Heksenvervolgingen

• Geschiedenis
• Middelbare school
• mavo
• Leerjaar 1,2

Heksenvervolgingen

Wat kan je op het einde van dit hoofdstuk?

• ons beeld van heksen vergelijken met deze personen uit de geschiedenis;
• uitleggen hoe het fenomeen 'heks' en 'heksenvervolging' ontstaan is; 
• de context van de middeleeuwen uitleggen;
• de rol van de kerk uitleggen;
• het verschil tussen witte en zwarte magie uitleggen;
• uitleggen hoe men onderzocht of iemand een heks was; 
• de nieuwe woorden uit de lijst uitleggen;
• de heksenvervolgingen plaatsen in de juiste plaats en tijd.

WAT is hekserij?

Schrijf de woorden waarmee je dit associeert op de volgende slide.

Hekserij

WAT waren heksenvervolgingen?

Schrijf de woorden waarmee je dit associeert op de volgende slide. 

Wat weet jij over heksenvervolgingen?

WAAR waren de meeste heksenvervolgingen?

In welk land in Europa zijn de meeste heksen vervolgd?

1. Nederland
2. België
3. Duitsland
4. Frankrijk

WANNEER?

Wanneer waren er de meeste heksenvervolgingen in Europa?

1. In de klassieke oudheid
2. In de middeleeuwen
3. In de nieuwe tijd
4. In de nieuwste tijd

Lees de volgende teksten, kijk naar de foto's en antwoord op de vragen.

Hoger, beter, mooier

• In de Middeleeuwen waren de meeste mensen in Europa Christenen
• Mensen wilden heel graag na hun dood in de hemel komen.
• Om hun God te eren bouwden ze hoge kerken.
• Ook konden ze zo laten zien hoe rijk de stad was.
• Het geld voor de bouw kwam van de aflaten.
• Met een aflaat kon je je zonden afkopen om tóch in de hemel te komen.

Hoger, beter, mooier

De bouw van de dom (latijn: domus, huis) in Keulen is begonnen in 1248, maar de kerk was pas in 1880(!) klaar. De bouw lag vaak jaren stil omdat het geld op was, of omdat delen van de kerk tijdens de bouw instorten. De beide torens van de kerk zijn ongeveer 160 meter hoog.

Vraag: waarom bouwden de mensen zo'n hoge en mooie kerken?

De hulp van God

• Het leven van de mensen in de vroege Middeleeuwen was moeilijk.
  
• Veel elementen van het leven begrepen ze niet.
  

• Bij ziektes, natuurrampen of hongersnoden vroegen ze God om hulp.
  
• De mensen van de kerk hielpen hen. 
  
• Hiervoor moesten de boeren wél belasting betalen...
  

Waarom was het leven van de meeste mensen in de middeleeuwen zo moeilijk?

Bijgeloof

• De mensen vroegen hulp aan de kerk, maar die kon hen niet altijd helpen.
• Daarom waren de mensen erg bijgelovig: ze probeerden met witte magie hun problemen op te lossen. 

Heksen

• Dingen die misgingen waren vaak de schuld van mensen die zich bezighielden met zwarte magie.
• Er werd gezocht naar een zondebok, iemand die je de schuld kunt geven.
• Deze zondebokken werden vaak gevonden in mensen die anders waren.
• Zo werden sommige vrouwen (én mannen) van hekserij beschuldigd.

Witte en zwarte magie

Met magie probeerden mensen onverklaarbare natuurkrachten te begrijpen en veranderen.

Witte magie heeft een positief doel

Zwarte magie heeft een negatief doel

Vervolging van heksen

• Als je dacht dat iemand een heks was, kon je hem of haar aangeven bij de inquisitie (de rechtbank van de kerk). 
  

• Er kwam een onderzoek om te kijken of de persoon echt een heks was. 
  

• Er werden vele mensen gefolterd en er werden heksenproeven uitgevoerd. 

Heksenvervolging

• In Europa zijn er tussen 1450 en 1650 ongeveer 60.000 mannen en vrouwen als 'heks' vervolgd. 

In welke historische periode waren er de meeste heksenvervolgingen?

Hoe testte men of iemand een heks was?
Lees het op de volgende pagina's.

Wegen

Waarom: Heksen konden op een bezemsteel vliegen. Je moest wel heel erg licht zijn om dat te kunnen.

Wat:  Er werd gecontroleerd of de verdachte geen extra gewichten droeg. Daarna moest hij of zij een linnen hemd aantrekken en op de weegschaal (de waag) gaan staan.

Het resultaat: de waagmeester vergeleek het gewicht van de verdachte met zijn of haar lengte en lichaamsbouw.

De waterproef

Waarom: Heksen moesten licht zijn om te kunnen vliegen op een bezemsteel.

Wat: De handen en de voeten van de heks werden aan elkaar vastgemaakt. Daarna werd hij of zij in het water gegooid.

Het resultaat: Als je zonk was je onschuldig. Als je bleef drijven was je dus heel licht en daarom dus een heks.

De vuurproef

Waarom: God zou er bij onschuldige mensen voor zorgen dat de brandwonden herstelden.

Wat: De verdachte moest over hete kolen lopen, handen in het vuur steken of een gloeiend heet voorwerp vasthouden.

Het resultaat: als de brandwonden herstelden was de verdachte onschuldig. Als dat niet het geval was, was hij of zij een heks.

Wat na de proeven?

Onschuldig? Je was vrij. Je kreeg geen straf. MAAR: niemand vertrouwde je nog.  

Schuldig? Je kreeg een straf. Je kon verbannen worden. Je mocht dan nooit meer in die stad of dat dorpje terugkomen. Het was heel moeilijk om een nieuw huis te vinden.

Erger? Je werd verbrand op de brandstapel. 

• Oorlogen
• Epidemieën
• Hongersnoden
• Reformatie

=> Mensen waren bang dat de duivel zou winnen

De rol van de kerk

• De kerk deed erg weinig aan de vervolgingen van heksen
• Het christelijke geloof was het enige echte geloof: alle andere geloven waren ketters en moest worden gedood.

Ook joden!

• In de middeleeuwen vonden de mensen de Joden 'bizar' en 'onbetrouwbaar'.
  
• De Joden zouden het drinkwater besmet hebben met de pest.
• Joden moesten vaak in aparte delen van de stad wonen (getto's), mochten geen eigen grond hebben.
• Daarom hadden ze vaak beroepen als: handelaar, bankier of juwelier.
• Soms waren Joden verplicht een herkenningsteken te dragen.

Minder heksenvervolgingen

• Vanaf 16e / 17e eeuw
• Meer exacte wetenschappen, humanisme
• Vanaf 18e eeuw: Verlichting: rationalisme

Stop foltering

Stop heksenvervolgingen

Wanneer werden de heksenvervolgingen gestopt?