1.3 Denken en doen

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vmbo t
• Leerjaar 1

Jagers en boeren

3. Denken en doen

Wat gaan we doen?

• Zet LessonUp aan op je telefoon of laptop
• Hoe is het huiswerk gegaan? 
• Stukje herhaling via LessonUp
• Uitleg par. 1.3
• Huiswerk/ Evaluatie

Leerdoelen

In deze paragraaf leer je:

• waarom en hoe boeren hun voorouders vereerden
  
• waarom boeren goden in de natuur vereerden
  
• waardoor verschillen tussen jager-verzamelaars klein waren
  
• hoe verschillen tussen boeren groter werden

Feniks, Geschiedenis Werkplaats, Memo

Welke middelen van bestaan hadden de mensen vóór de Landbouwrevolutie?

1. Jagen en verzamelen
2. Jagen, verzamelen, akkerbouw en veeteelt
3. Akkerbouw en veeteelt
4. Verzamelen, akkerbouw en veeteelt

Welke middelen van bestaan hadden de mensen tijdens de Landbouwrevolutie?

1. Jagen en verzamelen
2. Jagen, verzamelen, akkerbouw en veeteelt
3. Akkerbouw en veeteelt
4. Verzamelen, akkerbouw en veeteelt

Gevolgen van de landbouwrevolutie

• Mensen stoppen te leven als nomaden

• Er ontstaan steden: landbouwsamenleving

• Mensen krijgen meer bezittingen

• Er ontstaat meer ongelijkheid: de één heeft meer bezittingen dan een ander.

Veel resten van de boerderijen uit de Steentijd hebben archeologen niet kunnen terugvinden. Toch zijn er aanwijzingen dát er huizen waren.

Hoe kun je dat in de afbeelding zien?

1. Je ziet nog duidelijk de muren die van aarde zijn gemaakt. De eerste woningen hadden zulke muren.
2. De rode stippen komen door de verf die in de Steentijd gebruikt is.
3. De donkere rondjes zijn de plekken waar eens de palen van de woning hebben gestaan.
4. De vloer is helemaal glad, net zoals wij dat tegenwoordig in ons huis hebben.

Dood en begraven

Graven worden steeds uitgebreider: grafheuvels en hunebedden

Doden kregen bezittingen mee: vermoedelijk geloven in hiernamaals leven na de dood

Deze vondsten geven inzicht in de cultuur van deze boeren.

Hoe kan ik aan de afbeelding zien dat de hunebedden ná de landbouwrevolutie zijn gemaakt?

1. De grote stenen kwamen hier pas tijdens de landbouwrevolutie.
2. Er woonden hier te weinig mensen om samen de hunebedden te maken.
3. Er wordt gebruik gemaakt van dieren.
4. Voor de landbouwrevolutie werden er geen mensen begraven

Natuurgodsdienst

Mannetje van Willemstad (4500 v. Chr.)

Kunst of godenverering?

• Natuurverschijnselen werden toegeschreven aan goden.
• Verklaring voor vervelende of enge gebeurtenissen.
• Offeren om goden tevreden te stellen.

Kleine verschillen tussen jager-verzamelaars

Weinig bezittingen

Erg afhankelijk van de groep

Verschil in aanzien (waardering) was niet zo groot

Een hoofdman had weinig macht over de groep

Grote en belangrijke verandering

99% van de geschiedenis van de mens, heeft de mens geleefd als jager-verzamelaars

Er is hier dus sprake van continuïteit

Eerste mensachtige enkele miljoenen jaren oud. 

Evolutie: ongeveer 300.000 jaar geleden homo sapiens.

Pas 280.000 jaar later ging men aan landbouw doen. 

Dat is op zulke getallen betrekkelijk kort geleden en voor zo'n ingrijpende verandering ook snel gegaan. 

Grote verschillen tussen boeren

De verandering van het leven als jager-verzamelaars naar het leven als boeren was groot!

Je had rijke en arme boeren in een landbouwsamenleving.

Er kwam ongelijkheid in bezit, aanzien en macht.

Deze sociale verschillen leidde soms tot jaloezie en ruzie.

Denk aan het verhaal van Ötzi.

Het ontstaan van landbouw en landbouwsamenlevingen is een speciaal onderwerp in het tijdvak van Jagers en boeren. Zo'n speciaal onderwerp noemen we een kenmerkend aspect.

Waarom kregen doden grafgiften?
gebruik in je antwoord het begrip :
hiernamaals

Waarin geloofden de eerste boeren?
gebruik in je antwoord het begrip :
Natuurgodsdienst

Waarom offerden mensen?

We lezen samen!

Verering van voorouders.

TB blz. 14

of online eerste theorieblokje.

Evt. nog starten met de eerste opdrachten van de paragraaf.

Huiswerk voor de volgende les:

lz + m par. 1.3

TB blz. 14 t/m 16

online: opdracht 1 t/m 9 (via Cum Laude)

• Kijk ook naar de tip onder de vraag.
  
• Verbeter de opdrachten als je bij controle ziet dat je antwoord niet goed is.
  
• Maak evt. extra opdrachten die je krijgt om de stof beter te begrijpen.

Schrijf 3 dingen op die je deze les hebt geleerd

Stel 1 vraag over iets dat je nog niet zo goed hebt begrepen

Begrippen:

Aanzien

Continuïteit

Cultuur

Hiernamaals

Kenmerkend aspect

Kunst

Macht

Natuurgodsdienst

Sociaal

Verklaring