Les 8 pathologie spijsvertering

• Verpleging en verzorging
• MBO
• Studiejaar 1

Les 8 pathologie spijsvertering

Inhoud les

braken

obstipatie

uitdroging

ondervoeding

vochtbalans

Braken

• In de hersenen bevinden zich twee zenuwcentra die de braakreflex in gang zetten. 
• Braken is in veel gevallen een verdedigingsmechanisme van het lichaam om schadelijke stoffen kwijt te raken.
• krampachtige beweging die tegengesteld is aan het normale slikmechanisme (antiperistaltiek +  buikspieren spannen zich sterk aan + het middenrif wordt vlakker + strotklepje (epiglottis) sluit)

Zenuwbanen zijn verbonden met evenwichtsorgaan en met de nervus vagus (= 10e hersenzenuw).

Nervus vagus = een lange zenuw die de hersenen verbindt met de organen in de borstholte en de buikholte, zoals de maag, darmen en lever.

Samenstelling van het bloed kan de receptoren van het braakcentrum (b.v. giftige stoffen) prikkelen.

Braakcentrum geeft signaal door aan...

- motorische zenuwstelsel: diepe ademteug, strotklepje sluit; buikspieren spannen sterk aan

- het sympathische zenuwstelsel: verhoogt polsslag, zweten.

- het parasympathische zenuwstelsel: verhoogde speekselvloed.

Tijdens de braakreflex ontspant de sluitspier van de maag naar de twaalfvingerige darm, waardoor de darminhoud de maag schoonspoelt en het sterke zuur deels neutraliseert. 

Tegelijkertijd ontspant ook de sluitspier naar de slokdarm, waardoor de maaginhoud samen met de darminhoud in één beweging naar boven wordt gestuwd.

Autonome zenuwstelsel = sympathisch en parasympathisch: gaspedaal en acculader

Wat zijn oorzaken
voor braken?

Oorzaken van braken

• afwijkingen van het maag-darmkanaal en de interne organen. 
• acute infecties: virusinfectie zoals buikgriep
• bewegingsziekte: wagenziekte
• vergiftigingen. 
• hersenaandoening: hersenschudding of hersenontsteking
• migraine
• overmatige prikkeling van zintuigen. 
• geneesmiddelen. 
• hartafwijkingen. 
• hormonale oorzaken b.v. zwangerschapsmisselijkheid
• reflux
• verstopping

• psychogene factoren: hevige emoties

Klachten

• bleekheid
• transpiratie
• versnelde hartslag
• overmatige speekselproductie
• aandrang tot het laten gaan van ontlasting 

Bij persisterend braken kan dit leiden tot:

• dehydratie
• ondervoeding
• ontregeling stofwisseling (metabole ontregeling): laag kaliumgehalte, hoge PH waarde, nierfunctiestoornis
• scheurtjes in slokdarm (Mallory-Weiss-syndroom)
• aspiratiepneumonie

Welke observatiepunten
bij braken?

Observatiepunten braken

• Tijdstip braken;
  
• Hoe vaak;
  
• Hoeveelheid;
  
• Wijze van braken: kokhalzend tot explosief;
  
• samenstelling, geur en kleur braaksel:

- bloed: roestbruin of koffiekleurig of helder rood (maagzweer, maagcarcinoom, slokdarmspataderen)
- gal: geelgroen (galstenen, leverziekten, ontstekingen van de alvleesklier en bij ontsteking van het buikvlies (peritonitis))
- feces: afsluiting darmen = ileus (darmgezwellen, ontstekingen, een knoop in de darmen )
- waterig slijm (ontsteking of zweer)

• dorst;
• veel plassen
• toename van buikomvang;
• kortademigheid;
• sufheid.

Rumineren van voedsel

Door manipulatie van de tong en keel het voedsel weer naar boven, kauwt het opnieuw en slikt het weer door. 

Bij onrustige of sterk geprikkelde zuigelingen, bij verstandelijk gehandicapten en bij demente ouderen.  

Door inwerking van de zure maaginhoud op het slijmvlies kan de slokdarm ontstoken raken (refluxoesofagitis).

Regurgitatie of refluxziekte

Onvoldoende afsluiting van de maag naar de slokdarm.

‘Breukje in het middenrif’ (hernia diaphragmatica)

Het slijmvlies van de slokdarm wordt door het scherpe maagzuur aangetast.

Zuurbranden (pyrose)

Protonpompremmers, kortweg PPI’s of zuurremmers genoemd. Deze protonpompremmers, zoals omeprazol en pantoprozol, remmen de productie van maagzuur.

Normaal heeft de maag een sluitspier bij de ingang en de uitgang.

Een gezonde slokdarm is bedekt met een wit, parelmoerkleurig slijmvlies, het zogenaamde plaveiselepitheel. Bij een Barrett slokdarm is dit witte slijmvlies door inwerking van maagzuur vervangen door een roze, zalmkleurige bekleding. Het is alsof het slijmvlies van de maag in de slokdarm omhoog is gegroeid. Dit slijmvlies is extra gevoelig voor beschadiging door maagzuur. De veranderingen die daardoor in het weefsel ontstaan, kunnen na vele jaren leiden tot ontspoorde groei van cellen, waaruit slokdarmkanker kan ontstaan. 

Projectielbraken

Braken met enorme kracht over enige afstand

Oorzaak: verhoogde hersendruk, afsluiting pylorus (maaguitgang)

Gevolgen van braken

• verlies van vocht en mineralen -> dehydratie
• verstoring zuur-base evenwicht -> uiteindelijk te laag kaliumgehalte -> hartritmestoornissen
• beschadiging slokdarmslijmvlies
• aspiratiepneumonie

Het uitbraken van veel (maag)zuur geeft een verstoring van het zuur-base-evenwicht in het lichaam. Je noemt dit een metabole alkalose. Het lichaam wordt er minder zuur door, wat de nieren compenseren door bicarbonaat vast te houden en kalium (K+) uit te scheiden. Hierdoor kan het gehalte K+ in het bloed afnemen. Een te laag kaliumgehalte (hypokaliëmie) kan soms ernstige hartritmestoornissen veroorzaken. 

Welke tips bij
misselijkheid en braken?

Tips voor zorgvrager

• houd voldoende opvangmaterialen binnen handbereik;
  
• draag geen strakzittende kleding;
  
• drink geen koude dranken;
  
• drink voldoende, minimaal anderhalve liter per dag;
  
• zuig op een ijsklontje of een waterijsje;
  
• verblijf in een rustige omgeving met frisse lucht;
  
• blijf 30 tot 45 minuten na het eten van een maaltijd zitten;
  
• eet meerdere kleine maaltijden in plaats van een paar grote;
  
• zorg voor een goede mondhygiëne;
  
• voorkom het ruiken en zien van eten, als dit klachten geeft;
  
• neem geen vetrijke, sterk gekruide of sterk geurende maaltijden;
  
• blijf uit de buurt van sterk ruikende parfums.

Leg uit wat gevolgen zijn van langdurig braken. 

Behandeling braken(ernstig)

Aanvulling vocht, elektrolyten en voedingsstoffen.

 fysiologische zoutoplossing met 5 tot 10% glucose

extra kaliumchloride (KCL)

Vochtbalans bijhouden

Overstap naar voeding: water, thee, bronwater en heldere bouillon, crackers, biscuit, brood

Anti-emetica

Evt. symptoomscore (cijfer van 0-10)

Wat zijn tekenen
van uitdroging?

Tekenen van uitdroging

• sufheid;
  
• flauwvallen;
  
• weinig urine;
  
• verwardheid;
  
• lusteloosheid;
  
• donkere urine;
  
• koude ledematen;
  
• dorst en een droge mond;
  
• versnelde hartslag en ademhaling;
  
• ogen die diep in de oogkassen liggen.

Laxantia

Microlax en klysma

• vloeistof ongeveer op lichaamstemperatuur
• linkerzij
• houd de flacon bij verwijdering ingedrukt

Manueel verwijderen ontlasting = toucheren

Ondervoeding

Een tekort aan energie- en voedingsstoffen

Volwassenen: 

onbedoeld meer dan 10% gewicht (of 6 kg) verliezen in zes maanden tijd, 

of 

meer dan 5% (of 3 kg) in een maand

of

 body mass index (BMI) van minder dan 18,5

bij ouderen BMI van minder dan 20

Hoeveel zorgvragers in ziekenhuizen en andere zorgorganisaties zijn ondervoed?

1. 1 op de 20
2. 1 op de 12
3. 1 op de 8
4. 1 op de 4

Gevolgen ondervoeding

• Gewichtsverlies
• Verminderde voedselinname en gebrek aan eetlust
• Zwakheid, futloosheid:  spiermassa neemt af -> krachtsverlies -> valrisico
• Verhoogde eiwitafbraak: dit verhoogt de kans op infecties (bijvoorbeeld longontsteking) en doorliggen (decubitus).
• Sterfte: door ondervoeding neemt de kans op overlijden toe.

Wat als 'normaal eten' niet lukt

• Drinkvoeding: bevat extra voedingsstoffen en energie.
  
• Sondevoeding: vervanging of aanvulling
• Parenterale voeding: volledige voeding die via een infuus direct in de bloedbaan wordt gebracht.
  
• Dieetpreparaten: poedervormige producten waarmee normale voedingsmiddelen 'verrijkt' (met energie en voedingsstoffen) kunnen worden, zonder al te veel smaakverandering.

Screenen op ondervoeding

Vochtbalans

Opname en uitscheiding van water in balans

Belangrijk voor signaleren uitdroging of vochtoverbelasting!

Vochtbalans bijhouden

Positieve/negatieve vochtbalans 

Opname en uitscheiding trek je van elkaar af. 

Positieve vochtbalans (+ 500 ml): 500 ml meer gedronken dan dat hij heeft uitgescheiden.

Negatieve vochtbalans (- 500 ml): 500 ml te weinig gedronken in verhouding tot hoeveel is uitgescheiden. 

Alert zijn op uitdroging (dehydratie) of juist oedeemvorming

Dysenterie

Bacteriële infectie met koorts, buikkrampen en bloederige + slijmerige diarree.

Shigellabacteriën

Erg besmettelijk

Coeliakie

Auto-immuunziekte

Lichaam overgevoelig voor gluten -> darmvlokken beschadigen

Klachten:

• aanhoudende diarree
  
• soms juist verstopping
  
• stinkende ontlasting
  
• opgezette buik
  
• verminderde eetlust
  
• buikpijn

Maagzweer = ulcus duodeni

Wondje in de maag of twaalfvingerige darm

Oorzaak:

• Bacterie Helicobacter pylori zorgt voor ontsteking.
• NSAID 

Behandeling: antibiotica en maagzuurremmer

Redenen voor onderzoek van faeces

Aanwezigheid micro-organismen

Aanwezigheid darmparasieten (lintwormen, maden)

Aanwezigheid bloed in de ontlasting

Bevolkingsonderzoek darmkanker

Resorptiestoornissen

Ieder jaar krijgen ongeveer 14.000 mannen en vrouwen darmkanker en overlijden ongeveer 5000 mannen en vrouwen aan darmkanker. Negentig procent van de mensen die darmkanker krijgen is 55 jaar of ouder.

Iedere 2 jaar uitnodiging voor onderzoek.

Toets ZV

13 november 11.15

Oefentoets open op 6 november t/m 12 november 22.00