Workshop 3 Ontwikkelingspsychologie

• Verzorging
• Beroepsopleiding

Workshop 3 Ontwikkelingspsychologie

Leerdoelen

• Kent het begrip ontwikkelen.

• Weet 3 manieren van ontwikkelen.

• Weet wat het begrip ontwikkelingspsychologie inhoudt.

• Kent de verschillende fasen uit de ontwikkeling.

• Weet de voorwaarden van ontwikkelen.

• Weet de gebieden en betekenis te benoemen.

• Kan de koppeling naar de zorgvrager.

Kent het begrip ontwikkelen.

Ontwikkelen

“Ontwikkeling kan gezien worden als verandering, groei en rijping.”

Ontwikkeling is verandering. 

Deze veranderingen vinden niet van vandaag op morgen plaats. Ontwikkeling verwijst naar een langzame verandering.

Je kunt je als mens op verschillende gebieden ontwikkelen. 

Zo kan een vierjarige kleuter met een lengte van 1,00 meter zich ontwikkelen tot een zestienjarige puber van 1,75 meter. En de onzekere tiener kan zich uiteindelijk ontwikkelen tot een zelfbewuste adolescent.

Voorwaarden voor ontwikkeling

• Veilig en vertrouwd (Harlow,1958)
• Verbaal en non- verbaal contact
• Stimulerende omgeving (positief, zelfvertrouwen)
• Zelf onderzoeken
• Spelen
• Bewegingsvrijheid
• Veiligheid en grenzen

Bij een gestoorde hechting voelt het kind zich niet veilig en zal moeite hebben om zonder angst de wereld te verkennen. 

Aspecten van de ontwikkeling

Factoren die je ontwikkeling bepalen

Interne factoren: Aanleg, erfelijk materiaal wat je meekrijgt van je ouders (aangeboren vermogens)

 Externe Factoren: Je omgeving en leven onder bepaalde omstandigheden zijn bepalend voor je ontwikkeling. (milieu, onderwijs, arm/rijk, ingrijpende levensgebeurtenissen, tijd waarin je opgroeit)

Zelfbepaling: Hoe ouder een kind is, hoe groter zijn vermogen kan worden om richting te geven aan zijn eigen ontwikkeling

Wat betekent ontwikkelingspsychologie?

Psychologie is de wetenschap die het menselijk gedrag bestudeert. 

De ontwikkelingspsychologie is een specialisatie binnen de ‘algemene’ psychologie: de wetenschap die het gedrag van de mens in de verschillende fasen van zijn ontwikkeling bestudeert.

Grondleggers van de ontwikkelingspsychiatrie

Freud, Piaget, Skinner, Erikson en Vygotski

Jean Piaget (1896-1980)

- denkontwikkeling speelt zich af tussen kinderen en de dingen om hen heen

1.    0-2 jaar: Sensomotorische ontwikkeling

2.   2-7 jaar: Preoperationele ontwikkeling

3.   7-11 jaar: Concreet-operationele ontwikkeling

4.   Vanaf 11 jaar: Formeel-operationele ontwikkeling

Jean Piaget

(1896-1980)

De eerste psycholoog die zich verdiepte in de verstandelijke ontwikkeling van kinderen

Skinner (1904-1990)

- Skinner box experimenten

- operant conditioneren: na gedrag volgt een consequentie

- positieve ervaringen: versterkt gedrag

- negatieve ervaringen: remt gedrag

Operante conditionering (behaviorisme) 

Je leert je gedrag aanpassen door de consequenties van het dit gedrag. (Skinner) 

Erik Erikson

(1902-1994)

Beschreef verschillende stadia in de psychosociale ontwikkeling. Ieder stadium kent een 'conflict'

Erik Erikson (psychoanalyse) 

Neemt de psychoanalyse van Freud als uitgangspunt. Hij deelt de ontwikkeling op in 8 stadia waarbij elk stadium een crisis of conflict moet worden overwonnen.

 

Psycho-analyse 

Als de crisis wordt overwonnen kan de mens zich verder ontwikkelen en ontstaat hoop en vertrouwen.  Zo niet kan dit leiden tot wantrouwen en minderwaardigheidsgevoelens. 

Systeemtheorie (Vygotsky) 

Kijkt naar de relatie tussen de interne en externe wereld 

Systeemtheorie kijkt naar de relatie tussen de mens en zijn fysieke wereld, cognitieve wereld, persoonlijkheidswereld en sociale wereld. 

Deze theorie benadrukt steeds de interactie tussen de interne en externe factoren. Je kunt de mens niet los zien van zijn omgeving. 

Ontwikkelingspsychologie nu: 

Ontwikkelingsfasen 

•  Baby (0-18 maanden)
  
•  Peuter (18 maanden-4 jaar)
  
•  Kleuter (4-6 jaar)
  
•  Schoolkind (6-12 jaar)
  
•  Puber (12-17 jaar)
  
•  Adolescent (17-25 jaar)
  
•  Volwassene (25-67 jaar)
  
•  Oudere mens (67 jaar en ouder)
  

ontwikkelingsgebieden 

Lichamelijke ontwikkeling 

• lengte

• gewicht

• schedelomtrek

• lichamelijke verhoudingen

• skelet

• gebit

• motoriek

Beïnvloedende factoren

De lichamelijke ontwikkeling wordt beïnvloed door een aantal factoren, die zowel een positieve als negatieve invloed kunnen hebben:

• de erfelijkheid

• het intra-uteriene leven

• de geboorte

• het milieu

• de voeding

• de hormonen

Beïnvloedende factoren?

Beïnvloedende factoren die zowel een positieve als negatieve invloed kunnen hebben:

• de erfelijkheid

• het intra-uteriene leven

• de geboorte

• het milieu

• de voeding

• de hormonen

Motorische ontwikkeling 

• grove motoriek (beweging van romp, armen en benen)

• fijne motoriek (beweging van handen en vingers)

• adaptatie (oog-handcoördinatie en mond-handcoördinatie, gebruik van fijne motoriek)

• spraak en taal (klanken, woorden, zinnen)

• ontwikkeling van de persoonlijkheid en de sociale vaardigheden

Emotionele ontwikkeling 

• de toename van het zelfbewustzijn

• de ontwikkeling van gevoelens voor anderen

• de ontwikkeling van het zelfbeeld

Sociale ontwikkeling 

Relaties met anderen 

De sociale ontwikkeling van een kind begint al bij de geboorte en wordt bepaald door de veiligheid van de omgeving en de hoeveelheid liefde, aandacht en steun van de ouders

Baby

Lichamelijk: veel lichamelijke groei,  van reflexen naar steeds meer grove motoriek

Cognitief: exploratiedrang, geluidjes maken

Sociaal: comm. door lichaamstaal, eenkennigheidsperiode

Persoonlijkheid: eigen temperament

Emotioneel: hechting 

Seksueel: eigen lichaam ontdekken

Peuter

Lichamelijk: grove motoriek lopen/klimmen/klauteren

Cognitief: leren praten, magisch en concreet denken, twee/drie woordzinnen

Sociaal: parallelspel

Persoonlijkheid: besef dat het een individu is

Emotioneel: egocentrisch, ik ben 2 en ik zeg nee

Seksuele ontwikkeling: eigen lichaam ontdekken

Kleuter

Lichamelijk: groei is minder hard, mollige vingertjes verdwijnen, fijne motoriek

Cognitief: veel fantasie, naar school

Sociaal: kan zich inleven in anderen

Persoonlijkheid: speelt het liefst met anderen

Emotioneel: egocentrisme verdwenen, zelfbeeld ontwikkeling, schaamtegevoelens

Seksueel: nieuwsgierig naar geslachtsdelen en -verschillen, geslachtsgebonden gedrag

Schoolkind

Lichamelijk: steeds meer fijnere motoriek (schrijven)

Cognitief: taakgericht, werken graag voor complimenten, realistisch denken

Sociaal: steeds meer focus op vrienden ipv gezin, conformisme

Persoonlijk: ontwikkeling zelfvertrouwen en keuzes maken

Emotioneel: ontwikkeling zelfbeeld 

Seksueel:  oudere schoolkind alleen spelen met iemand van eigen geslacht

Puber

Lichamelijk: grote lichamelijke veranderingen in groei (lengte/breedte) haargroei, geslachtsrijp

Cognitief: nieuwe verbindingen hersenen, kritisch denken, korte termijn denken

Sociaal: vriendengroep heel belangrijk

Persoonlijk: vormgeven identiteit

Emotioneel: achtbaan van emoties door snelle veranderingen

Seksueel: productie sperma,  groei eierstokken en mentruatie

Adolescent

Lichamelijk: bredere schouders/haargroei op bijv rug jongen

Cognitief: idealistisch

Sociaal: betere band met ouders, vrienden belangrijk

Persoonlijk: Eigen identiteit steeds duidelijker

Emotioneel: meer stabiliteit qua emoties

Seksueel: (eerste) seksuele contacten

Volwassenen

Lichamelijk: achteruitgang! overgang/menopauze

Cognitief: innerlijke stem

Sociaal: relatie, kinderen krijgen, werken

Persoonlijk: relatie ouders meer gelijkwaardig

Emotioneel: midlife crisis

Seksueel: diepere betekenis

Ouderen

Lichamelijk: dunnere huid, minder soepel, achteruitgang zintuigen

Cognitief: Levenswijsheid

Sociaal: verlies partner/familie/vrienden

Persoonlijkheid: hangt af van beleving, identiteit kan veranderen

Emotioneel: Eenzaamheid kan op de loer liggen

Seksueel: nog steeds actief, andere betekenis

geheugenvannederland.nl

Opdrachten

Maak een tijdlijn op een groot papier. Verdeel deze tijdlijn in levensfasen.

Bij iedere levensfase beschrijf je welke ontwikkelingen (mijlpalen) er plaats vinden op het gebied van de volgende ontwikkelingen:

• Lichamelijke ontwikkeling

• Emotionele ontwikkeling

• Sociale ontwikkeling

• Ontwikkeling van het denken

Waarschijnlijk zijn er mijlpalen waarbij je een persoonlijke herinnering hebt. Schrijf deze op de juiste plaats in de tijdlijn. Voor de toekomst zijn er waarschijnlijk dingen die je graag wil bereiken of dingen die je graag wil meemaken. Schijf ook deze mijlpalen op de juiste plaats in de tijdlijn.

Wil je een paar handige tips bekijk deze video informatie-hoe maak je een tijdlijn.

Schrijf je levensverhaal aan de hand van de verschillende levensfasen die je al hebt doorlopen en de herinneringen die je aan deze fasen hebt.

Let erop dat je hierbij ook aandacht geeft aan de verschillende ontwikkelgebieden.

Hiernaast kijk je ook alvast naar de toekomst: Wat zijn doelen die je nog wil bereiken en binnen welke levensfase zou je deze plaatsen?

Je maakt een poster binnen het thema ‘mijn levensverhaal’. Dit mag digitaal of op papier. Op de poster moet duidelijk zijn welke fasen je al hebt doorlopen met voorbeelden uit die fasen. Naast beelden kan/mag je dus ook woorden/kreten gebruiken.

Opdracht: 

ontwikkelingsfasen van de mens 

• Zuigeling/baby 0-1 jaar
  
• Zuigeling/baby 1-2 jaar
  
• Peuter 2-4 jaar
  
• Kleuter 4-6 jaar
  
• Jong schoolkind 6-9 jaar
  
• Ouder schoolkind 9-12 jaar
  
• Puber 12-16 jaar
  
• Adolescent 16-21 jaar  

1. We verdelen de groep in groepjes
2. Ieder groepje gaat een ontwikkelingsfase uitzoeken op:

• Lichamelijke ontwikkeling
• sociale ontwikkeling 
• emotionele ontwikkeling  
• zoek op internet naar een informatieve video die de leeftijdsfase typeert.

3. Deel je bevindingen met de groep 

Ontwikkelingstheorieën

Opdracht: onderzoek de onderstaande theorieën, noteer kort de verschillen 

• de psychoanalyse
  
• het behaviorisme
  
• de cognitieve psychologie
  
• de systeemtheorie
  
• sociaal constructivisme

Hierna komen een aantal quizvragen over deze theorieën.