Literatuurgeschiedenis - het grote overzicht

• Nederlands
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 5

Overzicht 

In deze overzichtspresentaties kun je een snelle blik werpen op de literatuurgeschiedenis van middeleeuwen tot nu 

Zie ook blz. 184-250

Middeleeuwen blz. 186-193

ongeveer 500 -  historisch gezien begin middeleeuwen

ongeveer 1100 - literair gezien begin middeleeuwen

ongeveer 1500 - uitvinding boekdrukkunst -> einde    middeleeuwen

Middeleeuwen

theocentrisme: god(sdienst) stond in het centrum van de belangstelling

memento mori: gedenk te sterven

video: leven tussen hoop en vrees (4.20-6.20)

Middeleeuwen

feodale stelsel

middeleeuwen

                                                                                     standenmaatschappij                                

                                                                            later: burgers

Middeleeuwen

symboliek:

De middeleeuwer ging ervan uit dat achter de reële, zichtbare werkelijkheid een diepere, niet direct waar te nemen werkelijkheid schuilging. Het alledaagse kon een teken voor iets zijn, een symbool.

getallensymboliek: 3 en 7 zijn bijv. heilige getallen

kleurensymboliek: bijv. blauw -> trouw, wit -> zuiverheid

symboliek in de natuur: bijv. roos -> liefde, duif -> vrede

Boekentips voor je lijst 

Karel ende Elegast = Karelroman (Europese equivalent van Arthurroman),  ridderroman. Christelijke wonderen, maar ook sprookje. 

Van de vos Reinaerde = fabel ofwel episch dierdicht. Begint met beroemde zinnen over de schrijver  'Willem die Madocke maakte'. Tip: is ook kinderboekvertaling van, waardoor je makkelijk het verhaal kunt lezen. 

Zie boekjes....

Renaissance

16e en 17e eeuw (17e eeuw = Gouden Eeuw)

wedergeboorte van de schoonheidsidealen uit de klassieke oudheid

antropocentrisme: mens stond in het centrum van de belangstelling

carpe diem:  pluk de dag

streven naar zo volledig mogelijke ontplooiing d.m.v. ratio

Boekentips voor je lijst 

Scheepsjournaals of reisverslagen zoals het journaal van Bontekoe (echt gebeurd)

Spaanschen Brabander - Bredero = toneelstuk over Amsterdam en al haar immigranten begin 17e eeuw. Grappig omdat herkenbaarheid met nu. 

Gijsbrecht van Aemstel = toneelstuk Joost van den Vondel. Gaat over verwoesting van Amsterdam en verwijst daar de Aenais van Vergilius (Troje)

De verlichting

18e eeuw

rationalisme en empirisme (kennis door zintuiglijke ervaring + waarneming)

Cogito ergo sum = Ik denk dus ik ben (Descartes) 

mens centraal -> nu ook het kind

Tabula rasa = kind is een onbeschreven blad

Verlichting

Men dacht dat het mogelijk was om een perfecte maatschappij te bereiken door een goede opvoeding en het op rationele wijze omgaan met de zaken des levens -> optimistisch

Ontstaan van kinderboeken 

Maar ook boeken over maakbaarheid van een goed huwelijk (en vooral wat de vrouw dan moet doen) 

Naar de les over de verlichting 

verlichting

barok

Tweede helft 17e eeuw

godsdienst en gevoel weer belangrijk.

romantiek

19e eeuw (tot 1880)

Pessimistisch-> men merkte dat veel idealen van de Verlichting niet verwezenlijkt konden worden.

romantiek

Gevoel

Weltschmerz: ontevreden met het hier en nu

escapisme: hij probeert weg te vluchten van de wereld, hij vlucht in bijv. de verbeelding, de humor, de natuur, andere plaatsen, het verleden

vlucht in het verleden -> ontstaan historische roman 

realisme

19e eeuw: naast de romantiek ook een andere stroming -> realisme

* nadruk op de betrouwbare weergave van de werkelijkheid

midden 19e eeuw: poëzie in Nederland -> domineespoëzie

* moralistisch getint (de lezer moest opgevoed worden)(bijv. vaderland, gezin, geloof) 

middeleeuwen

renaissance

carpe diem

memento mori

antropocentrisch

theocentrisch

symboliek

ratio

verlichting

romantiek

ratio

gevoel

opvoeding

onvrede met hier en nu

optimistisch

pessimistisch

escapisme

Tachtigers

Individualisme: Allerindividueelste expressie van de allerindividueelste emotie

l'art pour l'art: het gaat NIET om de boodschap, maar het gaat om de schoonheid van het kunstwerk zelf

Grote breuk met voorgaande (de domineedichters)

impressionisme

afkomstig uit de schilderkunst

                           momentopname,

                                                        poging om de sfeer weer te geven

Claude Monet

naturalisme

Niet alleen beschrijving van werkelijkheid, maar ook een verklaring hoe het zo is gekomen.

Determinatie: mens wordt bepaald door erfelijkheid, milieu en omstandigheden

De mens heeft geen vrije wil

tweede generatie van 80

vergoddelijking van schoonheid gaat te ver -> de mooie vorm moet samengaan met een diepere inhoud

Bijvoorbeeld: religieuze verdieping, wijsgerige ideeën, socialistische idealen (Herman Heijermans)

Herman Heijermans: aantekeningen + video 

(volgende dia: begin tot 4.40)

generatie van 1910

neoromantiek:

aandacht voor het fantasievolle en terugkeer naar romantische thema's

modernisme = verzamelnaam

expressionisme: zie syllabus

vitalisme: gericht op eigen innerlijk, het leven zelf is belangrijk

modernisme

dadaïsme: breken met bestaande tradities, ze wilden shockeren, antikunst -> maatschappijkritiek leveren (gruwelen van WO I)

Zie video volgende dia (7.20 - 12.30)

modernisme

surrealisme: interesse voor dromen, onbewuste, associaties

                                           verstand is te beperkt om de 

                                     werkelijkheid te verklaren 

dertigers

ventisme: vent (persoonlijkheid van een schrijver) is belangrijker dan een fraaie vorm

nieuwe zakelijkheid: zie syllabus

in de literatuur:  gewapende-betonstijl -> sober, strak, journalistieke weergave

zie video volgende dia (12.30-eind)

veertigers

traditionele roman <-> naoorlogse roman 

Verschillen: zie syllabus

Naoorlogse roman: onder invloed van existentialisme

magisch-realisme: zie syllabus

vijftigers

experimentele dichters

gedicht = experiment (vrije verzen)

ze willen lezers wakker schudden

zie video volgende dia (begin-4.40)

zestigers

poëzie: neorealisme: zie syllabus

Ze beschrijven iets alledaags, waar niemand bij stilstaat -> dan wordt het juist bijzonder

proza: autobiografisch + veel (seksuele) taboes doorbroken

zeventigers

- Academisten

- terugkeer van echte verteller

- feminisme

tachtigers tot heden

Verschillende tendensen:

- toename aantal vrouwelijke auteurs

- veel autobiografisch werk

- tweede generatie na WO II

- veel romans met thriller- of detective-elementen

- debuten van diverse schrijvers van allochtone afkomst

generatie nix

schrijven vaak over (onmogelijke) liefde en schrijven daarbij openlijk over seksualiteit -> maar niet meer taboedoorbrekend

enkele grote namen

Jan Wolkers

Harry Mulisch

Gerard Reve

Hugo Claus

Volgende dia: nog een fragment over Gerard Reve en Marga Minco (begin - 9.00)