Romeinen en Germanen

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 1

Het Romeinse Rijk

1. Van stadstaat tot wereldrijk

Herkomst Nederlandse dagen:

 genoemd naar de Germaanse Goden.

Germanië:

Naam gebied

eerste eeuw 

voor Christus

(Romeinen)

Germanen

Met de Germanen worden volkeren en stammen bedoeld, die een Germaanse taal spraken. 

Een Germaan was een spreker van een Germaanse taal.

Germanen woonden in Scandinavië en op de Noord-Europese Laagvlakte.

Basilica van Constantijn

De Romeinse Republiek (1)

• De naam republiek komt van: res publica. Dat betekent: publieke zaak, in het Latijn.

• Op papier is de republiek een democratie...

• ...maar in de praktijk is een kleine groep mensen aan de macht. Dit heet: aristocratie

De Romeinse Republiek (2)

• De republiek wordt bestuurd door de senaat ('raad van ouderen'). Dit waren rijke Romeinen.

• Het volk kiest elk jaar 2 leiders: consuls

• Zij voerden de besluiten van de senaat uit

Het Romeinse Rijk groeit!

• Wat begon als een kleine stad groeit in een paar eeuwen uit tot een enorm rijk.
• Legeraanvoerders, zoals Julius Caesar, veroveren grote delen van Europa.

• Op deze kaart zie je de veroveringen tussen 500 v. Chr. tot ongeveer 40 v. Chr.
  

Octavianus neemt wraak

44 v. Chr.

• De geadopteerde zoon van Julius Caesar, Octavianus, neemt wraak
• Hij schakelt de daders en andere tegenstanders één voor één uit.
• Ook zijn vroegere medestander, Marcus Antonius, en diens geliefde: Cleopatra

Imperator Caesar Augustus

27 v. Chr. - 14 n. Chr.

• Uiteindelijk is er niemand machtiger dan hij. De rust in het rijk is terug.
• De senaat bedankt hem hiervoor en geeft de titel Augustus ('de verhevene') te geven. 
• Augustus wordt de eerste keizer (princeps) van het Romeinse Rijk.

Het Romeinse Keizerrijk

(27 v. Chr. -  476 n. Chr.)

• Rome zal meer dan 500 jaar een keizerrijk zijn
• Ongeveer 80 keizers hebben dan geregeerd.

Pax Romana

27 v. Chr.

• Met keizer Augustus begint een periode van rust en vrede die ongeveer 200 jaar duurt: de Pax Romana (vrede van Rome)
• Het rijk breidt zich nog steeds verder uit, maar voorlopig is er tussen de machtigste politieke groepen een soort vrede...  

Eén goede keizer...

...wil niet zeggen dat zijn opvolgers dat ook altijd waren...

Tiberius was geadopteerd door Augustus en was tussen 14 en 37.  Hoewel hij als goede keizer begint, gaat het als snel bergafwaarts...

...en wordt hij vermoord(?) in opdracht van zijn achterneef Caligula, die vervolgens één van de wreedste en slechtste keizers ooit wordt.

In veel boeken over de Romeinen wordt
regelmatig gesproken over: Imperium Romanum.

Wat zou dit betekenen?

1. Romeinse Leiders
2. Romeinse Tijd
3. Romeinse Vrede
4. Romeinse Rijk

Wat is de juiste volgorde over het
bestuur van het Romeinse Rijk?

1. koninkrijk-republiek-keizerrijk
2. republiek-keizerrijk-koninkrijk
3. keizerrijk-koninkrijk-republiek
4. koninkrijk-keizerrijk-republiek

Hoe heet de eerste keizer
van het Romeinse Rijk?

Wat betekent de
titel 'Augustus'

1. De verhevene
2. Dictator voor het leven
3. Keizer van het Romeinse rijk
4. Redder van de Republiek

Welke keizer stak Rome
in brand?

De Romeinen hebben ooit hun koning verjaagd. Nu, met de
komst van keizer Augustus, is er tóch weer één man de baas.

Waarom vonden de Romeinen dat misschien helemaal niet zo erg?
Gebruik in je antwoord het begrip: 'Pax Romana'

      Keizer Constantijn

Constantijn                 Maxentius

Constantijn (312)

Na de val van Rome

- Rome valt in 476 -> uiteen in kleine koninkrijken.

- Koningen vochtten om gebied en macht.

- Gevaarlijk na val Romeinse Rijk: wegen worden niet meer gebruikt, mensen wonen op het platteland en zijn zelfvoorzienend, ook steden raken leeg.

- Geloof heel belangrijk: verspreiding christendom, maar ook ontstaan Islam (later meer). 

De vierde eeuw na Christus

Tot 313 na Christus  in Romeinse rijk Polytheisme, daarna monotheisme

313 na Chr. Edict van Milaan (Godsdienstvrijheid)

330 na Chr.  Byzantium aan de bosporus (later Constantinopel en Istanbul) wordt residentie van Romeinse Rijk

395 na Chr. val  Romeinse rijk ontstaan Oost Romeinse rijk (Byzantische Rijk) en West Romeinse rijk.

Val Romeinse Rijk

Oorzaak:

• Circa: 400 n.chr: Grote Volksverhuizing

                   Germaanse stammen

   plunderen/veroveren Romeinse steden

Val Romeinse rijk

Drie belangrijke oorzaken:

-Romeinse rijk wordt gesplitst

-Grenzen worden niet meer bewaakt

-Volksverhuizingen

Hoe ontstond het hofstelsel? 

• Val Romeinse Rijk --> centrale gezag en leger vallen weg  
  
  
• Onveiligheid: oorlog, rovers etc. 
  
  
• Handel krimpt --> steden krimpen en geld verdwijnt  
  

Gevolgen val Romeinse Rijk

- Geen centraal bestuur 

- Geen onderhoud wegen 

- Geen bescherming Romeins leger

> steden geplunderd (volksverhuizingen)

> platteland onveilig (oorlogen en rovers)

> handel verdwijnt

>>> stedelingen naar platteland (onveilig & geen werk)

Horigen

Werken als boer op akkers:

•  van een heer
  
• hun eigen akkers
• produceren alles zelf (geen handel meer na val Romeinse Rijk)
  
• mochten het domein alleen verlaten met toestemming heer
  
• Betaalden pacht aan de heer
  
• Herendiensten
  

-Val Romeinse Rijk + Franken

-Leven op het platteland

-Verspreiding van het christendom

-Trouw aan de heer/leenstelsel

Hofstelsel

- ouder stelsel

- ontstaan na val Romeinse Rijk

- voor bescherming

- horige boeren (half vrij)

- dorpsniveau

- economisch stelsel

Leenstelsel

- onstond tijdens en na Karel         de Grote

- leenheer zorgde voor trouw         van leenmannen

- moesten vechten voor de             leenheer

- politiek stelsel

Hofstelsel

Heer                                            Horige





De heer was de eigenaar van een domein, waar de horigen ook woonden

Heren en Horigen

Heren en Horigen 

Rechten

Heren: 

• Eigenaar van het land
• Deel van de opbrengsten van de horigen
• Domein wordt onderhouden door de horigen

Horigen:

• Bescherming tegen vijanden of rovers
• Een woning
• een stukje landbouwgrond in leen/ te huur

• horigen
• eigendom
• Oogst
• vechten
• herendiensten
• bescherming

Feodale systeem

• Koning (= leenheer) > leende land uit om beschermen/besturen 
• Adel (= leenmannen/vazallen) > trouw zweren aan leenheer
• Maar, leenden het land zelf ook weer uit 
• Achterleenmannen
• Op het land werkten de boeren

Wat is het feodale systeem of het leenstelsel nu terug?

feodaal systeem

leenheer - leenman (vazal)

eed van trouw <-> onderhoud door het lenen van grond

Idee: als vazal sterft dan gebied terug

Verdere uitbouw feodaal systeem

• 768: Karel de Grote (kleinzoon van Martel) krijgt de macht.
  
• Uitbouw feodaal systeem door koppeling met bestuur: Rijk werd verdeeld in ca. 400 graafschappen (gouwen) en hertogdommen (groter domein) die belast werden met het handhaven van het koninklijk gezag in hun gebieden.
• In ruil voor het leen (feodum) betaalde de leenman eenmalig een grote som geld en beloofde hij militaire dienst in tijden van oorlog.
• De opbrengsten uit het leen mocht de leenman zelf behouden. Bestuur en rechtspraak behoorde ook tot zijn taken.

Het Frankische rijk

Na de val van het West-Romeinse rijk stichtten de Franken een koninkrijk in België en Frankrijk. 

In de eeuwen daarna veroverden de Franken een groot rijk. 

Karel de Grote was de machtigste koning van de Franken. In 800 werd hij door de paus in Rome tot keizer gekroond. 

Theorie

Steun verspreiding christendom

-De paus zag die missionarissen wel zitten. Hij was de leider van de christelijke kerk en kreeg dus meer macht.

-De vorst van het Frankische rijk (Karel de Grote) zag de verspreiding van het christendom ook wel zitten! 
          *Er onstaat zo meer eenheid in zijn rijk.
          *Ook krijgt hij hierdoor meer macht. De paus had hem immers tot keizer            gekroond. 

Val rijk Karel de Grote

• Rijk karel de Grote was gebaseerd op het leenstelsel. Dit vereiste een sterke koning.
• De zonen van Karel waren geen sterke koningen en de Edelen in het Rijk grepen steeds meer macht.
• Dit leidde tot een zwakke Franse koning met sterke edelen.
• Een van die gebieden was Normandie in het noorden.
• Hier gingen Noormannen wonen in ruil voor vrede.