Les 1 Nederlands grammatica blok 1 - les 2

• Nederlands
• Middelbare school
• vmbo k
• Leerjaar 2

Hoe gaan we het doen vandaag?

Na deze les kun je de persoonsvorm, het werkwoordelijk gezegde en het voltooid deelwoord in een zin benoemen.

Wat is een werkwoord? 

1. Een werkwoord is een doe-woord.
   
2. Het werkwoord in een zin vertelt wat er gedaan wordt of wat er gebeurt.
   
3. Voorbeelden van werkwoorden zijn bijvoorbeeld: tennissen, gamen, slapen.
   
4. Maar ook: worden, hebben, zijn, zijn werkwoorden. Die vertellen niet wat iets of iemand doet, maar meer wat iemand of iets is.

Welke vormen? 

Werkwoorden kunnen drie verschillende vormen hebben: 

1) de persoonsvorm (of de pv)

2) het hele werkwoord (ook infinitief genoemd)

3) het voltooid deelwoord 

(dat zijn werkwoorden die beginnen met ge-/be-/ver-, zoals gebeurd, begrepen, verkocht)

Wat is een persoonsvorm?

De pv is de vorm van het werkwoord die je in de tegenwoordige tijd en in de verleden tijd kunt schrijven.

Je gebruikt de tijdproef om de persoonsvorm in een zin te vinden. Welke twee andere vormen voor het vinden van de pv ken je nog meer? Steek je vinger op als je het antwoord weet. 

Voorbeeld tijdproef PV:

De auto wordt voor het huis geparkeerd. (tt)

In deze zin staan twee werkwoorden: 

wordt en geparkeerd

De auto wordt voor het huis geparkeerd.

Zet de zin in verleden tijd.

Voorbeeld tijdproef PV:

De visser vangt een forel.

vangt = tegenwoordige tijd (tt)

De visser vangt een forel.

Zet de zin in verleden tijd.

Mijn vrienden hebben mij thuis opgehaald.

Wat zijn de werkwoorden in de zin?

1. hebben
2. opgehaald
3. hebben opgehaald
4. hebben mij

Lisa is op zoek naar haar hond.

Is = de pv?

1. juist
2. onjuist

Nu gaan we verder met het werkwoordelijk gezegde

Het werkwoordelijk gezegde is:

1. De pv
2. De pv + alle andere werkwoorden in de zin

Alle werkwoorden in een zin samen noem je het werkwoordelijk gezegde (wwg). Staat er in de zin maar één werkwoord, dan is dat het werkwoordelijk gezegde. In het wwg zit ook altijd de pv!

De docent gaat ons straks laten oefenen.

wwg: gaat laten oefenen.

Je kent nog twee vormen waarin het werkwoord kan voorkomen: het hele werkwoord (hele ww) en het voltooid deelwoord (vdw).

1) De burgemeester opent vandaag het nieuwe schoolgebouw.

2) De burgemeester zal vandaag het nieuwe schoolgebouw openen.

3) De burgemeester heeft vandaag het nieuwe schoolgebouw geopend.

Zij heeft haar spullen meegenomen.

Wat is het werkwoordelijk gezegde?

1. heeft
2. heeft meegenomen
3. haar spullen
4. meegenomen

De meeste kinderen vinden een nieuwe klas eng.

Wat is het werkwoordelijk gezegde?

1. vinden
2. vinden eng

Hij biedt een drankje aan.

Wat is het werkwoordelijk gezegde?

1. biedt
2. hij biedt
3. biedt aan
4. biedt drankje aan

Wie heeft mijn fatbike gerepareerd?

Wat is het werkwoordelijk gezegde?

1. Wie
2. heeft
3. heeft gerepareerd
4. mijn fatbike

Zelf aan de slag

Maak van Blok 1 GRAMMATICA opdracht 1.3

Welke drie werkwoordsvormen ken je?

1) de persoonsvorm (of de pv)

 

2) het hele werkwoord (bijvoorbeeld zeggen, spieken, praten)

3) het voltooid deelwoord

(werkwoorden die beginnen met ge-/be-/ver-, zoals gebeurd, begrepen, verkocht, gebeurd)

Het voltooid deelwoord

Zijn werkwoorden die beginnen met ge-/be-/ver-, zoals gebeurd, begrepen, verkocht, gebeurd.

Altijd in combinatie met hebben, worden of zijn als pv in de zin.

Voorbeeldzinnnen:

Hij heeft gestudeerd.

Jullie zijn gearriveerd.

Welke werkwoorden zie je in de zin? 

Zet de zin in een andere tijd.

1) Ik ben naar school gefietst.

2) Wij zijn op vakantie beroofd.

3) Hou eens op met spieken!

4) Kun je het vertellen?

5) Jullie gaan zo vertrekken.

6) Wat wil je zeggen?

7) Is  er iets gebeurd?

Hoe vind je het onderwerp?

1. aan wie/ voor wie
2. wie/ wat+ wwg
3. alle werkwoorden in de zin

Wij bedenken een oplossing voor het probleem.

Wat is het onderwerp?

1. Wij
2. bedenken
3. het probleem
4. een oplossing

Het bouwplan van een zin

Een zin bestaat in elk geval uit twee basisdelen die onmisbaar zijn:

een deel dat ‘zegt’ wat er gebeurt = het werkwoordelijk gezegde (wwg) 

en een deel dat ‘zegt’ wie/wat het doet = het onderwerp (ond)

Zinsdelen

Je bouwt met stukjes informatie een zin die steeds langer wordt. Je noemt deze stukjes zinsdelen.

Een zinsdeel kan uit één woord bestaan. Vaak telt een zinsdeel meerdere woorden.

Deze zin kun je uitbreiden door er meer informatie aan toe te voegen:

Voorbeeld

voorbeeld

Wie of wat doet het?

Wat gebeurt er?

Wanneer?

Hoelang?

Wat?

Chris

speelt

dagelijks

een half uur

gitaar

De woorden van een zinsdeel horen bij elkaar. Je kunt de volgorde van de zinsdelen veranderen, maar de woorden van het zinsdeel blijven bij elkaar.

Iris speelt.

Wie of wat doet het?                 Iris (ond)

Wat gebeurt er?                          speelt. (wwg)

Iris speelt dagelijks een half uur gitaar.

Wie of wat doet het?          Iris

Wat gebeurt er?                   speelt

Wanneer?                               dagelijks

Hoelang?                                een half uur

Wat?                                          gitaar.

Mijn broertje verzamelt sinds kort voetbalplaatjes in een album.

Wie of wat doet het?          Mijn broertje

Wat gebeurt er?                   verzamelt

Wanneer?                               sinds kort                      

Wat?                                          voetbalplaatjes = Lijdend voorwerp

Waar?                                        in een album.

Hoe vind je het lijdend voorwerp in een zin?

Het lijdend voorwerp is het antwoord op de vraag: 

wie/wat + onderwerp + gezegde?

Voorbeeld 

wie of wat + werkwoordelijk gezegde + onderwerp

De ober brengt het meisje een cola

Vraag: wie of wat brengt de ober?

lijdend voorwerp = een cola

Wij bedenken een oplossing voor het probleem.

Wat is het lijdend voorwerp?

1. een oplossing
2. Wij bedenken
3. het probleem
4. een oplossing voor het probleem.

Hij heeft een nieuwe tas gekocht.

Wat is het lijdend voorwerp?

1. Hij heeft
2. gekocht
3. tas
4. een nieuwe tas.

Gisteren kocht zij een nieuwe zonnebril.

Wat is het lijdend voorwerp?

1. Zij
2. een nieuwe zonnebril.
3. Zij kocht
4. zonnebril.

Zelf aan de slag

Maak van Blok 1 GRAMMATICA opdracht 1.3 t/m 1.5

Hoe vind je het lijdend voorwerp in een zin?

Lijdend voorwerp?
'Geef je haar je telefoon?'

1. Ja
2. Nee

Een zin heeft altijd een lijdend voorwerp.

1. Ja
2. Nee

Lijdend voorwerp

Wat is het lijdend voorwerp in deze zin?
Jij kan het lijdend voorwerp in die zin vinden.

1. jij
2. het lijdend voorwerp
3. in die zin
4. kan vinden

Wat is het lijdend voorwerp?
Ik heb haar een boek geleend.

1. ik
2. een boek
3. heb geleend
4. haar

Hoe vind je het lijdend voorwerp?

1. Wie of wat + pv
2. Vraagzin maken
3. Wat + gez. + ow.
4. Alle werkwoorden in de zin noteren.

Onderwerp

Persoonsvorm

Werkwoordelijk
gezegde

Lijdend voorwerp

Dit zinsdeel geeft aan wie of wat iets doet.

Dit zinsdeel overkomt of ondergaat iets.

Dit zinsdeel vertelt wat het onderwerp in een zin doet.

Dit zinsdeel verandert mee als je de zin van tijd verandert.

Wat is het lijdend voorwerp?

gekeken.

Het lijdend voorwerp

We 

hebben

vanavond

een serie 

Moeder kookte een heerlijke maaltijd.

Ik zie haar.

Wij geven jullie een bos bloemen.

Heb je aan je ouders geschreven?

Lijdend voorwerp

Geen lijdend voorwerp

Lijdend voorwerp

Geen lijdend voorwerp

Maak opdracht 1.3

Grammatica blok 1

Voorzetsels

Voorzetsels

Wat is GEEN voorzetsel?

1. hier
2. in
3. tussen
4. wegens

Wat zijn voorzetsels?

1. de, het, een
2. in, voor, achter, sinds
3. raam, deur, wand, vakantie
4. voorlezen, voorspellen, voorzeggen

Wat zijn voorzetsels?

1. de, het, een
2. in, voor, achter
3. raam, deur, wand
4. voorlezen, voorspelen, voorzeggen

Voorzetsels
Wat is geen voorzetsel?

1. Tijdens
2. voor
3. omdat
4. tussen

Wat is een voorzetsel?

1. de
2. naast
3. fietsen
4. fles