les 9 los of aan elkaar?

• Nederlands
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 3

spelling 

Aan elkaar of los?

Aaneenschrijven of los?

1 Samenstellingen van twee of drie woorden, schrijf je over het algemeen aaneen.

• Lagelonenlanden
• De lage minimumlonen worden verhoogd.
• Hogedrukreiniger
• Onder hoge druk wordt de espresso gezet.
• Langeafstandloper
• De lange afstandloper heeft een voordeel door zijn lengte

2 Splitswerkwoorden (scheidbaar samengestelde werkwoorden) schrijf je aaneen

pianospelen, stukmaken, oproken

3 Combinaties van een voorzetsel met bijwoord of twee bijwoorden schrijf je aaneen

eroverheen, waardoor, daarboven

Aaneenschrijven of los?

2 Splitswerkwoorden (scheidbaar samengestelde werkwoorden) schrijf je aaneen

pianospelen, stukmaken, oproken, autorijden, uiteenspatten

3 Getallen tot duizend (in letters) en samenstellingen met honderd en duizend: vijfenveertig, dertienduizend,
maar: dertien miljard!

Aaneenschrijven of los?

• 3 Combinaties van een voorzetsel met bijwoord of twee bijwoorden schrijf je aaneen:
• eroverheen, waardoor, daarboven
  
  

• Net als combinaties van twee voorzetsels
  bovenin, voorin, achterop
• Tenzij na het voorzetsel een voornaamwoord of zelfstandig naamwoord volgt:
  Ik zit voor in de auto, want achterin wordt ik zo snel misselijk.

Aaneenschrijven of los?

4 Combinaties van er, hier, daar, waar + voorzetsel (voornaamwoordelijke bijwoorden) eroverheen, waardoor, hiertussen, erdoorheen

Let op: Dit geldt niet voor voorzetsels die horen bij een splitsbaar werkwoord:
- Dat hangt ervan af. (afhangen)

- Pak je het cadeau daar in? (inpakken)

- Ik ga ervan uit dat het zal lukken. (uitgaan)

Even kijken wat je nu weet...

Quiz in de lesson-up

Log in in deze les, gebruik je eigen naam

Eerst vragen over 'aan elkaar of los' daarna ook over de vorige les.

Bovenop of boven op
'Charlie zat ... het paard'

1. bovenop
2. boven op

Dichtbij of dicht bij
'Hij is snel terug, hij woont ...'

1. dichtbij
2. dicht bij

dichtbij of dicht bij
Mijn huis staat ... school.

1. dichtbij
2. dicht bij

ondertussen of onder tussen
'... zit ik me hier stierlijk te vervelen.'

1. ondertussen
2. onder tussen

vijf miljoen of vijfmiljoen
'Ik heb ... gewonnen'

1. vijf miljoen
2. vijfmiljoen

seconde + wijzer =

1. secondenwijzer
2. secondewijzer

rogge + brood =

1. roggenbrood
2. roggebrood

spin + web=

1. spinnenweb
2. spinneweb

dronken + lap =

1. dronkenlap
2. dronkelap

play.kahoot.it

Spelling: tussenletters in samenstellingen

Hoe maak je een samenstelling? 

Huis + dier

Dier + dag

Rijst + vla

Tevredenheid + onderzoek

Hoe maak je een samenstelling?

Huis + dier                                         

Dier + dag

Rijst + vla

Tevredenheid + onderzoek

• Huisdier
• Dierendag
• Rijstevlaai
• Tevredenheidsonderzoek  
  
  
• Tussen-s, tussen-e en tussen-en in samenstellingen.
  Maar wat zijn de regels? 

Hoe maak je een samenstelling?

Huis + dier                                         

Dier + dag

Rijst + vla

Tevredenheid + onderzoek

• Huisdier
• Dierendag
• Rijstevlaai
• Tevredenheidsonderzoek  
  
  
• Tussen-s, tussen-e en tussen-en in samenstellingen.
  Maar wat zijn de regels? 

Want is het nou
groentesoep of groentensoep ?

stationchef of stationschef ?

Tussen-s

1. Je schrijft de tussen-s als je hem hoort.
   Snelheidslimiet, landschapsarchitect
2.  Als het tweede deel van de samenstelling met een s-klank begint, is de tussen-s lastig te horen: station + chef 
3. Vervang dan het tweede deel en schrijf de -s- als je die in vergelijkbare samenstellingen hoort: stationschef, want station + klok > stationsklok
4. Soms zijn twee manieren goed: tijd(s)verschil / voorbehoed(s)middel
   

Tussen-en of -e
(Zie het schema bij de theorie in de methode )

In deze gevallen schrijf je een tussen-e:

1. als het linkerdeel geen zelfstandig naamwoord is
   Wel een zn: gekkenhuis, beestenbende, spinnenweb
   Geen zn: spinnewiel (want linkerdeel=werkwoord) 
                   rodekool (want linkerdeel=bijvoeglijk naamwoord)
2. als het linkerdeel een meervoud op -s (of -s en -n) heeft
   Rijstevla (rijst heeft geen meervoud) secondewijzer (secondes) groentesoep (groentes)

Tussen-en of -e
(Zie het schema bij de theorie in de methode )

In deze gevallen schrijf je een tussen-e:

1. als er van het linkerdeel maar één in zijn soort is
   zon, maan, hel, koningin
   zonnebril, maneschijn, hellevuur, koninginnedag
2. als het linkerdeel een bijvoeglijk naamwoord versterkt
   beresterk, stekeblind, reuzeleuk
3. als de delen niet (meer) herkenbaar is als los woord
   elleboog, klerelijer, bolleboos, apegapen, dageraad, bakkebaard
   
   

Ik begrijp de spellingsregel tussen -n en tussen -s (en de uitzonderingen)

😒🙁😐🙂😃