PPO Depressie en bipolair

• Welzijn
• MBO
• Studiejaar 1

Psychiatrie

Depressie

Bipolaire stoornis

boek: GGZ 1, h12+h13

H 12 - Depressie

Stemmingsstoornis

Depressieve stemmingsstoornis

Oorzaken / behandeling
Begeleiding

Depressie

Stemming: Wat is dat?

• Stemming bepaalt hoe je je voelt
   (blij omdat de zon schijnt / verdrietig omdat je ruzie hebt)
  
  
• Stemmingsstoornis: Het lukt niet om gevoelens 'normaal' te beleven
                                                Lukt niet meer om  'normaal' te functioneren
  
  Stemming --> gemoedstoestand van langere duur: bv somberheid
  Gevoelsleven --> kleurt je denken en handelen. Verbonden aan situatie. 
  
  

Stemmingsstoornis

Verzamelnaam voor psychische aandoeningen waarbij de gemoedstoestand 

ernstig verstoord is. Emoties zijn vaak heviger, langduriger, anders. 

- KERNSYMPTOOM: langdurige intense somberheid

- KERNSYMPTOOM: verminderde interesse of plezier in (bijna alle) activiteiten
- verminderde eetlust / afvallen (of juist tegenovergestelde) 

- verandering slaappatroon

- moeheid / futloos 
- hopeloosheid / waardeloosheid / zinloos: gedachtes aan de dood
- problemen met aandacht en concentratie

Vier vormen van verstoorde stemming

Wat is het verschil tussen een gedeprimeerde stemming en een depressie?

Depressie

Allesoverheersend!
- ontstaat meestal geleidelijk
- duur: maanden tot jaren

- opvolgen episodes (1 episode +/- 6mmd)

Veruit meest voorkomende stoornis
(incl jongeren/ouderen 800.000)

kernsymptomen
- intense sombere stemming
- duidelijke vermindering interesse/plezier

• Depressieve episode (eenmalig)
• Recidiverende depressie (terugkerend)
• Chronische  depressie (blijft aanhouden)
  
  
• Biologische factoren -> genetisch + werking brein
• Psychologisch -> coping-vaardigheden
• Sociaal -> stressvolle gebeurtenissen 

12.3 depressieve stemmingsstoornissen

Depressie met...

- angstige spanning (sombere stemming + ernstige onrust)

- melancholische kenmerken (diep neerslachtig zijn)

- psychotische kenmerken (tegelijkertijd wanen/hallucinaties)

- seizoensgebonden  (bijvoorbeeld in de wintermaanden)
- na een bevalling (postnatale depressie)
- door een lichamelijke stoornis (bv door verstoring hormoonspiegel)

Ontstaan en beloop

• Gemiddelde leeftijd: 25-35 jaar.
  Kinderen en pubers kunnen ook depressie ontwikkelen, maar tot 15 jaar kans klein. 
  
  
• Depressie komt vaker voor bij bijv lager opgeleiden, werklozen, arbeidsongeschikt....
  Waarom is dat?
  
  
• Bij de helft van de mensen die depressieve episode hadden, komt het terug. Gemiddeld tot 7-8 keer.  
  
  
• Comorbiditeit: angst / verslavingsachtige problemen / dwangmatigheid, persoonlijkheid

Behandeling

- Lezen over depressie (zelfhulp)
- Psychotherapie
- Cognitieve therapie
- Running therapie
- Lichttherapie (biologische klok regelen)
- ECT (electro convulsie-therapie)
- Medicatie (antidepressiva -> verlichten, minder somber)
  Risico inzet medicatie -> ? 

Cliënt is minder geremd door werking antidepressiva. Hierdoor een verhoogd suïciderisico! Met name tijdens eerste herstelfase.

Hoe ga je om met mensen met depressie. Geef een tip.

Begeleiding

• Inleven in de gevoelswereld (= niet meeslepen!)
• Hulp bij ADL (voldoende eten, drinken, hygiene)
• Stimuleren tot activiteiten
• Stimuleren tot contact maken met anderen
• Alert zijn op suïcidaliteit (niet ontwijken + behandelteam) 

H13 - Bipolaire stoornis

- Manische episode
- Depressieve episode
- Verloop
- Oorzaken
- Behandeling / begeleiding

Manie

Depressie

Uitgelaten stemming

Overactief

doodswensen

Lusteloosheid

verlies realiteitszin

Slaapt slecht

Manie

• De stemming is 'te' goed -> uitgelaten, opgewekt, overactief
   Wanneer persoon geremd wordt: snel geprikkeld. 
  
• Kan leiden tot gevaarlijk gedrag (risico, chaos)
• Persoon voelt zich zeker, sterk. Risico: realiteit uit het oog verliezen
• Er kunnen psychotische verschijnselen optreden
• Risico tot lichamelijke uitputting

MANIE

overdreven opgewekt

erg geïntereseerd
snel geïrriteerd
overactief en impulsief gedrag

actief in contact: hoogste woord

fantasierijke gedachten

'ik kan de hele wereld aan'

seksueel ongeremd gedrag

DEPRESSIE

erg neerslachtig

ongeïnteresseerd

lusteloos gedrag

geen interesse in contact

geen oplossing zien

suïcidale gedachten

gebrek aan zelfvertrouwen
seksueel inactief, geen zin

Verloop

- Een manische episode kan eenmalig zijn 
- Kan elkaar afwisselen / neutrale periodes / 1 op de voorgrond

- Depressies kunnen maanden of zelfs jaren duren

Oorzaken
- biologisch / psychisch / sociaal

Behandeling

• Soms is (gedwongen) opname noodzakelijk 
• Psycho-educatie
• Medicijnen (stemmingsstabilisator) -> niet zomaar stoppen
• Ermee om leren gaan... (inzicht, week-ritme, noodplan)
• Psychotherapie (Zoals CGT of gezinsgerichte therapie) 

Hoe ga je om met mensen met een bipolaire stoornis? Noem een tip.

Veiligheidsplan

Veiligheidsplan 113 laten zien. 

Signaleringsplan (optie: oefening)

Voor signalering van bepaald gedrag.
Het is een HULPMIDDEL. Dreigende terugval voorkomen.

Waarschuwingssignalen. Handig voor de cliënt, omgeving, hulpverlener. --> Samen met de cliënt maken. 

Inzicht in gedrag en mogelijke oplossingen:
--> stencil uitdelen / 3 fases / voor jezelf proberen in te vullen

Wat zijn de belangrijkste verschillen tussen depressie en een sombere bui?

1. De duur en de heftigheid
2. Het neerslachtige gevoel en futloosheid

Welke uitspraak is waar?

1. Depressie komt voort uit zelfmedelijden.
2. Iemand moed inspreken helpt goed bij depressie.
3. De kans om opnieuw depressief te worden is 50% of hoger.
4. Een depressie kan ook 1 dag duren.

Welk gedrag hoort bij een
bipolaire stoornis?

1. Groot enthousiasme afwisselen met grote tegenzin voor iets.
2. Iemand voelt zich sterk tot mannen aangetrokken en vervolgens sterk tot vrouwen.
3. Onnatuurlijke opgewektheid wisselt af met depressieve gevoelens.
4. Hoge mate van ongeïnteresseerd gedrag richting andere mensen.

Maartje slaapt maar enkele uren per nacht. Ze praat aan één stuk door over een boek dat ze aan het schrijven is over hoe het leven nu werkelijk in elkaar zit. Het schriftje met haar aantekeningen is onsamenhangend en 's nachts belt ze politici om haar plan over meer windmolens uit te leggen.

In welke fase zit Maartje?

1. Depressieve fase
2. Manische fase
3. Hallucinerende fase
4. Hypomane fase

Stelling:
Perioden van euforie worden hypomane of manische perioden genoemd.

1. JUIST
2. ONJUIST

Gevoel van waardeloos zijn en schuldgevoelens hebben is een KERN-symptoom van depressie.

1. JUIST
2. ONJUIST

Aan de slag

H12: depressie
1a t/m d - 2a t/m 2d - 3a, 3b, 4, 5, 7a, 7b, 7c

H13: bipolair
1a, 2a, 2b, 2c, 4a, 4b