De Tweede Wereldoorlog- les 3: de Hongerwinter

• Geschiedenis
• Basisschool
• Groep 6-8

Hongerwinter

november 1944 - april 1945

Hongerwinter

Aan het einde van deze lessen

1. Weet je meer van de hongerwinter af...
2. Weet je de oorzaken van de hongerwinter...
3. Weet je wat voor eten ze hadden en hoe ze daaraan kwamen...
4. Weet je hoe de hongerwinter eindigde... 

De Hongerwinter

De winter van 1944 tot 1945 wordt ook wel de Hongerwinter genoemd. 

Delen van Nederland waren bevrijd, waardoor er geen steenkolen meer aangevoerd werden. Transport in Nederland werd stilgelegd door Engeland. 

Vooral de steden in het westen van Nederland hadden niets. Er was geen brandstof en geen voedsel meer. Gezinnen moesten leven van een heel klein beetje waterige soep per dag en alles wat eetbaar was werd gebruikt. Daarnaast was het ook nog eens een hele strenge, lange winter. Alles wat kon branden werd gebruikt in de kacheltjes die ze hadden. Alles voor een beetje warmte.  

In deze moeizame periode kwamen minstens twintigduizend mensen om het leven door honger en kou. 

Oorzaken van de Hongerwinter

1. Door de bevrijding van zuidelijk Nederland was er geen aanvoer van steenkool uit de Limburgse mijnen meer mogelijk. Vanuit Duitsland kwam slechts zeer beperkt brandstof. 

2. De regering kondigt een Algemene Spoorwegstaking aan op 17 september 1944, waardoor het transport in Nederland in elk geval voor enkele weken werd stilgelegd. 

3. De Duitsers reageerden op de staking. Voor een periode van zes weken werd het vervoer van voedsel naar het westen geblokkeerd.

Het leven tijdens de hongerwinter

Doordat gas en elektriciteit niet te krijgen waren, was er geen licht, geen verwarming en geen normale gelegenheid tot koken. 

Het was in deze periode (1 december tot 28 februari) gemiddeld 2,3 graden buiten. 

Na acht uur 's avonds mocht men bovendien niet meer de straat op vanwege de spertijd. 

Het voedsel

Tijdens de Tweede Wereldoorlog wordt voedsel steeds schaarser. Voedingsmiddelen gaan op de bon en mensen staan uren in de rij voor een bordje eten uit de gaarkeuken.

In de hongerwinter van 1944 aten mensen tulpenbollen, aardappelschillen en suikerbiet.

Om te overleven... 

Creativiteit in de Hongerwinter

Een tekort aan voedsel vraagt om creatieve ideeën:

Om brood te bakken, wordt het meel aangevuld met zaagsel.

Onder andere tulpenbollen en aardappelschillen worden veel gebruikt in de maaltijden

Wat zou jij eten als het voedsel op raakt?

Creativiteit in de Hongerwinter

Uitvindingen ontstaan vaak niet zomaar, ze worden soms uit nood geboren. Wanneer mensen iets te kort komen gaan ze zoeken naar verbetering. En zo ontstaan er vaak creatieve oplossingen en soms zelfs geweldige uitvindingen. In de hongerwinter waren er grote tekorten aan eten, brandstof en allerlei materiaal in Nederland. Er was in die koude winter natuurlijk wel behoefte aan eten en warmte. 

Zo ontstond: creativiteit!

Creativiteit in de Hongerwinter

De Majo kachel was zo'n typische uitvinding uit de oorlog. Johan Bubberman en zijn vrouw Marie ontdekte de kleine noodkachel in 1944 door met allerlei kacheltjes te experimenteren. De naam Majo betekent Marie en Johan.

De kachel had maar weinig brandstof nodig om veel warmte te geven. Hij brandde op kolengruis, turf, papierballen of houtsnippers, alles wat maar te vinden was in de hongerwinter.

Einde van de hongerwinter

De geallieerden spraken met de Duitsers af dat ze voedsel mochten leveren aan het bezette deel. 

Eerder werd al door Zweden en Zwitserland per boot meel gebracht om brood te maken.

Maar eind April 1945 waren er vliegtuigdroppings met genoeg voedsel erin om iedereen te kunnen voeden.