2.2 Grondwet en grondrechten

• Maatschappijleer
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4

Vrijdag 20 september klas V4A

Wat gaan we deze les doen?

KEUZE:

• Maken van 2.2: opdracht 1 t/m 13

• Werken aan je PO

• Huiswerk: voor de volgende les 2.2 af 1 t/m 13 + lezen 2.3 Legaliteitsbeginsel

Antwoorden vraag 14

a.

- Artikel 1 beschermt minderheden tegen discriminatie.

- Artikel 6 geeft mensen de vrijheid hun geloof te belijden.

- Artikel 7 geeft allerlei groepen en stromingen in de samenleving het recht om ongecensureerd hun manier van leven en hun gedachtegoed te laten zien.

Tegelijk zorgt het pluriforme media-aanbod ervoor dat allerlei verschillende groepen zich gerepresenteerd weten. 

b.

De sociale grondrechten, artikel 18 t/m 23.

c. 

Klassiek grondrecht: artikel 9.1: het recht tot vergadering en betoging; Daardoor kan ik deelnemen aan demonstraties. Als dit grondrecht er niet was, had dat wellicht niet gekund.

Sociaal grondrecht: artikel 22.2: bevordering van voldoende woongelegenheid; Daardoor kan ik in een sociale huurwoning wonen. Als dit grondrecht er niet was, was het wellicht veel moeilijker om een betaalbare woning te vinden.

Huiswerk nakijken

Herhaling vorige les: wat is de juiste definitie?

- in tweetallen

- 5 minuten

Actualiteit: Prinsjesdag

De koning spreekt de troonrede uit

De plannen voor het komende jaar worden gepresenteerd

De miljoenennota wordt bekend gemaakt

En de dag na dit alles vindt er een groot debat plaats in de Tweede Kamer (Algemene Beschouwingen)

*Op de foto minister Heinen van financien

Wat staat er in de Miljoenennota?

• In de Miljoenennota staan de verwachte ontwikkelingen, belangrijkste plannen en keuzes van het kabinet voor het komende jaar. 
• De Miljoenennota beschrijft wat die plannen kosten en geeft de financiële- en economische situatie van Nederland weer. 

Miljoenennota 2025

2.2 Grondwet en grondrechten

donderdag 19 september

Leerdoelen 2.2 

In dit hoofdstuk leer je:

• over het ontstaan en de inhoud van de Grondwet
• welke grondrechten er bestaan in Nederland
• over de verschillen tussen de klassieke en sociale grondrechten
• na te denken over de vraag wat de grenzen zijn van onze vrijheid?

Inleiding

• Grondwetten lijken vaak saaie documenten. Dat zijn ze wat betreft taal, maar zeker niet in betekenis! 

• De grondwet in een rechtsstaat kun je zien als de fundering, waarin staat welke idealen de samenleving koestert, hoe ze die wil bereiken en hoe ze wil dat mensen samenleven. 

• Iedereen heeft in zijn dagelijkse leven te maken met de grondwet. Ook jullie, kijk maar eens naar artikel 23 (werkboek blz. 24/25)

www.denederlandsegrondwet.nl

Doelen van de Grondwet in Nederland

De grondwet:

• legt fundamentele rechten van burgers vast.
  
• begrenst de macht van de staat.
  
• geeft aan hoe de machtsorganen van de staat zijn georganiseerd.
  
• drukt de eenheid van de natie uit.
  

Ontstaan van de grondwet

1848

• 1848: Kamerlid Thorbecke stelt een grondwetswijziging voor. Koning Willem II stemt in met een grondwet waarin zijn macht wordt ingeperkt.
  
• De democratie werd vergroot door censuskiesrecht: mannelijke burgers die belasting betaalden mogen stemmen bij verkiezingen voor de Tweede Kamer.
  
• De staat heeft één belangrijke taak volgens Thorbecke: de vrijheid van burgers dienen. De economie diende aan de vrije markt te worden overgelaten.

Uitbreiding kiesrecht

• In de praktijk zorgde de nachtwakersstaat voor sociale onrust. Door de toegekende grondrechten ontstonden nieuwe sociale bewegingen.
• Arbeiders gingen gebukt onder uitbuiting, armoede en een hoge kindersterfte. Hierdoor ontstond er een klassenstrijd.
  
• Een van de gevolgen was het ontstaan van algemeen kiesrecht. In 1917 voor alle mannen, in 1919 ook voor alle vrouwen.
  

Ontwikkelingen door de Tweede Wereldoorlog

• De Duitse bezetting maakte een einde aan de grondrechten van burgers als recht op veiligheid, vrije meningsuiting, drukpers en vereniging.
  
• Hele bevolkingsgroepen werden zonder proces ter dood veroordeeld of in concentratiekampen geplaatst.
  
• Gevolgen voor de grondwet: bescherming van burgers tegen discriminatie en het recht op sociale zekerheid bestonden niet meer.
  
• De willekeur was terug.

Wat staat er in de Grondwet?

De Grondwet is overzichtelijk opgebouwd. 

1. Het eerste deel bevat de grondrechten van de burgers. 
2. Het tweede deel bevat de organisatie van de staatsinstellingen en het bestuur van ons land. 
3. Daar gaan we in het hoofdstuk Parlementaire democratie naar kijken. 
4. We gaan hier verder in op de grondrechten.

Klassieke grondrechten

• Klassieke grondrechten zijn grondrechten die de overheid moet garanderen. Hierbij ligt de nadruk op vrijheid en gelijkheid. 
• In deze rechten kun je de belangrijkste kenmerken van het sociaal contract herkennen, want hierin wordt geregeld dat de staat de persoonlijke vrijheidsrechten van mensen zo min mogelijk beperkt. 
• De volgorde van de 18 klassieke grondrechten is willekeurig.

Er zijn drie soorten klassieke grondrechten:

1. Het recht op gelijke behandeling
2. Persoonlijke vrijheid
3. Politieke vrijheid

Sociale grondrechten

• Na de Tweede Wereldoorlog  groeide ook het besef dat de staat actief moest ingrijpen om aan alle inwoners vrijheid en gelijkheid en dus een gelukkig en zinvol bestaan te garanderen. 
• Want wat heb je aan persoonlijke vrijheid als je geen behoorlijke woning hebt, geen gezondheidszorg krijgt, werkloos en arm bent? 
• Wat heb je aan politieke vrijheidsrechten als je geen onderwijs hebt gekregen, niet kunt lezen en je mening niet kunt vormen? 

Het resultaat: sociale grondrechten

• Werkgelegenheid, bescherming van werknemers, sociale zekerheid, volksgezondheid, sociale woningbouw en onderwijs werden de verantwoordelijkheid van de staat.

Sociale grondrechten (vervolg)

• Rechten die de overheid niet kan garanderen, maar waarvoor zij zich wel moet inspannen. (politiek)
• Door sociale grondrechten werd de klassieke rechtsstaat een sociale rechtsstaat, ofwel verzorgingsstaat.

Klassieke en sociale grondrechten

Klassieke grondrechten: 1 t/m 18

Dit zijn rechten die de overheid moet garanderen en die je bij de rechter kunt afdwingen. Voorbeelden zijn het Gelijkheidsbeginsel (Art. 1), Kiesrecht (Art. 4), Vrijheid van godsdienst en levensovertuiging (Art. 6), Vrijheid van meningsuiting (Art. 7) en Recht op vergadering en betoging (Art. 9).

Sociale grondrechten: 19 t/m 23

De overheid kan deze rechten niet garanderen, maar moet zich er wel voor inspannen. Voorbeelden zijn Recht op werkgelegenheid. (Art. 19), Recht op sociale zekerheid. (Art. 20) en 

Recht op onderwijs. (Art. 23)

Klassieke grondrechten (blz. 24/25)

Sociale  grondrechten (WB blz. 24/25)

Vraag 14 op blz. 26 maken in duo's

Antwoorden vraag 14

a.

- Artikel 1 beschermt minderheden tegen discriminatie.

- Artikel 6 geeft mensen de vrijheid hun geloof te belijden.

- Artikel 7 geeft allerlei groepen en stromingen in de samenleving het recht om ongecensureerd hun manier van leven en hun gedachtegoed te laten zien.

Tegelijk zorgt het pluriforme media-aanbod ervoor dat allerlei verschillende groepen zich gerepresenteerd weten. 

b.

De sociale grondrechten, artikel 18 t/m 23.

c. 

Klassiek grondrecht: artikel 9.1: het recht tot vergadering en betoging; Daardoor kan ik deelnemen aan demonstraties. Als dit grondrecht er niet was, had dat wellicht niet gekund.

Sociaal grondrecht: artikel 22.2: bevordering van voldoende woongelegenheid; Daardoor kan ik in een sociale huurwoning wonen. Als dit grondrecht er niet was, was het wellicht veel moeilijker om een betaalbare woning te vinden.

Actualiteit

Vraag:

Ging Amsterdam te ver met het protestverbod tijdens Dodenherdenking?

Bron: NOS, 2 mei 2024

Vraag:

Ging Amsterdam te ver met het protestverbod tijdens Dodenherdenking?ing?

Actualiteit

Demissionair minister van Binnenlandse Zaken De Jonge noemt het demonstratierecht een "groot goed", maar zegt daarbij wel dat "iedereen zich aan de wet hoort te houden". De Jonge: "Op het moment dat de stenen uit de straat worden getrokken, vuurwerk wordt afgestoken en blokkades worden opgeworpen, is het terecht dat de politie ingrijpt en de driehoek daarbovenop zit."

8 mei 2024:

Actievoerders beztten het gebied bij de UvA. Ze willen dat de universiteit haar relaties met Israëlische instellingen die "medeplichtig zijn aan de onderdrukking, apartheid en genocide in Palestina" onmiddellijk opschort. (Bron: NOS)

nos.nl

Afsluiting

De leerdoelen waren:

• over het ontstaan en de inhoud van de Grondwet
  
• welke grondrechten er bestaan in Nederland
  
• over de verschillen tussen de klassieke en sociale grondrechten
  
• na te denken over de vraag wat de grenzen zijn van onze vrijheid?
• Huiswerk: maken van 2.2: opdracht 1 t/m 13 (morgen maken in de les)