klas 1 periode 2

• Biologie
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 1

 De bouw van botten 

Lesdoelen

Na deze les:

-Weet je uit welke stoffen beenderen bestaat.

- Weet je wat kraakbeen is.

-Weet je waar kraakbeen te vinden is in het lichaam.

-Weet je hoe je kalk en lijmstof uit botten kan halen. 

De bouw van botten

Botten bestaan uit kalkzouten en lijmstof (collageen)

• Kalkzouten geven stevigheid
• Lijmstof zorgt voor de buigbaarheid

Hierdoor zijn ze stevig maar breken ze niet snel

De bouw van botten

In het skelet komt botweefsel en kraakbeenweefsel voor. Tussen de cellen zit tussencelstof. 

Kraakbeenweefsel: tussencelstof bestaat vooral uit lijmstof

Botweefsel: tussencelstof bestaat vooral uit kalkzouten

 De bouw van botten

In botweefsel liggen de cellen in kringen om kanaaltjes die bloedvaatjes bevatten

Verandering in botweefsel

Baby: skelet bestaat vooral uit kraakbeenweefsel

Als je ouder wordt verandert dit in botweefsel, doordat er meer kalkzouten en minder lijmstof in de botten zit...

Baby's

Hebben veel lijmstof en weinig kalk in hun botten. Ze breken bijna nooit een bot. Ze zijn ook erg soepel en lenig. 

Bejaarden

Hebben veel kalk en weinig lijmstof in hun botten. Als ze vallen, breken ze snel hun botten. 

Pijpbeenderen

Rood beenmerg 

Mergholte met geel beenmerg

Platte beenderen

Rood beenmerg

Type beenderen

Rood beenmerg = aanmaak bloedcellen

Geel beenmerg = opslag vet

Pijpbeenderen 

Pijpbeenderen: langwerpige beenderen (komen vooral in de ledematen voor). Dijbeenderen en kuitbeenderen

Wat hoort waarbij?

platte beenderen 

pijpbeenderen

In het puntje van je neus zit

1. Botweefsel
2. Kraakbeenweefsel
3. Beide
4. Geen van beide

Vandaag

- Aan het einde van de les weet je welke type gewrichten er zijn en waar deze zich bevinden.

-Aan het einde van de les weet je welke type beenverbindingen er zijn.

- Aan het einde van de les kan je het verschil tussen kalkzout en lijmstof uitleggen

4 type verbindingen

Vergroeid

Naden

Kraakbeen

Gewrichten

Vergroeid

• Geen beweging
• Alleen in het heiligbeen

       (verschillende wervels zijn vergroeid)

Naadverbinding

• Geen beweging
• Alleen in de schedel (verschillende

       beenderen liggen heel strak

       tegen elkaar aan)

Kraakbeenverbinding

• Klein beetje beweging
• In de wervelkolom
• tussen borstbeen en ribben

Gewrichten

• Veel beweging

Kogelgewricht

• Beweging in verschillende richtingen
• Schoudergewricht
• Heupgewricht

Scharniergewricht

Scharniergewricht

• Beweging in 1 richting
• Elleboog
• Knie
• Vingers

Rolgewricht

• 2 beenderen rollen over elkaar
• Alleen bij ellepijp en spaakbeen

De 3 gewrichten

Demo-practicum

Functie van kalkzouten

Het botje is enige tijd in een zoutzuuroplossing gelegd. Door het zoutzuur verdwijnen de kalkzouten uit het bot.

Je onderzoekt of er iets is veranderd aan de stevigheid (hardheid) en de buigzaamheid van het botje.

Wat zal je zien?

Conclusie? 

Kalkzouten geven stevigheid (hardheid) aan botweefsel.

Functie van lijmstof

Het botje is enige tijd in een vlam gehouden. Hierdoor verdwijnt de lijmstof uit het botweefsel.

Je onderzoekt of er iets is veranderd aan de stevigheid (hardheid) en de buigzaamheid van het botje.

Wat zal je zien?

Conclusie:
Lijmstof geeft bewegelijkheid aan het bot

Vraag aga

1. a
2. b
3. c
4. d

Pijpbeenderen

(kleine holtes in de kop): bloedcellen gevormd

Type beenderen

Platte beenderen

Bevatten WEL rood beenmerg: vormt bloedcellen

Bevatten GEEN geel beenmerg

Type beenderen

Geel beenmerg

Rood beenmerg

vet opslag

Aanmaak van bloedcellen

Platte beenderen

Pijpbeenderen