P1-P4 Poëzie en Fictie - begrippen

• Nederlands
• Middelbare school

Begrippenlijst poëzie en fictie

Leerdoel

Je leert over belangrijke begrippen rondom poëzie en fictie. 

Alliteratie

Dit is een beginrijm. Woorden die in de buurt van elkaar staan en met dezelfde letter of klank beginnen. 

Bijvoorbeeld:

- hem - haar

- chagrijnig - Sjaak

Assonantie

Dit is klankrijm. Woorden met dezelfde klank die in de buurt van elkaar staan. 

Bijvoorbeeld: 

- slappe - platte

- vroege - coole

autobiografie

Een boek waarin de auteur een beschrijving geeft van (een deel van) zijn eigen leven. 

De auteur schrijft dus zijn eigen verhaal. 

beeldspraak

Praten met beelden. De schrijver gebruikt een beeld om iets uit te leggen. Bijvoorbeeld: je bent een bloem. 

De 'jij' wordt vergeleken met een bloem. De dichter bedoelt: je bent zo mooi als een bloem. 

chronologische voldoende

De volgorde waarin gebeurtenissen plaatsvinden. 

cliffhanger

Een verhaal wordt op een spannend moment onderbroken. Je wilt dan verder lezen om te weten hoe het verhaal verdergaat.

dystopie

Een verhaal dat zich in de toekomst afspeelt. Meestal heeft er een ramp plaatsgevonden en/of zijn er mensen aan de macht gekomen die andere mensen onderdrukken. Daardoor is de wereld veranderd in een plaats waar je niet zou willen leven. 

Eindrijm

Het laatste woord van een regel rijmt op het laatste woord van een vorige regel. 

Bijvoorbeeld: 

rivieren - populieren

feelgoodverhaal

Een 'feel good' verhaal is een verhaal dat fijn is om te lezen, omdat het 'wensvervullend' is. Je hoopt dat er iets fijns gebeurt met de hoofdpersoon en dat gebeurt dan ook. 

Flashback

Een sprong terug in de tijd. Er wordt iets beschreven wat eerder is gebeurd. Bijvoorbeeld doordat iemand zich iets herinnert. 

Genre

Een soort verhaal. Bijvoorbeeld: een griezelverhaal of een verhaal over geschiedenis. 

Er zijn veel soorten genres. Je kunt ze veelal op internet of bij de bibliotheek vinden (plaatje aan de zijkant van het boek). 

hij-/zij-vorm

Als er geen ik-persoon in het verhaal voorkomt, is het verhaal geschreven in de hij- of zij-vorm. 

homoniemen

Een woord dat meerdere betekenissen heeft, Bijvoorbeeld: arm betekent 'niet rijk', maar het arm is ook een lichaamsdeel.

Hoofdpersoon

De persoon over wie het hele boek gaat. Je kunt lezen wat hij.zij denkt en voelt. 

ik-vorm

Als een verhaal een ik-persoon heeft, is het geschreven in de ik-vorm. Je weet wat de ik-persoon doet, denkt en voelt. 

informatief boek

Informatieve boeken zijn geschreven om je informatie te geven over een bepaald onderwerp. De meeste informatieve boeken bestaan uit korte hoofdstukjes moet kopjes. Ook staan er baak afbeeldingen bij. 

Inleven

Je voorstellen hoe het is om iemand anders te zijn of hoe iemand anders zich voelt. 

Ironie

Milde spot. Het (humoristische) effect wordt bereikt door iets anders te zeggen dan je bedoeld, bijvoorbeeld d.m.v. overdrijving (iets erger maken dan het is), understatement (iets minder erg maken dan het is), omkering (het tegenovergestelde zeggen van wat je bedoelt) of niet-passend woordgebruik.

Karaktereigenschap

Hoe iemand is. Bijvoorbeeld: vrolijk, slordig, grappig, lui, rustig, behulpzaam, vriendelijk, sportief, alternatief, creatief, luidruchtig, etc. 

Leesboek

Leesboeken zijn geschreven om je te amuseren. Het zijn verhalen met een hoofdpersoon van wie je weet wat hij of zij denkt of voelt. 

Letterlijk en figuurlijk taalgebruik

'Het regent' is een voorbeeld van letterlijk taalgebruik: je zegt precies wat je bedoelt.

'De hemen huilt' is figuurlijk taalgebruik: je bedoelt iets anders dan je letterlijk zegt. 

Limerick

Grappig bedoeld gedichtje van 5 regels met een vast rijmschema ( a a b b a ). In de eerste regel worden meestal een personage en een plaatsnaam genoemd. 

Onbetrouwbare verteller

De verteller geeft informatie die niet juist is. Soms heb je dat niet meteen in de gaten en kom je er pas later achter dat er iets niet klopt. 

Ontwikkeling van een personage

In de meeste boeken veranderen personages door wat ze meemaken. Die verandering noem je ontwikkeling. 

Parodie

Iets belachelijk maken door het na te doen. 

Perspectief

Het perspectief ligt bij de persoon in het verhaal van wie je weet wat hij denkt en voelt. Meestal is dit de hoofdpersoon. 

Puntdicht

Een kort gedicht met in de laatste regel(s) een (taal)grapje. 

Rijm

Als de laatste stukjes van 2 woorden hetzelfde klinken, rijmen ze. Bijvoorbeeld: 

feest - geweest

toeter - computer

Rijmschema

De manier waarop de regels van een gedicht op elkaar rijmen. Je maakt een rijmschema door alle regels die op elkaar rijmen dezelfde letter te geven. Bijvoorbeeld:

a b b a (omarmend rijm)

a a b b (gepaard rijm)

a b a b (gekruist rijm)

Ruimte

De plaats waar een verhaal zich afspeelt. Bijvoorbeeld buiten of binnen, in een stad of een bos, op een school of bij iemand thuis. Ook kamers zijn pleinen zijn ruimtes. 

Sfeer

De sfeer is hoe iets aanvoelt. Bijvoorbeeld griezelig of gezellig.

Spanning

Alles wat maakt dat je wilt doorleven, omdat je wilt weten hoe het verhaal doorgaat. 

Sonnet

Een gedicht dat bestaat uit veertien regels, die zijn verdeeld over 4 strofen. De eerst 2 strofen bestaan elk uit 4 regels. De laatste 2 strofen elk uit 3 regels. Een Sonnet heeft een strak rijmschema. 

Stijl

De manier waarop de schrijver schrijft. Bijvoorbeeld: korte of lange zinnen, veel of weinig beeldspraak, maar ook bijvoorbeeld grappig, stoer of zakelijk. 

Strofe

De regels in een gedicht die bij elkaar horen. Je kunt het vergelijken met een alinea. 

Tussen de strofen is een regel overgeslagen. 

Tijd

De tijd waarin een verhaal zich afspeelt. Historische verhalen kunnen zich bijvoorbeeld afspelen in de tijd van de Grieken en Romeinen, ridders en monniken, ontdekkers en hervormers, pruiken en revoluties of burgers en stoommachines. 

Uiterlijke kenmerken

Hoe iemand eruitziet. Bijvoorbeeld: lang, slank, bruine ogen, blond haar, casual gekleed, tatoeage, neuspiercing, blank of bruin getint. 

Verhaallijn

Deze beschrijft (met een begin, een middenstuk en een einde) wat een personage meemaakt. Als een boek meerdere verhaallijnen heeft, hebben deze altijd iets met elkaar te maken. 

Vooruitwijzing

Aanwijzingen dat er iets gaat gebeuren, vaak zonder dat je precies weet wat er gaat gebeuren. 

Wisseling van tijd, plaats, perspectief

Een schrijver kan een verhaal spannend maken door regelmatig van tijd, plaats en/of perspectief te wisselen. Hij kan je hiermee meer informatie geven, maar ook een beetje misleiden. 

Woordspeling

Een spelletje met woorden. 

Bijvoorbeeld: Ze heeft dikke billen, maar ze zit er niet mee. 

Zin

Een zin begint met een hoofdletter en eindigt met een punt, uitroepteken of vraagteken. 

Einde begrippenlijst