Les 6-10 laatste levensfase

• Verpleging en verzorging
• MBO
• Studiejaar 3,4

Afscheid nemen van een cliënt

De laatste levensfase en overlijden

Hoe zitten jullie erbij? 

lesdoelen

• Kan benoemen wat zorg in de laatste levensfase inhoud.
  
• Kan benoemen hoe hij omgaat met verlies
  
• Kan benoemen hoe lichamelijke verzorging er in de terminale fase gegeven wordt.
  
• Kan verloop van pijn inzichtelijk maken.
  
• Kan vragen stellen aan een client die pijn heeft. 

lesinhoud

lezen en maken

• Theorie Module 7 Afscheid nemen van de client § 3.1 Zorg in de laatste levensfase §3.2 Omgaan met verlies en § Lichamelijke zorg door lezen.
  
• Opdrachten Module 7 Afscheid nemen van de client Thema A Pijnverloop opdracht 1. 

Zorg in de laatste levensfase

Afscheid nemen van de cliënt

module 7

wettelijk kader euthanasie

medisch handelen in de laatste levensfase

omgaan met verlies

eigen opvattingen over sterven en dood

begeleiden bij een ingrijpende verandering

moreel (of ethisch) dilemma

spiritualiteit en zingeving

Hoe kijk jij aan tegen de/jouw laatste levensfase: 

• Wat is jouw kijk op de (eigen) dood
• Hoe zou jij afscheid willen nemen
• Documentaire: Tijd om te sterven
  
• Korte terugblik op de les

Wat is palliatieve sedatie?

Wat is palliatieve sedatie?

Zorg in de laatste levensfase heet palliatieve zorg. Mogelijk heb je in je werk te maken gehad met palliatieve sedatie. Dit is het verlagen van het bewustzijn in de laatste levensfase.

Casus 

Mevrouw de Vries is 78 jaar, zit in de laatste fase van dementie en is terminaal. Sinds een paar dagen is zij bedlegerig. Ze ervaart onrust door haar incontinetie en mictiedrang. Na een consult met de arts is besloten haar een blaaskatheter te geven. Zo hopen ze mevrouw meer comfort te bieden tijdens haar laatste levensfase en verder ongemak te voorkomen. 

Cheyne stokes ademhaling

zeer lange adempauzes

komt vaak voor bij zorgvragers die terminaal zijn

in de laatste levensfase 

Pijnverloop in de laatste levensfase

Wat is pijn?

De terminale fase

• De terminale fase is de laatste levensfase. Een tijd die door de meeste mensen heel intensief beleefd wordt. De zorg en begeleiding in die periode heet terminale zorg, deze zorg richt zich op een goede afronding van het leven
  
• Terminale zorg is het laatste deel (vaak de laatste 3 maanden) van de palliatieve zorg
  

Lichamelijke zorg laatste levensfase

• Benauwdheid
• Obstipatie
• Misselijkheid
• Overgeven
• Vermoeidheid

Zorg in de laatste levensfase

• Persoonlijk/individuele beleving
  
• Afhankelijk van de normen en waarden
  
• Is er perspectief?
  
• Rol van religie?

Wat kun je doen in de laatste levensfase?

• Communiceren met naasten (wilsbekwaam?)
• Steun bieden
• Herhalen van informatie
• Zo nodig gesprek met arts regelen
• Begeleiden en ondersteunen zorgvrager en naasten bij naderende overlijden en mogelijkheden die er nog wel zijn.

Lichamelijke zorg in de laatste levensfase is gericht op comfort 
 

Pijn​

Benauwdheid​

Obstipatie​

Misselijkheid, overgeven en verminderde eetlust​

Vermoeidheid​

Een hospice is... 

Een instelling die cliënten in hun laatste levensfase zorg en begeleiding in een huiselijke sfeer biedt.

Reutelen is een veelvoorkomend symptoom in de laatste levensfase. Er zijn geen aanwijzingen dat patiënten hier ook daadwerkelijk last van hebben. Naasten vinden het wel vaak heel vervelend, het is erg belangrijk ze gerust te stellen.

Zijligging kan helpen, maar is wel belastend voor de patiënt.  

De laatste levensfase

Bij palliatieve of terminale zorg is de zorg niet meer gericht op genezing, maar op een zo hoog mogelijke kwaliteit van leven voor de zorgvrager.

Extra vragen

• Geef vier voorbeelden van comfortzorg die jij zou geven aan een zorgvrager met dementie in zijn/haar laatste levensfase: 
• Ga je een zorgvrager die palliatieve sedatie krijgt, nog eten en drinken geven? Waarom wel/niet?
• Wat doe je als de zorgvrager een palliatieve sedatie krijgt en hij onrustig wordt? 
• Welke stappen onderneem je als je als eerste uitkomt bij een zorgvrager die overleden is?

Wensen, doelen en voorkeuren bespreken mbt

de toekomstige zorg en evt tot keuzes komen

over speciefieke behandelingen, o.a:

• wel/niet behandelen in de laatste levensfase?
• wel/niet reanimeren?
• wel/niet 112 bellen in acute situaties
• vertegenwoordiger

ACP

begeleiden in de laatste levensfase

Zorgvragers zijn in de laatste levensfase, vaak bezig met zingevingsvragen. Zingeving is de behoefte van de mens om betekenis te geven aan het leven. 

Heeft mijn leven nut gehad, ben ik van betekenis geweest?

Als verpleegkundige ondersteun je de zorgvrager door te praten over zijn of haar leven. 

Terminale zorg

• patiënten die een levensverwachting hebben van 3 maanden of minder
• nare ziekteverschijnsleen worden tegen gegaan, zoals pijn, benauwdheid, jeuk, angst, depressie
• er worden maatregelen getroffen om de laatste levensfase zo goed mogelijk te laten verlopen.  

Versterven: 

het natuurlijke proces van uitdrogen in de laatste levensfase. 

De stervende zorgvrager gaat steeds minder eten en drinken, omdat het lichaam daar geen behoefte meer aan heeft. 

Het lichaam droogt vervolgens uit, de zorgvrager wordt steeds suffer en slaapt ten slotte in.

                   Medische handelen in de laatste levensfase:

• Stoppen met behandelen
• Niet reanimeren
• Versterven 
• Palliatieve sedatie
•  Euthanasie en hulp bij zelfdoding

PES

P:        Bang voor de dood

E:        Gemetastaseerde coloncarcinoom

S:        Dhr. heeft moeite met inslapen door vele piekeren over laatste levensfase. Dhr. krijgt een benauwd of paniekerig gevoel als hij aan de dood denkt.