V4 thema 4 bs3

• Biologie
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 4

BS3: De evolutietheorie

Planning voor deze les

• Terugblik 4.1 & 4.2
• Uitleg 4.3 (de evolutie theorie)
• Huiswerk

Leerdoelen

4.1.1 Je kunt benoemen uit welke periode de eerste levende organismen op aarde stammen.

4.1.2 Je kunt het ontstaan van prokaryoten en eukaryoten beschrijven.

4.1.3 Je kunt het ordeningssysteem van organismen beschrijven en toepassen.

Leerdoelen

4.1.1 Je kunt benoemen uit welke periode de eerste levende organismen op aarde stammen.

4.1.2 Je kunt het ontstaan van prokaryoten en eukaryoten beschrijven.

4.1.3 Je kunt het ordeningssysteem van organismen beschrijven en toepassen.

Geologische tijdsschaal (BINAS 94A)

Maak gebruik van BINAS 94A

In het Cambrium ontstonden de eerste landplanten.

1. juist
2. onjuist

Leerdoelen

4.1.1 Je kunt benoemen uit welke periode de eerste levende organismen op aarde stammen.

4.1.2 Je kunt het ontstaan van prokaryoten en eukaryoten beschrijven.

4.1.3 Je kunt het ordeningssysteem van organismen beschrijven en toepassen.

Van levenloos naar leven: zelforganisatie

anorganische stof

energie

organische

 stof

prokaryote cel

energie

Zelforganisatie: ontstaan van nieuwe eenheden waarbij nieuwe eigenschappen ontstaan op een hoger organisatieniveau (emergente eigenschap)

Welke stoffen zijn anorganisch? en welke zijn anorganisch?

Sleep de moleculen naar de juiste categorie.

anorganische moleculen

organische moleculen

water

glucose

zetmeel

zuurstof

aminozuur

eiwit

CO2

nitraat

DNA

stikstof (N2)

RNA

bladgroen

in afwezigheid van zuurstof

maakt organische stof uit anorganische stof

cellen van dit organisme hebben (echte) celkernen

cellen van dit organisme hebben geen celkernen

in aanwezigheid van zuurstof

organismen die organische stof maken uit andere organische stof

autotroof

prokaryoot

anaeroob

eukaryoot

aeroob

heterotroof

Aanwezig bij prokaryoten

Afwezig bij prokaryoten

DNA

mogelijk Zweepstaart

Ribosomen

Celmembraan

Celkern

Vacuole

Celwand

Meercellig

Leerdoelen

4.1.1 Je kunt benoemen uit welke periode de eerste levende organismen op aarde stammen.

4.1.2 Je kunt het ontstaan van prokaryoten en eukaryoten beschrijven.

4.1.3 Je kunt het ordeningssysteem van organismen beschrijven en toepassen.

BS1: Zet de taxa in de juiste volgorde. Boven in de grootste en onderin de kleinste.

soort (species)

ondersoort (ras)

geslacht (genus)

familie

orde

klasse

stam

rijk

domein

Twee binomiale namen van organismen zijn:

Pinus sylvestris
Angelica sylvestris

Er is...

1. wel sprake van verwantschap
2. geen sprake van verwantschap

Leerdoelen

4.2.1 Je kunt kenmerken van bacteriën noemen.

4.2.2 Je kunt kenmerken van virussen noemen.

4.2.3 Je kunt kenmerken van schimmels noemen.

Leerdoelen

4.2.1 Je kunt kenmerken van bacteriën noemen.

4.2.2 Je kunt kenmerken van virussen noemen.

4.2.3 Je kunt kenmerken van schimmels noemen.

Bacteriofaag

Extremofiel

Genetische modificatie

Virus

Archaea

Bacteriën

Virrussoort die bacetrie als gastheer gebruikt

Archaea kunnen op plekken als geisers gevonden worden

De mens verandert DNA

Niet levend

Slechts enkele honderden soorten bekend

Zijn zowel nuttig als schadelijk voor de mens

Leerdoelen

4.2.1 Je kunt kenmerken van bacteriën noemen.

4.2.2 Je kunt kenmerken van virussen noemen.

4.2.3 Je kunt kenmerken van schimmels noemen.

Globale opbouw van een virus (BINAS 77A en 77B)

nucleïnezuur

- DNA of RNA

- enkel- of dubbelstrengs

eiwitmantel/capside

- spike-eiwitten

-

soms een envelop

- koolhydraten

- eiwitten

Leerdoelen

4.2.1 Je kunt kenmerken van bacteriën noemen.

4.2.2 Je kunt kenmerken van virussen noemen.

4.2.3 Je kunt kenmerken van schimmels noemen.

Schimmels zijn

1. autotroof
2. heterotroof

Schimmels                 domein: eukaryoten

                                      rijk: schimmels

heterotroof: geen chlorofyl

eencellige schimmels: gist

meercellige: schimmeldraden (hyfen)

--> vormen een mycelium netwerk

functie: afbraak van organische stoffen

Leerdoel

4.3.1 Je kunt uitleggen wat de neodarwinistische evolutietheorie inhoudt.

Evolutie

De geleidelijke ontwikkeling van het leven op aarde, van simpele naar complexere organismen

Evolutietheorieën

Gaan over het ontstaan, veranderen en/of verdwijnen van soorten 

Lamarck (1744-1829):

Eigenschappen veranderen tijdens leven individu. Veranderde eigenschap wordt doorgegeven  FOUT

Darwin (1809-1882):

On the origin of species (1859) --> de oorsprong van soorten:  evolutietheorie

Darwin

Lamarck

Neodarwinistische evolutietheorie  

= Evolutietheorie (Darwin) gecombineerd met de  kennis over erfelijkheid

DNA voor het eerst ontdekt in 1871 en de structuur pas ontdekt in 1953

Neodarwinistische evolutietheorie  

Gaat uit van: 

1. Diversiteit in genotype
2. Natuurlijke selectie
3. Voortplanting

Neodarwinistische evolutietheorie  

Gaat uit van: 

1. Diversiteit in genotype
2. Natuurlijke selectie
3. Voortplanting

Hoe komt een grote variatie
in genotype binnen een
soort tot stand?

1. Mutatie
2. Door verandering in het fenotype
3. Recombinatie
4. Mutatie en recombinatie

Variatie in genotype

• Mutatie: verandering in het DNA
• Recombinatie: verdelen van de chromosomen bij meiose en bevruchting

Neodarwinistische evolutietheorie  

Gaat uit van: 

1. Diversiteit in genotype
2. Natuurlijke selectie
3. Voortplanting

Natuurlijke selectie

Natuurlijke selectie

Natuurlijke selectie

Natuurlijke selectie

Individuen met een betere adaptatie (aanpassing) aan het milieu hebben een grotere overlevingskans.

Voor- of nadelige eigenschappen worden dus bepaald door het milieu.

Neodarwinistische evolutietheorie  

Gaat uit van: 

1. Diversiteit in genotype
2. Natuurlijke selectie
3. Voortplanting

Survival of the fittest

De best aangepaste overleeft!

Fitness:

Individuen met gunstige genotype

overleven en krijgen meer nakomelingen.

De term 'survival of the fittest' ofwel
het overleven van de sterksten.
Welk van de individuen wordt bedoeld
met de sterksten?

1. De individuen die de meeste kracht kunnen leveren
2. De individuen die de meeste nakomelingen krijgen
3. De individuen die het langste leven
4. De individuen die het grootst zijn in omvang

Creationisme

Alle organismen zijn geschapen

Leerdoel

4.3.1 Je kunt uitleggen wat de neodarwinistische evolutietheorie inhoudt.

Neodarwinistische evolutietheorie  

Gaat uit van: 

1. Diversiteit in genotype
2. Natuurlijke selectie
3. Voortplanting

Huiswerk

Maak opdracht: 29 tm 43

Maak: Test jezelf BS3