4H literatuurgeschiedenis (1)

• Nederlands
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

Fabels in de literatuur

Havo 4 - Literatuurgeschiedenis, les 1  - inleiding 

In deze les...

...gaan we dieper in op de middeleeuwen

...leren we iets over fabels

...gaan we kennismaken met Reinaert de Vos

Doel: Meer leren over dierensymboliek / fabels, zodat je de boekverwerkingsopdracht van periode 2 kunt maken. 

Wat weet je over de middeleeuwen?

De middeleeuwen - kort samengevat

• duurde van 500 - 1500
  
  
• het is de periode tussen de oudheid en de renaissance
  
  
• periode van relatieve stilstand. Er veranderde niet veel. Dat kwam doordat de boekdrukkunst nog niet was uitgevonden, waardoor ideeën zich niet snel konden verspreiden. En iedereen hield zich aan één geloof: het Christendom.
  

Standenmaatschappij

Er waren 3 standen:

1. geestelijkheid
2. adel
3. boeren (later burgerij)

Veel geestelijken hadden een adellijke achtergrond. Er was veel machtsverschil en ongelijkheid tussen de klassen: de boeren hadden veel minder aanzien dan de adel en geestelijkheid. 

Literatuur in de middeleeuwen

• Literatuur werd in de middeleeuwen niet gelezen, maar verteld. De vertellers heetten troubadours.
  
  
• Dat verklaart ook de vorm: korte zinnen die rijmen. Dat maakt het makkelijk om te onthouden.
  
  
• Vaak: ridderverhalen of fabels
  
  
• Symboliek 

Wat is een fabel?

Hoe noem je het als dieren als mensen worden voorgesteld.

1. antropologie
2. egelantier
3. antropomorf
4. ridderverhaal

Van den Vos Reynaerde :  de bekendste fabel 

• Geschreven omstreeks 1250 door Willem
  
  
• Dieren worden als mens voorgesteld (antropomorf)
  
  
• Gebruikt elementen van de ridderroman
  
  
• Satire 
  
  
• De corruptie en schijnheiligheid van de adel en
    geestelijkheid worden aan de kaak gesteld

Hoe ziet het Middeleeuws eruit?

De raef ende vos

Op een boem sat tere stont

Een roec ende hadde in sinen mont
Een case. Dit sach Reinaert
Ende sprac aldus ten roeke waert:
‘Dine vederen sijn soe scone!
Du mochts boven allen voglen crone
Draghen, hadstu claren sanc.’
‘Bi Gode ja ic!’ seidi, ‘goddanc.’
Doen toendi aldaer sijn luut.
Hi gapede ende die case viel uut.
Den case greep die vos Reinaert
Ende liep te sinen hole waert.

Dus sijnre vele te scherne ghedreven
Bi prise die si hem horen gheven.

De raaf en de vos

In een boom zat op zekere dag
een raaf en die had in zijn snavel
een stuk kaas. Dit zag Reinaert de vos
en die zei tot de raaf:
‘Wat heb jij een prachtige veren!
Je zou de kroon spannen boven alle andere
vogels, als je ook zo mooi kon zingen.’
‘Bij God, dat kan ik!’ zei de raaf, ‘goddank.’
En toen liet hij zijn stem horen.
Hij opende zijn snavel en de kaas viel eruit.
Vos Reinaert greep de kaas
en liep ermee naar zijn hol.

Zo is al menigeen voor de gek gehouden

door lof die hem werd toegezwaaid.

Symboliek in fabels

Dierensymboliek

• slang = duivel
  
  
• vos = sluwheid
  
  
• beer = hebzucht
  
  
• hond = trouw
  

Symboliek met dieren is van alle tijden

• De Fabeltjeskrant
  
  
• 1968-1992
  
  
• kinderprogramma vlak voor bedtijd
  
  
• Opdracht tijdens het kijken: welke dierensymboliek zie jij terug? 

0

Welke dierensymboliek zag je?
Noem zoveel mogelijk voorbeelden.

Antropomorfe dieren zien we ook nu nog terug:

Dieren in moderne Nederlandse literatuur

Toon Tellegen

Dierenverhalen: mier, eekhoorn en andere dieren.

1995 Misschien wisten zij alles

1999 De genezing van de krekel

2006 De eenzaamheid van de egel

2011 Het geluk van de sprinkhaan

Afsluiting:

• Wat heb je geleerd? --> vul dit in bij de volgende vraag
  
  
• Volgende week: Van den Vos Reynaerde -->
  nader bekijken / fragment lezen  

Ik heb deze les geleerd: