hoofdstuk 2

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 2

Onrust in de kerk

De Opstand

Leerdoelen

Aan het einde van de les kun je:

• Drie kritiekpunten van de humanisten op de katholieke kerk noemen.
• Uitleggen wat de reformatie was.
• Het grootste verschil tussen Luther en Calvijn uitleggen
  

Humanisme 

• Specialisatie 
• Humanisten onderzoeken teksten uit de oudheid  
• Desiderius Erasmus had kritiek: teveel aandacht voor rituelen
• Daarnaast houdt de kerk zich niet aan regels van de bijbel
• Kritiek verspreidde zich snel door boekdrukkunst 

 

Misstanden 

• De kerk werd steeds rijker tijdens de middeleeuwen
• Misstanden van de katholieke kerk:
• 1. Mensen van de kerk misdroegen zich.
• 2. Zonden werden afgekocht (aflatenhandel)
• 3. Geld nodig voor de nieuwe Sint-Pieterskerk in Rome

Wat is de Reformatie?

1. Hervorming van de Katholieke kerk
2. Hervorming van de Protestante kerk
3. Ontstaan van de Katholieke kerk

De Paus is de ....

1. Leider van de Protestante kerk
2. Leider van de Katholieke kerk

De Hervorming

• 1517 Maarten Luther publiceert  95 kritiekpunten op de kerk
• Luther ergerde zich aan macht en rijkdom van de kerk
• Geloof staat in de bijbel, de kerk is overbodig
• Gevolg: start reformatie
• Keizer Karel V sluit Luther officieel uit van de Katholieke Kerk

Splitsing in de kerk

• Luther's ideeën verspreiden zich snel door pamfletten.
• Dit leidt tot een burgeroorlog tussen katholieke en lutherse leiders. 
• In 1555 wordt de Vrede van Augsburg gesloten: vanaf dat moment mag elke vorst zelf kiezen welke religie in zijn gebied geldt

Katholieke geloof

Protestante geloof

Paus

Priesters

Dominees

Een versierde kerk

Een sobere kerk

Leven volgens de kerk

Leven volgens de bijbel

Wat is GEEN kritiekpunt van humanisten op de katholieke kerk?

1. Rijken konden bisdommen kopen
2. Leken konden bisschop worden
3. Priesters mochten niet trouwen
4. Aflatenhandel

Johannes Calvijn

1. Predestinatie: God bepaald bij de geboorte of je naar de hemel of hel gaat

• In de Nederlanden woonde voornamelijk calvinisten
• Als de vorst tegen gods wil ingaat mag je in opstand komen

Wat is het grootste verschil tussen Luther en Calvijn?

Par. 2.5 De breuk wordt definitief

Lesdoel

Waardoor werd de breuk tussen de opstandige gewesten en Filips II definitief?

De Spaanse Furie!

Requensens = opvolger van Alva (landvoogd)

Generaal pardon voor alle opstandelingen die de wapens neer zouden leggen.

In 1576 plotseling overleden.

Spanje in 1576: 

Bankroet en had geen geld voor soldaten (soldij). Dit leidde tot...

SPAANSE FURIE: 

 het plunderen en in brand steken van Nederlandse steden (Antwerpen) door muitende soldaten.

Van Pacificatie naar verdeeldheid

Pacificatie van Gent: de Staten-Generaal zou samen met de opstandige gewesten samenwerken om de Spaanse troepen te verdrijven. 

Unie van Atrecht en Unie van Utrecht

Maar...

• Noord: calvinistisch
  
• Zuid: katholiek
  

Ze zouden elkaar niet vervolgen, maar dit was

een probleem...

Was het een succes? NEE!

Calvinisten uitbreiden hun gebied met veel geweld.

• Unie van Atrecht: 1579, Franstalige gewesten in het zuiden. 

Vrede sluiten met Filips II

• Unie van Utrecht: 1579, Nederlandse gewesten die de opstand wilden voortzetten. 

Willem van Oranje vogelvrij

• Wilde meer invloed. 
• Vond Filips aanpak tegen protestanten te streng.
• Vlucht naar Duitsland.
• Raad van Beroerten neemt zijn bezittingen. 
• Voor Spanje was hij een verrader en moest dood. 
• Filips belooft een beloning en adellijke titel. 

2.6 De Republiek ontstaat

Lesdoel:

- Hoe kwam uit de Opstand de Republiek voort?

Een onzekere toekomst

Karel V 

Karel V

-Zoektocht naar vervanger van Filips II

-1584 moord op Willem van Oranje

- Val van Antwerpen (1585)

- Geschikte vervanger wordt niet gevonden

Normaal gesproken zou Willem van Oranje in Breda begraven zijn, ware het niet dat deze stad was bezet door de Spanjaarden. Zodoende werd Van Oranje begraven in de Nieuwe Kerk in Delft. Sindsdien vinden alle leden van het Nederlandse Koninklijk Huis hier hun laatste rustplaats.

De Republiek der 7 Verenigde Nederlanden

-De noordelijke Nederlanden besluiten zonder vorst verder te gaan en worden een republiek (1588). Zeer uitzonderlijk!

Meevallers:
- De Spaanse Armada wordt verslagen (1588) 

- Amsterdam groeit uit tot een wereldstad, onder andere door de val van Antwerpen

Karel V 

Karel V

Oorlog, Bestand, weer oorlog en eindelijk vrede

• 1588 De Spaanse Armada is verslagen
• Stadhouder Maurits heroverde veel land terug
• 1598: Filips II  overleed, Spanje bankroet
• 1609-1621: Twaalfjarig bestand
• Halfbroer van Maurits (Frederik Henkderik) veroverde gebieden na het bestand (in het Noorden van Brabant)

Oorlog, Bestand, weer oorlog en eindelijk vrede

De nieuwe veroverde gebieden waren grotendeels katholiek gebleven. Ze werden daarom geen zelfstandige gewesten, maar werden als genaraliteitslanden  door de Staten-Generaal bestuurd

- Na jarenlang oorlog -> 1648 - Spanje erkent de Republiek als onafhankelijke staat

Theorie

Opschrijven: 

Generaliteitslanden: Katholiek gebleven delen van de Nederlanden die waren heroverd door de Republiek op Spanje.  

(Unie van Atrecht)