HC Verlichting 1650-1900

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 5,6

HC Verlichting 1650-1900

3 leidende vragen:

1. Welke ideeën ontstonden tijdens de Verlichting over een meer rechtvaardige samenleving (1650-1789)?

2. Hoe werden verlichte ideeën tijdens de democratische revoluties in de Verenigde Staten en Frankrijk in de praktijk gebracht (1776-1813)?

3. In welke mate bepaalden verlichtingsideeën de politieke cultuur in Europa (1813-1900)?

2.1 Verlichte ideeën over een betere samenleving

De Wetenschappelijke Revolutie  leidde tot de Verlichting 

Oorzaken van de Wetenschappelijke Revolutie:

- de ontdekkingsreizen 

- ambachtelijke technieken

- humanistische tekstanalyse

- rationalisme van Descartes

- empirisme van Locke

Nieuwe stroming van denkers: Verlichters

Wetenschappelijke methodes moesten ook toegepast worden op de samenleving  want de mens leefde ook volgens natuurwetten. Nu leefden de mensen nog in duisternis omdat ze bijgelovig waren en weinig wisten. Met ideeën en boeken en het stimuleren van het eigen verstand wilden de Verlichters mensen meer kennis (licht in de duisternis) bijbrengen

Nagenoeg alles kan met behulp van verstand worden verklaard. Dit draagt bij aan de vooruitgang van de samenleving

Een samenleving gebaseerd op erfelijke rechten en plichten of religieuze ideeën (sociale verhoudingen lagen al eeuwen vast) botst met een samenleving gebaseerd op de rede

Welke gebieden van de samenleving moesten dan getoetst worden aan de rede?

1. traditie (scheiding van kerk en staat)

2. religieuze praktijken (verdraagzaam zijn)

3. bestaande gezagsverhoudingen ( volkssoevereiniteit, sociaal  contract, trias politica)

4. opvoeding (kinderen moesten als kind behandeld worden)

5. onderwijs 

6. verbreiding van kennis (encyclopedie)

Rationeel optimisme

Met zijn verstand kon de mens alle maatschappelijke, economische en politieke problemen oplossen!

Probleem: het verstand heeft zijn grenzen, het kan niet alles verklaren. Bovendien bepalen ook niet-rationele overwegingen het gedrag van mensen

Kant: we kunnen de werkelijkheid niet werkelik kennen, omdat we die zelf in onze gedachten vormgeven op basis van de werkelijkheid die we waarnemen.

De belangrijkste verlichters en hun invloed

- Locke

- Rousseau

- Montesquieu

- Smith

2.2 Revoluties in de Verenigde Staten en Frankrijk

2.3 De erfenis van de Verlichting

Liberalisme

- Vrijheid voor het individu op alle terreinen van de samenleving

- Kleine overheid (orde, rust en veiligheid)

- Censuskiesrecht (verschil conservatieve en radicale liberalen)

- Liberalisme drijfveer achter de Belgische Opstand en de grondwetwijziging van 1848

Socialisme

- problemen oplossen die ontstaan waren door de industrialisatie

- De zwakkeren in de samenleving beschermen en volledige scheiding van kerk en samenleving

- Grote sterke overheid

- Marxisten (revolutie) en sociaaldemocraten (via parlement en algemeen kiesrecht)

Feminisme

- Weinig gehoor door burgerlijk gezinsideaal

- Vooral welgestelde vrouwen

- Strijden voor kiesrecht, ontwikkelingsmogelijkheden en opvoedcursussen

- Strijden tegen prostitutie en drankmisbruik

Conservatisme

- Kerk en adel waren vaak geen voorstander van veranderingen

- tegen de Verlichting

- Traditionele waarden en normen

- Overheid moet wel zorgen voor de zwakkeren in de samenleving

Confessionalisme

- Geloof is het uitgangspunt voor politieke opvattingen

- ARP eerste partij (bang voor neutrale houding overheid)

- Sociale kwestie belangrijk (verwildering van de goede zeden)

- Uitgaan van harmoniedenken