.

(natuurlijk conditoneren) 

Trial and error

= Leren met 'vallen en opstaan' (proefondervindelijk leren). Iets nieuws uitproberen en ontdekken of het werkt of niet. Hierdoor leren dieren bijvoorbeeld wat wel en niet eetbaar is. 

Mensen doen dit ook.

Inzicht

= in een onbekende situatie oplossingen bedenken voor problemen door verschillende vroeger opgedane ervaringen te combineren.

Verschilt van trial and error doordat er bij inzicht eerst een denkbeeld gecreëerd. Deze vorm van leren komt met name bij mensen voor en voornamelijk primaten.

Op een rijtje

Gewenning

Inprenting

Imitatie

Conditionering

Trial and Error

Inzicht

Inprenting

gewenning

proefondervinderlijk leren

inzicht

imitatie

conditioneren

leren in een gevoelige periode

oplossingen combineren

nadoen

trial and error

niet meer reageren

gedrag verandering

Mijn kat, Skipper, wil op de badrand springen maar beland in het bad omdat de rand te glad en smal is. Op welke manier leert Skipper? Zal hij het snel nog een keer proberen? Leg uit.

Drugshonden leren geur van drugs te herkennen en wanneer ze dit ruiken in een koffer te gaan zitten. Hoe leren honden dit?

1. Imitatie
2. Conditionering
3. Inprenting
4. Trial and error

Zelf werken

Maken

1. Huiswerk maken wat voor vandaag stond.

2. Oefentoets ogen --> Magister, ELO, Bronnen, Kennisnet, Eindexamensite VO-content --> oefenen vragen ogen

Kun je:

• leerprocessen herkennen en beschrijven en de functie van leren uitleggen?