2.4 willem en filips en 2.5 De Republiek

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 2

Willem van Oranje en Filips II 

Programma

• oefenen
• uitleg 2.4
• begrippenwiel 

➤Sleep de onderdelen naar de juiste plek

Protestant

Katholiek

Maarten Luther

De Paus

Aflaten

Bijbel in volkstaal

Latijnse kerkdienst

Sober

Beeldenverering

Reliekenverering

'Kale' kerk

Beelden in de kerk

'Magische' handelingen

Sobere handelingen

Particularisme

Centralisatie

Privileges

Gewesten

Stadhouder

Gewestelijke Staten

Landvoogd

1 hoofdstad

Luther

Calvijn

Uit de katholieke kerk gezet

Kritiek op aflaathandel

Meest extreem

Vertaalde Bijbel in het Duits

Wie zou deze uitspraak kunnen hebben gedaan?

1. Luther.
2. De Paus.
3. Een protestant.
4. Willem van Oranje.

Willem van Oranje en Filips II 

Wat is geen oorzaak van de Nederlandse opstand?

1. Nederlandse burgers willen stemrecht.
2. Centralisatie
3. De adel heeft minder macht.
4. Ketter vervolgingen.

Willem van Oranje

• Getrouwd met Lutherse 
  
• Openlijk tegen Filips II 
  
• Huurlegers
  
• Alva neemt bezittingen af
  
• Zoon ontvoerd 
  
• Protestant/calvinistisch

Filips II 

• Serieus en religieus 
• Weinig in de Nederlanden
  
• "Bevriend" met Willem van Oranje
• Verklaard Willem van Oranje "vogelvrij"

De Spaanse Furie

• 1573: Alva vertrekt uit de Nederlanden --> Requesens neemt het over
• Kondigde Generaal Pardon af
• Overleed spontaan in 1576: geen landvoogd

• Filips II was bankroet --> Spaanse soldaten begonnen met muiten

Leerdoel

Hoe kwam het tot een definitieve breuk tussen Willem van Oranje en Filips II?

Pacificatie van Gent

• gewesten op eigen initiatief bijeen in Staten generaal: samenwerken om Spanjaarden weg te jagen
• Godsdienstprobleem voor later--> Holland & Zeeland: calvinistisch, overige gewesten katholiek 

• Deze overeenkomst heet ook wel de Pacificatie van Gent

Verdeeldheid

• van de afspraken kwam weinig terecht: calvinisten te gewelddadig, hielden zich niet aan de afspraken en waren arrogant

• Katholieken startten Unie van Atrecht in 1579: verbond van Zuidelijke gewesten die vrede sloten met Spanje

• Hierop sloten de Noordelijke gewesten datzelfde jaar de Unie van Utrecht, zij zetten de opstand voort

Vogelvrij

• onenigheid tussen Filips II en Willem van Oranje
• aanpak van Filips vond Willem te hard
•  Filips vond Willem ongehoorzaam --> verklaarde hem in 1580 vogelvrij

Moord Willem van Oranje

• Filips II denkt dat de opstand stopt als Willem van Oranje dood is. 
  
• Wie hem doodt: 25.000 geldstukken.
  
• 1584 doodgeschoten door Balthazar Gerards. 
  
• Gerards wordt opgepakt en ter dood veroordeeld. 

• Zuidelijke gewesten
  
  
• Katholiek
• Vrede met Filips II
• Unie van Atrecht

Noordelijke gewesten 

• Protestant/calvinistisch
  
• Trouw aan Willem van Oranje
• Unie van Utrecht

2.5 De Republiek

Aan het einde van deze les:

... Kun je uitleggen hoe de Opstand eindigde

... Kun je uitleggen waarom het bijzonder was dat de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden werd uitgeroepen.

... Kun je uitleggen hoe de Republiek bestuurd werd.

Plakkaat van verlating

1581: Filips II officieel afzetten als vorst.

Gebaseerd op de ideeën van Calvijn

Mislukking van de zoektocht:

• Hertog van Anjou (Frankrijk) lukt niet die sterft in 1584
• Willem van Oranje is een optie, al is niet iedereen het daar mee eens..
• 1584: Willem van Oranje vermoord door Balthazar Gerards
• optie 3: Koningin Elizabeth van Engeland, die weigert, wil geen oorlog met Spanje. Steunt wel in de vorm van geld en soldaten.

De moord

De kogelgaten

1588:

• stoppen met zoeken naar een vorst
• uitroepen van de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden. 

Oorlog, bestand en eindelijk vrede:

• 1588: Armada van Spanje vergaat voor het grootste deel in een storm, Filips II is in één klap een hoop geld en veel manschappen kwijt.
• Maurits (zoon van Oranje en Stadhouder herovert veel gebied)
• 1598: Filips II overlijd, Spanje is blut, veel Hollandse kooplieden willen een einde aan de oorlog.

1609- 1621

• Twaalfjarig Bestand, Wapenstilstand, geen vrede
• na het bestand gaat de oorlog gewoon weer verder

Opnieuw oorlog en eindelijk Vrede

• 1621: opnieuw oorlog dit keer o.l.v. Frederik Hendrik (halfbroer van Maurits) veel steden veroverd, geen nieuwe gewesten maar generaliteitslanden door de Staten-Generaal bestuurd. 
• 1648: Vrede van Münster, Spanje Erkent de Republiek als onafhankelijke staat.