Een nieuwe grondwet...en dan verder? (HO par 1.1)

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vmbo t
• Leerjaar 4

1.1 Een nieuwe grondwet - dl 2

Leerdoel

Aan het eind van deze presentatie kun je herkennen en uitleggen waarom Nederland in 1848 een nieuwe grondwet kreeg en welke gevolgen dit had voor het bestuur van het land.

Grondrechten

agv de Franse revolutie stelden de revolutionairen een document op waarin de belangrijkste rechten van de mens werden vastgelegd.

De Nederlandse Grondwet (1848) is hierop gebaseerd.

Klassieke grondrechten

De overheid heeft veel macht. Om te voorkomen dat zij hun macht misbruiken hebben de burgers rechten die hen tegen de overheid beschermen.

bv. Vrijheid van godsdienst

Sociale grondrechten

De overheid heeft ook als taak om er voor te zorgen dat alle burgers een goed bestaan hebben. (deze rechten kosten de overheid geld)

bv. Recht op onderwijs

Grondrechten

• Grondrechten staan Hoofdstuk 1 van de Grondwet (van 1983)
  
• Het belangrijkste onderdeel, het anti-discriminatie-artikel, is Artikel 1
• Ze zijn bedacht in een tijd dat grondrechten niet vanzelfsprekend waren.
• Er wordt een onderscheid gemaakt in Klassieke- en Sociale grondrechten

Klassieke grondrechten

• Beschermen ons tegen de overheid 
  
• Geven ons rechten tegen een te machtige overheid
  

• Staan sinds 1848 in de Grondwet 
  
• Klassiek betekent: 'iets van vroeger, maar niet verouderd'
  

bijvoorbeeld:

• Artikel 1: Anti-discriminatie artikel


• Artikel 2: Wie is Nederlander?


• Artikel 4: Kiesrecht


• Artikel 7: Vrijheid van meningsuiting


• Artikel 8: Recht op vereniging


• Artikel 9: Recht op vergadering


• Artikel 10: Onaantastbaarheid van de persoonlijke levenssfeer


• Artikel 11: Onaantastbaarheid van het lichaam


• Artikel 13: Briefgeheim

Sociale grondrechten

• Plichten van de overheid: 
  
• zorgen voor een goed bestaan
  

• Zijn pas later (1983) in de Grondwet opgenomen, hoewel ze al eerder bestonden.
  

bijvoorbeeld:

• Recht op veilig bestaan


• Recht op onderwijs


• Recht op gezondheidszorg


• Recht op woongelegenheid


• Recht op bewoonbaar gebied


• Recht op rechtsbijstand


• Recht op werk

Coalitie en oppositie

• In Nederland is geen enkele partij groter dan de meerderheid van de Tweede Kamer.
  
• Om die meerderheid wel te hebben, moeten partijen samenwerken. 
• Partijen die in de regering samenwerken, heten: coalitie.
• Partijen die niet in de regering zitten, maar wel in de Tweede Kamer, heten: oppositie

Video

Oppositie en coalitie

Luxemburgse kwestie

1867

• Frankrijk is bang voor een te machtige Noord-Duitse Bond (voorloper van Duitsland)
  
• Frankrijk wil Luxemburg daarom kopen van Nederland: dat was geen enkel probleem! (koning Willem III was ook groothertog van Luxemburg)
• Maar...Luxemburg is lid van de Noord-Duitse Bond!

Van onhandige diplomatie

tot internationaal conflict

• In eerste instantie was de Noord-Duitse Bond akkoord en kon Willem III zijn zoon naar Parijs sturen om de verkoop te regelen.
• Maar Von Bismarck (Noord-Duitse Bond) veranderde zijn mening, en dreigde Frankrijk en Nederland met oorlog!
• Nederland schrikt en verkoopt Luxemburg toch niet..

...eind goed, al goed?

• Het Nederlandse parlement hoorde pas achteraf dat er een oorlogsdreiging  was geweest, en vond dat de ministers weg moesten.
• De ministers wilden dat niet, en werden hierin gesteund door Willem III
• Het parlement besloot daarom alle financiële plannen van de ministers af te keuren: nu móesten de ministers wel opstappen.

Sinds de Luxemburgse kwestie neemt een regering altijd ontslag als de meerderheid van het parlement dat wil. De wordt de Vertrouwensregel genoemd. Het is geen wet, maar een ongeschreven regel.

Taken van het parlement

Hoofdtaken Eerste Kamer

• Controleren van de regering (controlerende taak)

• Chambre du reflection (Kamer van reflectie = nogmaals, vooral technisch, bekijken van een wetsvoorstel dat al door de Tweede Kamer is goedgekeurd)

Hoofdtaken Tweede Kamer

• Controleren van de regering (controlerende taak)

• Maken van wetten (wetgevende taak)

Controlerende instrumenten (rechten) van de Eerste- en Tweede Kamer (1)

• Recht van budget (goed- of afkeuren van de staatsbegroting

• Recht van enquête (tot op de bodem uitzoeken van een bepaalde zaak)

• Vragenrecht: recht om het kabinet vragen te stellen ('vragenuurtje') 

Controlerende instrumenten (rechten) van de Eerste- en Tweede Kamer (2)

• Recht van interpellatie (minister verplichten tot een debat)
  

• Motierecht: recht om een motie een wens van de Kamer) in te dienen 
  

Wetgevende instrumenten (rechten) die alleen de Tweede kamer heeft

• Recht van amendement (wetsvoorstellen aanpassen)

• Recht van initiatief (Kamerleden kunnen zelf met een wetsvoorstel komen i.p.v. de minister)

Van wetsvoorstel

tot wet

Wie mogen met een wetsvoorstel komen?

• Ministers (ondersteuning vanuit een ministerie)

• Kamerleden mogen met een voorstel voor een nieuwe wet komen (recht van initiatief) of een wijziging op een wetsvoorstel indienen (recht van amendement)