2.1 Wereldrijken rondom de Middellandse Zee

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 2

2.1 Wereldrijken rondom de Middellandse Zee

Lesdoelen 2.1

Hoe twee machtige wereldrijken in de Middellandse Zee tegenover elkaar kwamen te staan.
Hoe de twee rijken omgingen met de godsdiensten.
Hoe de handel achteruitging.
Welke slavernij er was. 

Noem twee wereldrijken van nu.

Twee Wereldrijken

• Spaanse rijk
• Ottomaanse rijk

Twee wereldrijken

• Karel erfde van ouders en schoonouders Spanje, Nederlanden, Duitsland, Oostenrijk en andere landen in Midden Europa.
• Door de ontdekkingen veroverde Karel V grote delen van Midden- Zuid-Amerika.
• Nadat Karel gestorven was kreeg Filips II Spanje en de Nederlanden. Karels broer Ferdinand kreeg Oostenrijk/Dld.

Waarom ging de zon nooit onder in het rijk van Karel V?

tot minuut 2.40

Wereldrijken

• Osman stichter Ottomaanse rijk
• Veroveringen Balkan en Anatolië (klein-Azië).
• Einde aan Byzantijnse rijk (val van Constantinopel 1453)
• Ottomaanse leider was zowel politiek leider van het rijk,
  maar ook religieus leider van de islam.
• Symbool: Halve maan

Wereldrijken in strijd

• Ottomanen streden tegen de Spaanse/Oostenrijkse Habsburgers om de macht in Europa.
• Hongarije strijd
• Ottomanen voor de poorten van Wenen
  (1529, tegengehouden).
• Ottomanen veroverden Midden Oosten en Noord-Afrika
• Op de Middellandse Zee beide wereldrijken ongeveer even sterk.

Strijd tussen Ottomanen en Habsburgers voor Szigetvar Hongarije, 1566

Slag bij Lepanto
(1571)

Spanjaarden en Ottomanen vochten bij Lepanto (in de buurt van Griekenland).

Spanjaarden wonnen.

Ottomanen gingen niet verder westelijk in het Middellandse Zeegebied.

Wie was de geestelijke leider in de christelijke wereld?

Omgaan met godsdiensten

• Strijd tussen Ottomanen en Spanjaarden zagen
  beiden als heilige strijd ("God wil het").
• Ottomanen gingen toleranter om met joden en christenen.
• Joden en christenen moesten in Ottomaanse rijk meer belasting betalen en accepteren dat de islam boven hen stond (gehoorzamen). 

Welk land ging toleranter om met andere godsdiensten. Spanje of het Ottomaanse rijk? Leg je antwoord uit.

Noem een motief waarom de Spaanse koning joden en moslims niet langer in zijn rijk wilde.

Waarom stond Ferdinand alleen het Katholieke geloof toe?
Lees bron 3, wb blz 36

Met welk economisch motief verwelkomde de sultan de Spaanse joden in het Ottomaanse rijk?
Lees blz 36, wb bron 3.

Welk tweede motief (=reden) had de sultan?
Lees bron in je wb, blz 36

Wat was een indirecte oorzaak van de Europese expansie?

1. de verovering van Constantinopel door de Turken
2. de verovering van Zuid-Amerika door de Spanjaarden
3. het grote succes van de Nederlandse reizen naar Azië

Achteruitgang in de handel

• Opkomst Ottomanen 

Venetië en Genua actief in de handel op de Middellandse Zee tussen Europa en Azië
(Marco Polo!)

Reden voor achteruitgang in de handel

• Ottomanen veroveren Constantinopel (1453)
• Ottomanen veroveren de Italiaanse handelsposten in het oosten van de Middellandse Zee en aan de Zwarte Zee.
• Gevolg: Italianen moeten meer betalen voor handelswaar.
• Verder maken piraten de Middellandse Zee onveilig.

Noem twee redenen waarom de handel op de Middellandse Zee achteruitging.

"Een oorzaak van de ontdekkingsreizen is de achteruitgang van de handel op de Middellandse Zee". Leg uit dat deze stelling klopt.

Wat bedoelt men met Renaissance?

1. de schilderkunst van Leonardo da Vinci en Rafaël in Italië
2. het vertalen van de boeken van de oude filosofen door humanisten
3. het zoeken naar antieke overblijfselen in Griekenland en Rome
4. nieuwe belangstelling voor de kunst en cultuur van de Oudheid

In welke twee kerken werd het christendom in de zestiende eeuw gesplitst?

Waarom passen de Reformatie en de ontdekkingsreizen bij elkaar?

1. Ze zorgden allebei voor het behoud van het oude geloof.
2. Ze zorgden allebei voor meer welvaart in Europa.
3. Ze zorgden allebei voor nieuwe ideeën over de wereld.
4. Ze zorgden allebei voor oorlog en ziekten in Europa

Waar wil je nog uitleg over na deze les?