Foutieve samentrekking

• Nederlands
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

De foutieve samentrekking

Samentrekking houdt in dat je woorden of delen van woorden weglaat (je 'trekt' de rest van de zin 'samen').

Samentrekking komt voor:

- bij woorddelen: kleren-[...] en boekenkasten;

- bij woorden: grote [...] of kleine kasten;

- bij zinsdelen: Hij heeft kasten gekocht en zij [...] kleding [...].

  

Samentrekken met zinsdelen

In zinnen die met 'en' of 'maar' aan elkaar geplakt zijn, kun je soms delen weglaten. Je schrijft ze dan niet dubbel. Je moet dan wel op een paar dingen letten, anders gaat het fout. 

De weggelaten delen:

-  moeten hetzelfde betekenen; 

-  moeten dezelfde vorm (bijv. ev/mv) hebben;

-  moeten dezelfde grammaticale functie (lv, hww, etc.) hebben.

Delen met dezelfde betekenis

a. De crimineel sloeg zijn vader en [...] zijn moeder. V

b. De crimineel sloeg zijn vader en [...] het aanbod af. X

In zin a. zie je dat 'sloeg' twee keer dezelfde betekenis heeft. Die zin is daarom ook correct samengetrokken. In zin b. heeft 'sloeg' eerst de betekenis van 'meppen'. In het tweede gedeelte van de zin is het deel van 'afslaan', oftewel: 'weigeren. Dit is fout.

Delen met dezelfde vorm

a. Mijn moeder bouwt een brug en mijn neef [...] een flat. V

b. Mijn moeder bouwt een brug en mijn neven [...] een flat. X

In zin a. is er in beide delen sprake van een persoonsvorm in enkelvoud. Die zin is correct. In zin b. moet je in het tweede deel een persoonsvorm meervoud invullen, want het onderwerp is daar ook meervoud. Deze zin is dus incorrect samengetrokken.

Delen met dezelfde grammaticale functie

a. Die jongen geef ik mijn brood, maar [...] niet mijn snacks. V

b. Die jongen geef ik mijn brood, maar [...] is niet mijn vriend. X

In zin a. hebben de weggelaten woorden in het tweede deel dezelfde functie, als in het eerste deel, nl. MV, WG en OW. 

In zin b. wordt 'die jongen' weggelaten, maar 'Die jongen' is in het eerste deel MV en in het tweede deel OW. Dat is incorrect.

Herken je al een incorrecte samentrekking?

Mijn ouders eten 's avonds altijd twee borden soep, maar ik maar eentje.

1. correct
2. incorrect

Mijn ouders eten 's avonds altijd twee borden soep, maar ik maar eentje.

1. verschil in betekenis
2. verschil in vorm
3. verschil in grammaticale functie

Ik nam een koekje en de boodschap van haar aan.

1. correct
2. incorrect

Ik nam een koekje en de boodschap van haar aan.

1. verschil in betekenis
2. verschil in vorm
3. verschil in grammaticale functie

De hond heeft buikloop en koorts.

1. correct
2. incorrect

De schoenmaker poetste de schoenen en het kastje.

1. correct
2. incorrect

De schoenmaker poetste de schoenen en de glazenwassers de ramen.

1. correct
2. incorrect

De schoenmaker poetste de schoenen en de glazenwassers de ramen.

1. verschil in betekenis
2. verschil in vorm
3. verschil in grammaticale functie

Mijn tante is jarig en geef ik een groot cadeau.

1. correct
2. incorrect

Mijn tante is jarig en geef ik een groot cadeau.

1. verschil in betekenis
2. verschil in vorm
3. verschil in grammaticale functie

Ik snap nu de (foutieve) samentrekking!

1. ja
2. een beetje
3. nee