Klas 4 Poëzie 1 + 2

• Nederlands
• Middelbare school
• vmbo t
• Leerjaar 4

theorie + oefeningen poëzie (1)

Poëzie?

Lees dit gedicht van Edward van de Vendel.

Waaraan zie je dat dit een gedicht is? 

Lees dit gedicht van 

Bette Westra

Waaraan zie je dat dit een gedicht is? 

Waaraan herken je
een gedicht?

Aantekening 1

Zin

Alle woorden van hoofdletter tot punt.

Regel

Alle woorden op een regel. Hoeft niet met een hoofdletter te beginnen of te eindigen met een leesteken.

Strofe

De regels in een gedicht die bij elkaar horen.

Tussen de strofen is een regel overgeslagen.

Distichon-strofe van 2 regels

Terzet-strofe van 3 regels

Kwatrijn-strofe van 4 regels

noteer: ... regels
... strofes

noteer: ... distichons
... terzinen
... kwatrijnen

Aantekening 2

homoniem

Een woord dat meerdere betekenissen heeft. In gedichten wordt er vaak gebruik van gemaakt.

Je gezicht

is je eigen weerbericht

als je in de spiegel kijkt

kun je je eigen bui al zien hangen

klassikale vraag:

welke dubbele betekenis zie je? Leg uit.

Aantekening 3

beeldspraak/vergelijking

praten met beelden. De dichter gebruikt een beeld om iets uit te leggen: je bent (als) de zon in mijn leven

personificatie

Een menselijke eigenschap geven aan dingen: de bomen fluisteren zachtjes in mijn oor

metafoor

Je vergelijkt iets, maar je noemt alleen de vergelijking:

wat een zwijnenstal is het hier

EINDE (van deel 1)

Welke twee betekenissen kan het
homoniem 'schept' in de 3e strofe hebben?

Er is een woord dat 3x rijmt.
Welk woord is dat?

Aantekening 3

alliteratie beginrijm 

Als woorden die bij elkaar staan met dezelfde klank beginnen:

Heerlijk helder Heineken

assonantie klankrijm

Woorden met dezelfde klank in de buurt van elkaar:

slappe - platte

vroege - coole 

eindrijm

het laatste woord van een regel rijmt op het laatste woord van een volgende regel: 

ik heb een ochtendhumeur

mijn moeder zegt dat ik zeur

Bekijk de volgende video

Let op de klanken...

hoor je hoe er gebruik gemaakt wordt van

beginrijm

assonantie

eindrijm

?

Wat is het effect? 

theorie + oefeningen poëzie (2)

Lees dit gedicht en
noem drie voorbeelden van:
alliteratie

Noem een voorbeeld van:
assonantie

Noem drie voorbeelden van:
eindrijm

les 2

Aantekening 4

enjambement

De dichter bepaalt waar de regel wordt afgebroken. Het einde van de regel valt soms niet samen met een natuurlijke pauze in de zin of met het einde van de zin.

Gevolg: nadruk, verrassing, op het verkeerde been, dubbele betekenis

ik heb nog nooit een boek gelezen

met als hoofdpersoon een dier

Leg uit dat je door het enjambement op
het verkeerde been wordt gezet.

Aantekening 4

metrum- ritme

De regelmatige afwisseling van sterker en zwakker beklemtoonde (of onbeklemtoonde) lettergrepen. 

Traditionele poëzie is bijna altijd metrisch, moderne (vrije) poëzie meestal niet. 

Aantekening 5

ironie

Ergens mee spotten, bijvoorbeeld door het tegenovergestelde te zeggen of te overdrijven.

parodie

Iets belachelijk maken door het na te doen.

Open je boek op pag. 136

We lezen én bespreken 

ze samen

Toegift

Synoniemenrap

van Osdorp Posse

Origineel Amsterdams

Rijmschema

In letters per versregel kun je de eindrijm aangeven.

Versregel 1 krijgt altijd de letter A. Elke andere regel in het gedicht die rijmt op de eerste, krijgt ook a. 

Nieuwe eindrijm = nieuwe letter. 

Rijmschema's 

Valentijn is fijn

maar elke dag

bij het zien van je glimlach

is gelukkig zijn

Valentijn is fijn

ik wil elke dag

gelukkig zijn

bij het zien van je glimlach

Valentijn is fijn

is gelukkig zijn
bij het zien van je glimlach

elke dag

abba

aabb

abab

gekruist rijm

omarmend rijm

gepaard rijm

Wat is het rijmschema?

Schrijf in je schrift ...

het rijmschema van dit gedicht.