1V - 1.2 De eerste boeren les 2

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 1

Planning

Uitleg

Bespreken huiswerk

Uitleg

Zelfstandigwerken

Leerdoelen behaald?

Middelen van bestaan zijn
manieren om in leven te blijven.
Welke middelen van bestaan
hadden de eerste mensen?

1. Wilde dieren temmen en verzamelen
2. Jagen en vissen
3. Jagen en verzamelen
4. Boeren en verzamelaars

Leerdoelen

• Je kunt beschrijven wat de agrarische revolutie inhield.
  
• Je kunt enkele mogelijke verklaringen geven voor de overgang van jagen-verzamelen naar landbouw.
  
• Je kunt uitleggen tot welke economische, sociale en culturele veranderingen de agrarische revolutie leidde.
  

Fasen landbouw

Boeren moesten veel harder werken dan jagers/verzamelaars.

Waarom gaan ze dan toch over op de landbouw?

Overgang naar landbouw in 3 fases

Fase 1: Klimaatverandering Midden-Oosten (10.000 jaar v.Chr.)
- Meer voedsel, rondreizen niet nodig
- Wilde graansoorten verbouwen.

Fasen landbouw

Fase 2: 1000 jaar eerste stappen landbouw

- Zaaien/oogsten

- Kennis planten en dieren

- Dieren temmen.

Fasen landbouw

Fase 3: Landbouw noodzakelijk om in leven te blijven
- Meer voedsel → bevolkingsgroei → meer voedsel nodig → landbouw steeds belangrijker

Waarom juist start Midden-Oosten?
- Veel wilde graansoorten en bonen
- Veel dieren goed te temmen (rund, schaap, geit en varken).

OK, landbouw...
Welke 'optelsom' is juist over landbouw?

1. akkerbouw + landbouw = veeteelt
2. landbouw + veeteelt = akkerbouw
3. veeteelt + akkerbouw = landbouw
4. tuinbouw + veeteelt= landbouw

Leg uit waarom de landbouw niet in de gebieden A en B (in de kaart) ontstond.

Bespreken

Opdracht 1 t/m 3

Agrarische revolutie

• Revolutie betekent verandering
  

• Jager-verzamelaars worden boer

• De landbouwrevolutie duurde meer dan 1000 jaar: niet iedereen werd tegelijk boer

• Landbouw bestaat uit: akkerbouw en veeteelt.

Punt 2: wat veranderde er?

Een recente, grote en belangrijke verandering

99% van de geschiedenis van de mens, heeft de mens geleefd als jager-verzamelaars

Welke middelen van bestaan
hadden de mensen vóór
de agrarische revolutie?

1. Jagen en verzamelen
2. Jagen, verzamelen, akkerbouw en veeteelt
3. Akkerbouw en veeteelt
4. Verzamelen, akkerbouw en veeteelt

Welke middelen van bestaan
hadden de mensen
tijdens de Landbouwrevolutie?

1. Jagen en verzamelen
2. Jagen, verzamelen, akkerbouw en veeteelt
3. Akkerbouw en veeteelt
4. Verzamelen, akkerbouw en veeteelt

Deze afbeelding geeft een voorbeeld van een boerendorp uit de nieuwe steentijd. Hoezo?

• De hut wijst op permanente   bewoning

• Er wordt graan bewaard
• Linksboven wordt graan geoogst en   grond bewerkt
  
• Een dier achter een omheining
• Graven van mensen.
  

Noem eens wat

Gevolgen van de landbouwrevolutie

• Stoppen als nomaden
  

• Dorpen, later steden:  landbouw(stedelijke)
  samenleving

• Economie: verschil in bezit

• Meer ongelijkheid: bezittingen of macht dan een ander. (sociale ongelijkheid)
• Culturele veranderingen door rijkdom
  
• Gezondheid.
  

Wat is economie? alles wat te maken heeft met manier waarop mensen in hun onderhoud voorzien en de manier waarop de opbrengsten van werk onderling worden verdeeld

Gezondheid: harder werken, eerder ziek (leven met dieren, niet gevarieerd eten)

Çatal Hüyük

7000-6000 v. Chr.

Geen straten

Leefden op daken

Hoe verschillend met wat lessen hiervoor?

Boeren in Europa

• Pas laat: het was niet nodig, er was voldoende voedsel te vinden.

• Eerste boeren in Nederland: Zuid-Limburg rond 5300 v. Chr.

• Tóch landbouw in Europa: mensen verhuizen uit gebieden waar gebrek aan landbouwgrond is en komen hier terecht

Bleven op 1 plek: goed huis bouwen
Gereedschap, potten, kleding

Dak (stro/riet)

Houten palen

Wanden van klei

Neolithische bouwerken

Overblijfselen uit de nieuwe steentijd (neolithicum)

Reuzen
Niet duidelijk hoe ze deze zware stenen verplaatsen

Dood en begraven

• Graven worden steeds uitgebreider: grafheuvels en hunebedden

• Zowel begraven als cremeren: urnenvelden

• Doden kregen bezittingen (grafgiften) mee: vermoedelijk geloven in leven na de dood 

Waarom gaven mensen grafgiften mee aan overledenen?

Hoe kan ik aan de afbeelding zien dat de hunebedden ná landbouwrevolutie zijn gemaakt?

1. De grote stenen kwamen hier pas tijdens de landbouwrevolutie.
2. Er woonden hier te weinig mensen om samen de hunebedden te maken.
3. Er wordt gebruik gemaakt van dieren.
4. Voor de landbouwrevolutie werden er geen mensen begraven

Bedenk nóg een reden
waarom de hunebedden pas
ná de landbouwrevolutie werden gemaakt.

Natuurgodsdienst

Godsdienst waarbij mensen geloven dat er speciale krachten
zijn in de natuur die kunnen zorgen voor zaken als geluk en ongeluk.

Aan de slag!

Huiswerk:

Lezen 1.2

Maken 4 tot en met 14

Jagers en verzamelaars

De eerste boeren

Weinig bezit

Kleine groepen

vaste woonplaats

Nomaden

Grote groepen

Aardewerk

Gelijkheid

Ongelijkheid

Leg eens in eigen woorden (!) uit..

• Je kunt beschrijven wat de agrarische revolutie inhield.
  
• Je kunt enkele mogelijke verklaringen geven voor de overgang van jagen-verzamelen naar landbouw.
  
• Je kunt uitleggen tot welke economische, sociale en culturele veranderingen de agrarische revolutie leidde.

Schrijf 3 dingen op die je
deze les hebt geleerd

Stel 1 vraag over iets dat je
deze les nog niet zo goed hebt begrepen

Hoe vond je deze les?

😒🙁😐🙂😃

Extra informatie

Het platform LessonUp slaat de antwoorden van de leerlingen automatisch op. Zodoende gebruiken we de feedback van de leerlingen voor het continu aanscherpen van ons materiaal en het ontwikkelen van nieuwe lessen.

Huiswerk

Lezen 1.2

Maken 4 tot en met 14

Filmpje Klokhuis

https://player.ntr.nl/index.php?prid=NPS_1199401&showTitlebar=false