2.2-Cellen

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4

H2: Cel en leven

Opdracht tijdens bestuderen LessonUp

Maak tijdens het bestuderen van de LessonUP een samenvattend schema van de celorganellen.

Zie onderstaand voorbeeld, neem dit voorbeeld over in je schrift en maak af voor alle andere organellen.

Aan het eind van de LessonUp moet je een foto van je schema uploaden.

Doel en begrippen 2.2

2.2 Cellen

- Je benoemt celorganellen en je wijst deze aan in afbeeldingen of in modellen.

- Je benoemt de functies van de celorganellen én je legt a.d.h.v. verschillen in het aantal celorganellen uit wat verschillen in functies van cellen zijn (en andersom).

- Je beschrijft kenmerken van dierlijke en plantaardige cellen en van schimmels en bacteriën en kunt zo cellen herkennen.

- Je licht toe wat het verschil is tussen heterotrofe en autotrofe organismen, wat daarbij de rol van fotosynthese is en hoe je dat aan hun cel(organellen) kunt zien.

Vier rijken - celkenmerken

Vier rijken - celkenmerken

Autotroof: maakt eigen voedingsstoffen

Heterotroof: voedingsstoffen uit andere organismen

Vier rijken - celkenmerken

Prokaryoot: zonder celkern

Eukaryoot: met celkern

Dierencellen (heterotroof/ eukaryoot)

celmembraan:

begrenzing van de cel, regelt wat er in- en uit gaat (par3)

Dierencellen (heterotroof/ eukaryoot)

grondplasma:

waterige inhoud van de cel.

cytoplasma: inhoud van de cel inclusief  organellen

Dierencellen (heterotroof/ eukaryoot)

celkern:

bevat het erfelijk materiaal (DNA) in de vorm van chromosomen (2.4)

Dierencellen (heterotroof/ eukaryoot)

ribosoom:

bestaat uit RNA en eiwitten, zijn betrokken bij het maken van nieuwe eiwitten (par4)

Dierencellen (heterotroof/ eukaryoot)

mitochondrium:

energiecentrale van de cel: hier wordt glucose afgebroken mbv O₂, dit levert energie op (in de vorm van ATP) en CO₂

Dierencellen (heterotroof/ eukaryoot)

endoplasmatisch reticulum:

transportstelsel van membranen (par4)

ruw: ribosomen aan de buitenkant

glad: geen ribosomen aan de buitenkant 

Dierencellen (heterotroof/ eukaryoot)

golgisysteem:

transportstelsel dat eiwitten bewerkt en blaasjes afsnoert zoals lysosomen/ transportblaasjes (par4)

Dierencellen (heterotroof/ eukaryoot)

lysosoom:

blaasje omgeven door een membraan waar enzymen in zitten (eiwitten die dingen kunnen afbreken zoals organellen)

Dierencellen (heterotroof/ eukaryoot)

transportblaasje:

blaasje met verpakte eiwitten

Dierencellen (heterotroof/ eukaryoot)

centrosoom:

bestaat uit twee centriolen. Speelt een rol bij de celdeling, oriënteren en scheiden van het erfelijk materiaal (2.5). 

Dierencellen (heterotroof/ eukaryoot)

celskelet:

geeft stevigheid aan de cel en richting aan transportprocessen.

Plantencellen (autotroof/ eukaryoot)

celmembraan ✔

celkern ✔

kernlichaampje ✔

kernmembraan ✔

chromosoom ✔

ribosoom ✔

mitochondrium ✔

glad er ✔

ruw er ✔

golgi-systeem ✔

lysosoom ✔

tranportblaasje ✔

celskelet ✔

centrosoom X

Plantencellen (autotroof/ eukaryoot)

Celwand: extracellulaire laag, gemaakt van cellulose of lignine (houtstof).

Geeft de plantencel vorm en stevigheid.

Plantencellen (autotroof/ eukaryoot)

Plantencellen (autotroof/ eukaryoot)

(centrale) vacuole:

grote blaas met water en opgeloste stoffen (soms kleurstoffen, bijv paars)

Turgor - stevigheid plantencel

Plantencellen (autotroof/ eukaryoot)

bladgroenkorrels/ chloroplasten: hier vindt fotosynthese plaats (aanmaak van glucose met water en CO₂).

Groene plastide.

Plantencellen (autotroof/ eukaryoot)

andere plastiden: amyloplasten: opslag zetmeel

chromoplasten: kleurstofkorrels (geel - rood)

Plantencellen (autotroof/ eukaryoot)

Plastiden kunnen in het leven van een plant veranderen van de een naar de ander

Van chloroplast naar chromoplast

Bacteriecel

- Prokaryoot
- Cirkelvormig DNA
- Cirkelvormige plasmiden
- Zowel autotroof als heterotroof

Bacteriecel

Celwand - stevigheid

Cytoplasma - stroperige vloeistof waar celorganellen in liggen

Celmembraan - bepaalt welke stoffen de cel in en uit gaan

Geen celkern; wel DNA

Soms een zweepstaart

Bacteriecellen

Flagellen: zweepharen, voor voortbeweging

Bacteriecellen 

DNA:

Cirkelvormig DNA vrij in het cytoplasma. Geen celkern! (prokaryoot)

Bacteriecellen

Plasmide:

klein cirkelvormig DNA molecuul, kan uitgewisseld worden met andere bacterie

Schimmelcel

1. Celwand
2. Cytoplasma
3. Celkern
4. Vacuole
5. Celmembraan

GEEN bladgroenkorrels 

Vier rijken

(en de celkenmerken)

Niet alle celonderdelen die we besproken hebben komen voor bij alle organismen. Als we naar het aanwezig zijn van de verschillende celonderdelen kijken, kunnen we vier grote groepen onderscheiden. We noemen dit de rijken.

Cellen van dieren hebben geen celwanden en geen bladgroenkorrels.

Cellen van bacteriën hebben nooit een celkern.

cellen van planten en schimmels hebben een celkern en een celwand. Het verschil is dat schimmels nooit bladgroen bezitten.

Welke cel is geen eukaryoot?

1. 1
2. 2
3. 3
4. 4

de definitie voor autotroof is

1. zelfvoedend
2. kan uit organische stoffen organische stoffen maken
3. kan uit anorganische stoffen organische stoffen maken
4. anders voedend

Een eukaryoot: Wat is waar?

1. Is klein ten opzichte van een prokaryoot
2. Heeft altijd een celwand
3. Bevat complexe celstructuren, zoals een celkern
4. Het DNA ligt los in de cel

Leg uit hoe en waarvoor de vacuole en de celwand in een plantaardige cel samenwerken

Leg uit hoe je aan een plantencel kunt zien dat deze autotroof is.

Lever foto's in van je samenvattende schema van de celorganellen en hun functie

Zelfreflectie

Vind je de celorganellen en hun functies nog lastig? 

Of had je veel vragen fout?

Bekijk dan nog het filmpje op de volgende dia.

Ben je klaar? Maak dan het huiswerk van 2.2

De docent geeft aan wanneer de LessonUp besproken gaat worden.