4h3 herhaling paragraaf 7 t/m 9 dictee planning 1 en 2 en nieuwsquiz

• Nederlands
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 3

Spelling paragraaf 7-9                      Wat klopt hier niet ^

Overzicht van de lessenreeks spelling § 4-13

Spelling paragraaf 4-9    Monsterlijke herhalingslessen          

Inhoud van deze les:           

- Dictee (10 woorden/ woordgroepen)

- Afmaken planning 1 en planning 2 

-Nieuwsquiz

Dictee       

Meneer De Gruijter vond de leerlingen die geen presentatie hadden voorbereid maar luiwammesen.    Hij had die ochtend in twee evangeliën gelezen en zitten mopperen op het huidige schoolsysteem.

Er waren die dag zestien jarige leerlingen in zijn klassen, waardoor hij weer opvrolijkte, want hij kreeg veel traktaties. Op zijn bureau lagen helaas veel toetsen en correctieopdachten te wachten.

De leerlingen hadden verhalen geschreven over cowboys die vochten met hyena's. Hij pakte een puddinkje uit de koelkast en begon met nakijken.

Overzicht van de lessenreeks spelling § 4-13

kobopo 

Overzicht van de lessenreeks spelling § 4-13

kobopo 
(koloniën, bacteriën, poriën, oliën)

Spelling: tussenletters in samenstellingen
blz. 287

wel of geen tussen-n?
zonnepanelen        groentesoep      rijstevla       dierentuin       spinnewiel

wel of geen tussen-s?
stationschef       meubelmaker       appelsiroop       kwaliteitsslag 

Spelling: tussenletters in samenstellingen
blz. 287

Samen komen we vast een heel eind:

• zonnepanelen       
• groentesoep     
• rijstevla       
• dierentuin
• spinnewiel

Spelling: tussenletters in samenstellingen
blz. 287

Samen komen we vast een heel eind:

• stationschef
•  meubelmaker
•  appelsiroop
•  kwaliteitsslag 

Tussen-s

1. Je schrijft de tussen-s als je hem hoort.
   Snelheidslimiet, landschapsarchitect
2.  Als het tweede deel van de samenstelling met een s-klank begint, is de tussen-s lastig te horen: station + chef 
3. Vervang dan het tweede deel en schrijf de -s- als je die in vergelijkbare samenstellingen hoort: stationschef, want station + kroket > stationskroket
4. Soms zijn twee manieren goed: tijd(s)verschil / voorbehoed(s)middel
   

Tussen-en of -e
(Zie het schema bij de theorie in de methode )

In deze gevallen schrijf je een tussen-e:

1. als het linkerdeel geen zelfstandig naamwoord is
   Wel een zn: gekkenhuis, beestenbende, spinnenweb
   Geen zn: spinnewiel (want linkerdeel=werkwoord) 
                   rodekool (want linkerdeel=bijvoeglijk naamwoord)
2. als het linkerdeel een meervoud op -s (of -s en -n) heeft
   Rijstevla (rijst heeft geen meervoud) secondewijzer (secondes) groentesoep (groentes)

Tussen-en of -e
(Zie het schema bij de theorie in de methode )

In deze gevallen schrijf je een tussen-e:

1. als er van het linkerdeel maar één in zijn soort is
   zon, maan, hel, koningin
   zonnebril, maneschijn, hellevuur, koninginnedag
2. als het linkerdeel een bijvoeglijk naamwoord versterkt
   beresterk, stekeblind, reuzeleuk
3. als de delen niet (meer) herkenbaar is als los woord
   elleboog, klerelijer, bolleboos, apegapen, dageraad, bakkebaard
   
   

Aaneenschrijven of los?

1 Samenstellingen van twee of drie woorden, schrijf je over het algemeen aaneen.

• Lagelonenlanden
• De lage minimumlonen worden verhoogd.
• Hogedrukreiniger
• Onder hoge druk wordt de espresso gezet.
• Langeafstandloper
• De lange afstandloper heeft een voordeel door zijn lengte

2 Splitswerkwoorden (scheidbaar samengestelde werkwoorden) schrijf je aaneen

pianospelen, stukmaken, oproken

3 Combinaties van een voorzetsel met bijwoord of twee bijwoorden schrijf je aaneen

eroverheen, waardoor, daarboven

Aaneenschrijven of los?

2 Splitswerkwoorden (scheidbaar samengestelde werkwoorden) schrijf je aaneen

pianospelen, stukmaken, oproken, autorijden, uiteenspatten

3 Getallen tot duizend (in letters) en samenstellingen met honderd en duizend: vijfenveertig, dertienduizend,
maar: dertien miljard!

Aaneenschrijven of los?

• 3 Combinaties van een voorzetsel met bijwoord of twee bijwoorden schrijf je aaneen:
• eroverheen, waardoor, daarboven
  
  

• Net als combinaties van twee voorzetsels
  bovenin, voorin, achterop
• Tenzij na het voorzetsel een voornaamwoord of zelfstandig naamwoord volgt:
  Ik zit voor in de auto, want achterin wordt ik zo snel misselijk.

Aaneenschrijven of los?

• Spring maar achterop bij mij, achter op mijn fiets.

Aaneenschrijven of los?

• Spring maar achterop bij mij, achter op mijn fiets.

Staat voor een voorzetsel.
(Geen voornaamwoord of 
zelfstandig naamwoord
(eventueel met lidwoord)

Staat voor een (bezittelijk) voornaamwoord.

Aaneenschrijven of los?

4 Combinaties van er, hier, daar, waar + voorzetsel (voornaamwoordelijke bijwoorden) eroverheen, waardoor, hiertussen, erdoorheen

Let op: Dit geldt niet voor voorzetsels die horen bij een splitsbaar werkwoord:
- Dat hangt ervan af. (werkwoord: afhangen)

- Pak je het cadeau daar in? (werkwoord: inpakken)

- Ik ga ervan uit dat het zal lukken. (werkwoord: uitgaan)

Bovenop of boven op
'Charlie zat ... het paard'

1. bovenop
2. boven op

Dichtbij of dicht bij
'Hij is snel terug, hij woont ...'

1. dichtbij
2. dicht bij

dichtbij of dicht bij
Mijn huis staat ... school.

1. dichtbij
2. dicht bij

ondertussen of onder tussen
'... zit ik me hier stierlijk te vervelen.'

1. ondertussen
2. onder tussen

vijf miljoen of vijfmiljoen
'Ik heb ... gewonnen'

1. vijf miljoen
2. vijfmiljoen

seconde + wijzer =

1. secondenwijzer
2. secondewijzer

rogge + brood =

1. roggenbrood
2. roggebrood

spin + web=

1. spinnenweb
2. spinneweb

 paragraaf 9: liggend streepje

Liggend streepje

1. Koppelteken 
   rente-inkomsten, politieauto
2. Weglatingsteken
   keel-, neus- en oorarts, lager en voortgezet onderwijs
3. Afbreekteken: een afbreek-
   teken kan je gebruiken als een woord op twee regels staat.
   
   

Het koppelteken (8 situaties)

Woord:                                                                                       Bijbehorende regel

1. auto-ongeluk
2. mevrouw Van Vilsteren-de Laat
3. adjunct-directeur
4. on-Hollands
5. A4-papier
6. all-you-can-eatrestaurant
7. trainer-coach
8. Latijns-Amerikaans

1. klinkerbotsing (politieauto)
2. namen van getrouwde mensen
3. Na de voorvoegsels: adjunct-, aspirant-, assistent-, bijna-, chef-, collega-, ex-, interim-, kandidaat-, leerling-, niet-, non-, oud
4. voor een hoofdletter
5. letters, cijfers, tekens, st./sint/Sint
6. woorden die anders onoverzichtelijk worden/ vaste uitdrukkingen

Het koppelteken (8 situaties:)

Woord:                                                                                        Bijbehorende regel:

1. auto-ongeluk
2. mevrouw Van Vilsteren-de Laat
3. adjunct-directeur
4. on-Hollands
5. A4-papier
6. all-you-can-eatrestaurant
7. trainer-coach
8. Latijns-Amerikaans

1. klinkerbotsing (politieauto)
2. namen van getrouwde mensen
3. Na de voorvoegsels: adjunct-, aspirant-, 
4. voor een hoofdletter
5. letters, cijfers, tekens, st./sint/Sint
6. woorden die anders onoverzichtelijk 
7. combinaties van titels en beroepen
8. Aardrijkskundige namen (of afgeleiden daarvan)

Het koppelteken (liggend streepje)

Let op:

• Gebruik bij getallen in woorden een trema: drieënzestig. 
  Ook bij uitspraakproblemen bij werkwoorden: geïndustrialiseerd.
• Als een beroepsnaam vergezeld wordt van een bijvoeglijk naamwoord, schrijven we die twee elementen los: sociaal geograaf, klinisch bioloog (in tegentelling tot schrijver-historicus, dus geen bijv. nw.).

weglatingsstreepje (liggend streepje)

Je mag een woorddeel weglaten als het dezelfde betekenis heeft:
hoofdzaken en bijzaken > hoofd- en bijzaken

scheikundedocenten en scheikundestudenten>
                                                                   scheikundedocenten en -studenten

weglatingsteken (liggend streepje)

Je mag een woorddeel weglaten als het dezelfde betekenis heeft

Let op:
- Alleen als het dezelfde betekenis heeft:

      Krantenkoppen en koffiekoppen geen: kranten- en koffiekoppen

- Alleen bij samenstellingen, geen bijvoeglijk naamwoorden:
     Lager en voortgezet onderwijs (je mag het dubbele woord wel weglaten,
                       maar je zet er geen streepje voor in de plaats.)

afbreekteken (liggend streepje)

Als afbreekteken als een woord niet meer op de regel past.

• Breek samenstellingen alleen af tussen de delen: adoptie-kinderen, klinker-botsing, modellen-wedstrijd, tweede-hands.
• Breek af tussen het grondwoord en een voor- of achtervoegsel: herfst-achtig, karakterloos, on-vriendelijk.
• Je mag woorden ook afbreken tussen twee lettergrepen, maar als je twijfelt over de juiste plaats, zet dan het hele woord op de volgende regel. Op die manier voorkom je fouten.

afbreekteken (liggend streepje)

Let op: waar je afbreekt, kan de betekenis veranderen:

dijkramp

dijk-
ramp.

afbreekteken (liggend streepje)

Let op: waar je afbreekt, kan de betekenis veranderen:

dijkramp

dij-
kramp.

Oefenen en boek uitkiezen

• Hoe gaat het met het zoeken van een leesboek?
  Nog niets gevonden? Kijk in B12 of B13, zoek populaire titels op internet, om te kijken wat je aanspreekt, vraag klasgenoten, kijk in de mediatheek of de bieb. (Gratis app: online bieb)
• Oefen de theorie van paragraaf 7, 8 en 9 met planning 2.

Morgen even pas op de plaats > geen nieuwe theorie en nog tijd in de les om aan planning 2 te werken. (Die moet dus dinsdag af zijn.)