Formuleren 4: Dubbele ontkenning en contaminatie

• Nederlands
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 3

Formuleren 4

Dubbele ontkenning en contaminatie

Dubbele ontkenning

In zinnen met een werkwoord dat al een ontkennend karakter heeft, zoals verbieden of nalaten, wordt soms ten onrechte een tweede ontkenning, zoals niet of geen, toegevoegd.

Dubbele ontkenning

(1) De examenkandidaten deden veel moeite om te voorkomen dat er in hun profielwerkstuk geen spelfouten zouden staan.

Dubbele ontkenning

(2) Minister-president Mark Rutte raadt ons af om in de meivakantie geen reis te boeken.

Hoe zou je de volgende zin verbeteren?
Minister-president Mark Rutte raadt ons af om in de meivakantie geen reis te boeken.

Welke van de onderstaande voorbeelden is een dubbele ontkenning?

1. Hij ontkende dat hij dat niet had gedaan.
2. Hij ontkende dat hij dat had gedaan.
3. Hij zei dat hij dat niet had gedaan.
4. Hij zei niet dat hij dat had gedaan.

Om te voorkomen dat reizigers stranden als gevolg van problemen op het spoor, raadt de NS de mensen af om met deze strenge vorst niet met de trein te reizen.

1. Contaminatie
2. Dubbele ontkenning
3. Pleonasme
4. Tautologie

Dubbele ontkenning: Raadt .. af + niet

Om te voorkomen dat reizigers stranden als gevolg van problemen op het spoor, raadt de NS de mensen af om met deze strenge vorst niet met de trein te reizen. 

Contaminatie

Twee uitdrukkingen of spreekwoorden worden samengevoegd tot één nieuwe uitdrukking.

(Engels) to contaminate = besmetten

Uitprinten (nu goed!)

Het kost duur.

Soms heel moeilijk te zien, want 'normaal':

Overnieuw?

Begrijpend lezen moet hij telkens overnieuw doen.

1. Tautologie
2. Pleonasme
3. Contaminatie

Het rijst de spuigaten uit.

1. pleonasme
2. tautologie
3. contaminatie
4. correcte zin

contaminatie

Het rijst de spuigaten uit.

Het loopt de spuigaten uit

of

Het rijst de pan uit

Ik zocht naar zoiets dergelijks.

1. pleonasme
2. tautologie
3. contaminatie
4. correcte zin

contaminatie

Ik zocht naar zoiets dergelijks.

iets dergelijks

of

zoiets

De beste reclame is tegenwoordig mond-op-mondreclame.

Ik irriteer me dat hij zijn deadline niet haalt

In hun publicatie refereren zij naar een welbekende schrijver.

Dit team maakt onderdeel uit van een nieuwsredactie.

Ik besef me dat ik beter geen schrijver had kunnen worden.

Ik houd er niet van om dingen overnieuw te moeten doen.

Hij behoort tot een van de beste journalisten.

‘Ik was zo moe, ik moest echt even aan de rem trekken’

Andere voorbeelden

Afspieken

("afkijken" × "spieken")

Door de war zijn

("in de war zijn" × "door elkaar halen")

Duur kosten

("duur zijn" × "veel kosten"[1] — dit kan ook als gallicisme worden opgevat: coûter cher)

Het is laat dag

("laat" × "kort dag")

Huisvestigen

("huisvesten" × "vestigen")

Laten tonen

("laten zien" × "tonen")

Mijn tas is kwijt

("Ik ben mijn tas kwijt" × "Mijn tas is weg, zoek")

Mond-op-mondreclame

("mond-op-mondbeademing" × "mond-tot-mondreclame")

Nachecken

("nakijken" × "checken")

Optelefoneren

("opbellen" × "telefoneren")

Overnieuw

("overdoen" × "opnieuw")

Refereren naar

("refereren aan" × "verwijzen naar")

Rondcirculeren

("rondgaan" × "circuleren")

Triologie

("trio" × "trilogie")

Windje in de rug

("een steuntje in de rug" × "de wind mee hebben")

Zich beseffen

("zich realiseren" × "beseffen")

Zich irriteren aan [iets]

("[iets] irriteert" × "zich ergeren aan [iets]")

Zich verexcuseren

("zich excuseren" × "zich verontschuldigen")