Thema 8 gedrag GL BS 4 Sociaal gedrag

• Biologie
• Middelbare school
• vmbo g, t
• Leerjaar 3

Programma Klas 3 GL

BS 4 Sociaal gedrag

• Start met geheugen opfrissen BS 3 Aangeboren en aangeleerd gedrag
• Uitleg BS 4 Sociaal gedrag
• Aan de slag
• Afsluiting

Dit gedrag komt tot stand door

1. inwendige prikkels
2. uitwendige prikkels
3. beide antwoorden zijn juist
4. beide antwoorden zijn onjuist

Hoe heten prikkels die een sterkere reactie oproepen dan normaal?

Informatie bij de volgende vragen 

Een koekoeksvrouwtje legt in een groot aantal nesten een ei. De vogels waar deze nesen van zijn, zijn meestal van dezelfde soort als die waardoor het koekoeksvrouwtje zelf is grootgebracht. Het pas uitgekomen koekoeksjong duwt alle andere jonge vogels uit het nest. Als het koekoeksjong is grootgebracht, trekt het weg naar het overwinteringsgebied. Volwassen soortgenoten zijn al eerder vertrokken.

Een koekoeksjong verwijdert haar laatste ei uit het nest. Berust dit gedrag alleen op erfelijke factoren of spelen ook leerprocessen een rol?

1. Dit gedrag berust alleen op erfelijke factoren
2. Bij dit gedrag spelen ook leerprocessen een rol.

Koekoeken leggen hun eieren in het nest van andere soorten vogels. Iemand beweert dat dit verschijnsel alleen erfelijke factoren een rol spelen. Is deze bewering juist?

1. Ja
2. nee

Wordt trekgedrag van het koekoeksjong alleen bepaald door erfelijke factoren of ook door leerprocessen?

1. Alleen door erfelijke factoren
2. Zowel door erfelijke factoren als door leerprocessen

Informatie voor de volgende vraag

Een leerling doet een experiment mat een rat in een doolhof. De rat heeft een dag niet gegeten en wordt in het modden van de doolhof gezet. Bij de uitgang ligt een voedselbrokje. De rat doet er tien minuten over om het voedselbrokje te vinden. De leerling voorspelt dat de rat de juiste weg naar het voedsel zal leren als hij vaker door de doolhof loopt. Gedurende enkele uren zet hij de rat om het kwartier bij de ingang. Na enige tijd loopt de rat direct naar de uitgang

Doorwelk leerproces leert de rat de uitgang vinden?

1. Door 'trial and error'
2. Door inprenting

Door welk leerproces leert een dier zijn ouders herkennen in een gevoelige periode?

1. Door inprenting
2. Door trial and error?

In de video zag je twee kangoeroes vechten. Is hier sprake van sociaal gedrag?

1. Ja, omgaan met soortgenoten is sociaal
2. nee, vechten is asociaal gedrag
3. Geen idee, maar wel leuk om naar te kijken
4. Maakt niet uit, dit is toch nep.

… dieren kunnen niet met elkaar praten, toch communiceren ze met elkaar…

Gedrag

-Het gedrag van soortgenoten ten opzichte van elkaar wordt sociaal gedrag genoemd. 

-Bij sociaal gedrag zijn signalen van het ene individu prikkels voor een ander individu om een bepaalde handeling uit te voeren.

-Signalen kunnen houdingen, geluiden, kleuren, geuren of gebaren zijn. 

Taakverdeling

Bij de taakverdeling vertonen sommige dieren ander gedrag dan hun soortgenoten

Schildwacht gedrag

Stokstaartjes staan op wacht om:

• Snel de familie te waarschuwen als er gevaar dreigt. 
• Om zichzelf en hun familie te beschermen

Ook --> om op te warmen in de zon

Soms staan ze samen op wacht ---->

Territoriumgedrag

• Territorium = gebied rond de nestplaats
• Territoriumgedrag = gedrag om het territorium af te bakenen en te verdedigen tegen indringers.
• Territorium gedrag uit zich in dreiggedrag. 
• Dreiggedrag heeft kenmerken van aanvalsgedrag als van vluchtgedrag. 

Dreiggedrag

• De rode buik van een mannetjes stekelbaars is een uitwendige prikkel voor de indringer. 
• De rode buik is dus een sleutelprikkel.
• Het mannetje steekt ook zijn rugstekels omhoog (aanvalsgedrag)
• Het mannetje kan ook zijn lichaam van de indringer wegdraaien (vluchtgedrag)

Broedzorg

Broedzorg = Het verzorgen van eieren en jongen.

Dit is vaak een combinatie van voedingsgedrag en verzorgingsgedrag

Broedzorg

Het verzorgen van eieren of jongen heet broedzorg. 

Dit verschilt per diersoort. 

Rangorde

• In sociale groepen bestaan rangorden. De plaats van een dier in de groep = rangorde
• Het zorgt ervoor dat een groep kan overleven. Het voorkomt conflicten.
• De rangorde kan door dominantie of leeftijd bepaalde worden. 

Territorium - Territoriumgedrag
Wat is NIET waar?

1. Een territorium is een eigen leefgebied
2. De grenzen van een territorium worden afgebakend
3. Vooral vrouwtjes bewaken het territorium
4. Het territorium wordt verdedigd door te dreigen en evt. te vechten is territoriumgedrag

In het filmpje zag je een voorbeeld van baltsgedrag. Wat is volgens jou het doel van baltsgedrag?

Wie is de baas?

1. Aaltje
2. Froukje
3. Dirckje
4. Cootje

Wat is geen voorbeeld van sociaal gedrag?

1. vlooien bij apen
2. mens laat hond uit
3. katten vechten met elkaar
4. twee eenden baltsen

Twee katers die hevig naar elkaar dreigen, gaan plotseling beide hun vacht schoonlikken.

Hoe heet het gedrag dat de katten dan vertonen?

1. imponeergedrag
2. overspronggedrag
3. verzoeningsgedrag
4. sociaal gedrag

Dit is een voorbeeld van

1. dreiggedrag
2. overspronggedrag
3. baltsgedrag
4. sociaal gedrag

Aan de slag

• Maken opdrachten BS 4 : 25 (blz 160), 26, 27, 28, 29, 30 & 31
• Foto's van de gemaakte opdrachten mailen naar [e-mail]
• Afsluiting