1.4 en 1.5

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 1

1.4 en 1.5

programma

terugblik	klassikaal	10 minuten
laatste uitleg 1.4 en 1.5	klassikaal	15 minuten
toets bespreken	klassikaal	10 minuten
afsluiten	klassikaal	5 minuten

Is de afbeelding van de jagers- en verzamelaars?

1. Ja
2. Nee

De eerste mensen leefden als nomaden. Wat zijn nomaden?

1. Mensen die een vaste woonplaats hebben.
2. Mensen die hun hele leven in een dorp wonen.
3. Mensen zonder vaste woonplaats.
4. Mensen die hun voedsel uit de natuur halen.

Wat is de prehistorie

1. De tijd waar mensen niet konden lezen en schrijven
2. De tijd van de Romeinen
3. nu
4. De tijd van de dinosaurussen

Prehistorie of niet?

1. JA
2. NEE

Wat is het middel van bestaan?

1. De manier hoe mensen overleven en aan eten komen
2. De manier hoe mensen jagen
3. De manier hoe mensen rondtrekken
4. De manier hoe mensen nomadisch leven

wat hoort NIET bij nomaden?

1. Tenten en hutten
2. Rondtrekken
3. Jagen en verzamelen
4. Voorraad potten

Leerdoel

aan het eind van deze les:

• weet je wat akkerbouw en veeteelt is
• kun je uitleggen wat de landbouwrevolutie is
• weet je hoe de eerste boeren hun voorouders vereren
• kun je verklaren waarom de eerste boeren natuurgoden hadden en weet je hoe zij deze eerden 
• kun je verklaren waarom er weinig sociale verschillen tussen jager-verzamelaars waren, maar grote verschillen tussen boeren

Jagers worden boer

• lange tijd leefden mensen als jager-verzamelaar: continuïteit --> 9000 V.C veranderde dit: nieuwe manier van voedselvoorziening door leven van de landbouw

Vruchtbare Halvemaan

• Gebied waar de eerste landbouw ontstaat (9000 v. Chr.)

• Mesopotamie (huidige syrie)

• Vruchtbare halve maan 

• Groei van wilde granen langs de rivieren. 

Landbouwrevolutie

• Jager-verzamelaars worden boer
  
• Belangrijke verandering

• De landbouwrevolutie duurde meer dan 1000 jaar: niet iedereen werd tegelijk boer

• Landbouw bestaat uit: akkerbouw en veeteelt (en tuinbouw)

= een snelle of belangrijke verandering.

Gevolgen van de landbouwrevolutie

• Mensen stoppen te leven als nomaden
• Er ontstaan steden: landbouwsamenleving (middel van bestaan) --> zelfvoorzienend
• ontwikkeling economie 
• Mensen krijgen meer bezittingen
• Er ontstaat meer ongelijkheid: de één heeft meer bezittingen dan een ander. 

Dood en begraven

Graven worden steeds uitgebreider: grafheuvels en hunebedden

Doden kregen bezittingen mee: vermoedelijk geloven in hiernamaals leven na de dood

Deze vondsten geven inzicht in de cultuur van deze boeren.

Natuurgodsdienst

Mannetje van Willemstad (4500 v. Chr.)

Kunst of godenverering?

• Natuurverschijnselen werden toegeschreven aan goden.
• Verklaring voor vervelende of enge gebeurtenissen.
• Offeren om goden tevreden te stellen.

Kleine verschillen tussen jager-verzamelaars

In een samenleving van jagers en verzamelaars bestond weinig verschil in macht!

Alles werd gedeeld door iedereen. 

Grote verschillen tussen boeren

De verandering van het leven als jager-verzamelaars naar het leven als boeren was groot!

Je had rijke en arme boeren in een landbouwsamenleving.

Er kwam ongelijkheid in bezit, aanzien en macht.