5.5

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 3

Hfst 5 - Het Interbellum - tussen de wereldoorlogen

1919-1939

Van Golden Age naar Great Depression

5.5 De wereld in crisis

Kenmerkende aspecten

Met andere woorden: Wat is/hoort typisch bij dit tijdvak?

tijdvak 9:

1. De rol van moderne propaganda- en communicatievormen van massaorganisatie

2. De economische wereldcrisis.

3. Het voeren van twee wereldoorlogen.

4. het in de praktijk brengen van totalitaire ideologieën: communisme, fascisme en nationaalsocialisme

Welke woorden hierboven ken je niet?

hoofdvraag: Welke gevolgen had de economische ontwikkelingen voor de Verenigde Staten en andere landen

1. Je kunt voorbeelden noemen van sociale, culturele en economische moderniseringen in de jaren twintig in de Verenigde Staten.

2. Je kunt beschrijven welke gevolgen het Verdrag van Versailles had voor de Duitse economie in de eerste jaren na de Eerste Wereldoorlog.

3. Je kunt de motivatie achter het Dawesplan en de werking en gevolgen ervan uitleggen.

4. Je kunt uitleggen wat de oorzaken en gevolgen waren van de beurskrach in de Verenigde Staten in 1929.

5. Je kunt beschrijven welke politieke en economische gevolgen de economische wereldcrisis kreeg voor Duitsland.

6. Je kunt beschrijven welke economische gevolgen de economische wereldcrisis kreeg voor Nederland.

7. Je kunt uitleggen met welke maatregelen Hoover, Roosevelt, Hitler en Colijn reageerden op de economische wereldcrisis.

Leerdoelen

5.5 De wereld in crisis

Hoe verliep de economische crisis in Duitsland en Nederland en welke aanpak van de crisis werd daar gekozen.

Gevolgen van de beurskrach voor Duitsland

Amerika eist de leningen van het Dawesplan terug en Duitsland belandt weer in een economische crisis.

Politieke chaos is het gevolg. De NSDAP (partij van Hitler) belooft de ellende op te lossen en wint de verkiezingen in 1933.

Door een (on)gelukkig toeval (Rijksdagbrand) krijgt Hitler de absolute macht en maakt van Duitsland een dictatuur.

(Film: Rise of Evil)

theorie

NSDAP

1933

- Adolf Hitler

- tegen Republiek van Weimar

Populair door:

- terreur (SA/SS)

- propaganda (Goebbels)

Rijksdagbrand

- 27 februari 1933: Rijksdagbrand

- Martinus van der Lubbe

- KPD-kopstukken gearresteerd

Machtsovername Hitler

- 30 januari 1933: Hitler wordt rijkskanselier

- 27 februari 1933: Rijksdagbrand

- 23 maart 1933: Machtigingswet

- 30 juni 1934: Nacht van de Lange Messen

- 2 augustus 1934: Fuhrer

Hitlers aanpak van de crisis

Hitler geeft opdracht tot grote werkverschaffingsprojecten: snelwegen bouwen, schepen en vliegtuigen en militaire productie.

Kraft durch Freude (Kracht door vreugde) Bevolking kreeg weer werk en werd beloond met uitstapjes. Dit kostte de staatkas wel veel geld. Maar het volk was blij met Hitler.

Het uitbreken van de oorlog loste dit probleem op. Hitler plunderde de veroverde landen.

theorie

De economische crisis in Nederland

Omdat de economische crisis wereldwijd was, had ook Nederland er veel last van.

Minister-President Colijn: Als er geen geld binnenkomt, moet je het niet uitgeven ook. 

Bezuinigingspolitiek. 

Ook in Nederland grote werkverschaffingsprojecten (Afsluitdijk, Amsterdamse Bos)

theorie

Crisis in Nederland

• NL werd in de jaren ‘30 ook getroffen door de economische crisis = hoge werkloosheid 
• Werklozen moesten stempelen (voor een uitkering) of werden ingezet bij werkverschaffingsprojecten.
• De regering (o.l.v. premier Colijn van de ARP) voerde een aanpassingspolitiek => bezuinigen. Salarissen en uitkeringen werden lager.

Aantekening voor het examen

Stempelen voor steun

Vernedering

• De steun is vaak te laag, daarom moeten mensen ook andere hulp krijgen.

• Zo krijg je bijvoorbeeld kleding, maar daar staat wél een stempel in: iedereen kan dat zien.

• Je hoeft geen rijwielbelasting te betalen: maar ook dát kan iedereen zien

Positief beeld Colijn

Negatief beeld Colijn

Politieke gevolgen crisis Nederland

Politieke gevolgen van de crisis:

1. Geen vertrouwen meer in democratie.
2. Opkomst Nationaal-Socialistische Beweging (NSB) o.l.v. Mussert.

Nederland verklaarde zichzelf opnieuw neutraal.

Aantekening voor het examen