5.5 Het rode spook waart door Europa

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 2

5.5

Het rode spook waart door Europa

Kenmerkend aspect

Discussies over de sociale kwestie

Liberalisme

• Verlichting legt basis voor politieke stromingen: liberalisme en socialisme
• Liberalisme: nadruk op vrijheid van overheidsbemoeienis
• Adam Smith: grondlegger economisch liberalisme:
• Vraag en aanbod bepalen prijs --> overheid mag zich niet bemoeien met economie
• John Locke: recht op bescherming privébezit

Vraag

In 1873 werd gedebatteerd over een wetsvoorstel van Samuel van Houten om fabrieksarbeid door kinderen jonger dan 12 jaar te verbieden. Sommige liberale tegenstanders van zijn voorstel meenden dat dit verbod in strijd was met hun visie op de taak van de overheid. Zij betoogden ook dat de leefomstandigheden van arbeidersgezinnen zouden verslechteren door deze wet. 

Licht de bezwaren van deze tegenstanders toe door aan te geven: 

- welke visie de liberale tegenstanders van Van Houten hadden op de taak van de overheid en 

- waardoor de leefomstandigheden van arbeidersgezinnen zouden kunnen verslechteren door deze wet.

Socialisme

• Kern socialisme: gelijkheid
• 1848: revolutiejaar --> einde Restauratie
• Communistisch Manifest (Marx & Engels): geschiedenis in teken van klassenstrijd
• Klassen: bourgeoisie & proletariaat
• In "Das Kapital" werkt Marx zijn theorie verder uit

Communisme

• Geschiedenis is volgens Marx lineair: beweegt naar een einddoel
• Concentratiefase: steeds kleiner wordende groep wordt steeds rijker
• Verelendung: als arbeiders niets meer te verliezen hebben komen ze in opstand
• Gevolg: dictatuur van het proletariaat --> ultieme gelijkheid
• Geijkheid via geweld: communisme
• Gelijkheid via parlement: sociaaldemocratie

Sociale kwestie

• Eind 19de eeuw: zorgen om lot arbeiders
• Vraagstuk of overheid meer voor de arbeiders moet doen: sociale kwestie
• Oorzaken:
• - Slechte omstandigheden
• - Invloed kerk
• - Angst voor revolutie
• 1874: Kinderwetje van Van Houten --> eerste sociale wet
• Dankzij nieuwe sociale wetten verbetert lot arbeiders

Vraag

Stel: je doet onderzoek naar de gevolgen van kinderarbeid in Nederland in de negentiende eeuw en je hebt twee onderzoeksvragen: 

1 Wat waren de werkomstandigheden van kinderen in fabrieken? 

2 Welke bijdrage leverde J.J. Cremer aan de discussie over de 'sociale kwestie'? 

Je vindt deze bron, maar je twijfelt aan de bruikbaarheid van de bron voor een van je onderzoeksvragen. 

Maak duidelijk voor welke onderzoeksvraag de bron de meest bruikbare informatie bevat en voor welke onderzoeksvraag de bron minder bruikbare informatie bevat.