Lezen en Over taal blok 4

• Nederlands
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 2

Doel van deze les

• Korte herhaling verbindingsmanieren van alinea's
• Aan het einde van de les weet je wat driedelige samenstellingen zijn en wanneer je lange samenstellingen wel en wanneer je ze niet aan elkaar schrijft. 

Welke manieren om alinea's te verbinden weet je nog?

Vier manieren om alinea's met elkaar te verbinden.

1. Door gebruik van signaalwoorden.
2. Door herhaling.
3. Door overgangszinnen met verwijzing.
4. Door aankondigende zinnen. 

We halen nu nog de meeste energie uit kolen, olie en gas. Als je die verbrandt, komt er warmte-energie vrij die in elektriciteit kan worden omgezet. Dat is prettig, maar helaas zijn fossiele brandstoffen ook schadelijk voor het milieu. Bij het verbranden van kolen, olie en gas komt namelijk veel kooldioxide vrij, een broeikasgas dat bijdraagt aan de opwarming van de aarde.

Dat werkt zo: van alle zonne-energie die de aarde bereikt, wordt zo’n 70 procent opgenomen door het land en de oceanen. Ongeveer 30 procent wordt weerkaatst naar de ruimte.

Welke verbindingsmanier wordt hier gebruikt?

1. Gebruik van signaalwoord
2. Herhaling
3. Overgangszin met verwijswoord
4. Aankondigende zin

Broeikasgassen nemen deze energie op, waardoor vervolgens het aardoppervlak en het onderste deel van de dampkring opwarmen. Op zich is dit een goed proces. Het natuurlijke proces zorgt ervoor dat onze planeet warm genoeg is om er te kunnen leven.

Maar sinds de industriële revolutie (vanaf het midden van de achttiende eeuw) worden er veel te veel broeikasgassen uitgestoten, waardoor de gemiddelde temperatuur van het aardoppervlak flink is opgelopen.

Welke verbindingsmanier wordt hier gebruikt?

1. Gebruik van signaalwoord
2. Herhaling
3. Overgangszin met verwijswoord
4. Aankondigende zin

Fossiele brandstoffen zijn technisch gezien hernieuwbaar, maar we verbruiken ze veel sneller dan dat ze op een natuurlijke manier kunnen worden gemaakt. Ze raken dus gewoon op. Daarom moeten we de beschikbare duurzame energiebronnen gebruiken. Zonne- en windenergie en waterkracht zijn voorbeelden van duurzame energiebronnen die ondertussen al volop worden gebruikt.

Helaas hebben ze ook elk zo hun nadelen, waardoor ze de fossiele brandstoffen nog niet volledig kunnen vervangen. Een van de belangrijkste obstakels zijn de hoge kosten van de infrastructuur voor de meeste duurzame energiebronnen.

1. Gebruik van signaalwoord
2. Herhaling
3. Overgangszin met verwijswoord
4. Aankondigende zin

Taalbeschouwing: lange samenstellingen

(Over taal, blok 4)

Wie weet het nog?
Welk deel van de samenstelling bepaalt de betekenis?
een fietssleutel is een soort..........
een boekenkast is een soort........
een racefiets is een soort........

Regel:

Bij samenstellingen van twee woorden bepaalt het tweede deel van het woord de betekenis. 

Hoe zit dat nu met een samenstelling van drie woorden?

Bedenk een samenstelling
van drie woorden.

Kijk eens naar de volgende woorden:

• bruinebonensoep of bruine bonensoep 
• warmetruiendag of warme truiendag
• geletruidrager of gele truidrager 

Over welk deel van het woord zeggen bruin, warm en geel iets?

Het los schrijven van het eerste deel of van de drie delen één woord maken heeft dus invloed op de betekenis van het woord. 

bruinebonensoep = een soep van bruine bonen

bruine bonensoep = is een bonensoep die bruin is

warmetruiendag = een dag voor warme truien

warme truiendag = een warme dag waarop truien gedragen worden

geletruidrager =  de drager van de gele trui

gele truidrager = een truidrager die geel is

driedelige samenstellingen

Let dus goed op de betekenis van het woord. 

De betekenis bepaalt of het eerste woord deel uitmaakt van de samenstelling (en dus aan het woord vastzit) of los voor de samenstelling staat. 

Afsluiting

• Vragen? 
• Maak opdracht 4 van Lezen en de opdrachten 1 t/m 4 van Over taal (beide blok 4).
• Vergeet niet een titel voor een boek door te geven en de vragenlijst in te vullen!
• Voor de liefhebbers volgt zo de nieuwsquiz: https://nieuwsquiz.jimdosite.com/