Thema 1 Organen en Cellen

• Biologie
• Middelbare school
• vmbo k
• Leerjaar 3

samenvatting

Organismen

In de biologie bestuderen we organismen (levende wezens).

We kijken naar hoe ze leven maar ook hoe ze opgebouwd zijn.

Cellen zijn de bouwstenen van een organisme.

levenskenmerken

Alle organismen vertonen levenskenmerken of hebben dit ooit vertoont.

de levenskenmerken zijn:

-ademhalen

-voeden

-uitscheiden (van afvalstoffen)

-groeien

-ontwikkelen

-reageren op prikkels

-voorplanten

stofwisseling

Ademhalen-Voeden-Uitscheiden zorgt samen voor stofwisseling.

Bij stofwisseling worden bepaalde stoffen in je lichaam omgezet in andere stoffen. 

groeien en ontwikkelen

groeien: groter of zwaarder worden van een organisme.

ontwikkelen: veranderingen in de bouw van het organisme.

levensloop en levenscyclus

1 organisme noemen we een individu.

Elk individu doorloopt zijn eigen levensloop.

De levensloop start bij de geboorte en eindigt bij de dood. 

Elk individu gaat dood maar doorloopt een levenscyclus.

In een levenscyclus zie je hoe een soort blijft bestaan.

Orgaan

Een orgaan is een deel van een organisme met een of meer functies. 

planten en dieren hebben allebei organen.

Het romp

Als we naar het menselijk lichaam kijken en dan vooral naar de romp kunnen we dit opdelen in 2 ruimtes.

De borstholte en de buikholte. De middenrif scheidt deze 2 ruimtes van elkaar

borstholte

In de borstholte liggen de slokdarm, de longen en het hart.

buikholte

In de buikholte liggen de maag, lever, dunne darm, dikke darm en de nieren. 

orgaanstelsels

Organen hebben verschillende functies. 

Als organen samenwerken met andere organen noem je dit een orgaanstelsel.

cellen

Organen zijn opgebouwd uit cellen. 

Als cellen met dezelfde functie en vorm bij elkaar liggen noem je dit weefsel.

Als de cellen in weefsel niet direct tegen elkaar aan liggen zit er tussencelstof tussen.

Het soort tussencelstof kan verschillen per weefsel. Het hangt af van de functie

dierlijke cellen

Om de cel ligt een dunlaagje dit noem je het celmembraan.

In de cel zit een stroperige vloeistof dit noem je het cytoplasma. Deze vloeistof bestaat uit water en opgeloste stoffen. 

In het cytoplasma zit de celkern daarom heen ligt ook weer een dunlaagje namelijk het kernmembraan. 

De celkern wordt alles geregeld van de cel.

planten cellen

De cellen van planten lijken veel op dierlijke cellen maar hebben meer onderdelen.

Een vacuole  is een blaasje gevuld met water.

om het celmembraan ligt een tussencelstof namelijk de celwand. 

Tussen de celwanden ontstaan kleine holtes dit noem je intercellulaire ruimtes. Deze zijn gevuld met lucht of water.

Ook hebben ze korrels.

korrels

bladgroenkorrels: zorgen ervoor dat planten groen zijn en zorgen voor fotosynthese.

kleurstofkorrels: zorgen voor andere kleuren dan groen vindt je dus veel in de bloemen en vruchten. 

zetmeelkorrels: zijn kleurloos. Hierin is zetmeel in opgeslagen. 

chromosomen

In de celkern liggen chromosomen.

Chromosomen zijn opgebouwd uit een eiwit en DNA.

DNA bevat de informatie voor je erfelijke eigenschappen. 

chromosomenportret

Chromosomen zijn alleen zichtbaar tijdens de celdeling.

Onderzoekers hebben daar een foto van gemaakt en de chromosomen uitgeknipt. Ze zijn toen gaan puzzelen en hebben een chromosomenportret gemaakt. 

Chromosomen komen voor in paren. 

lichaamscel VS. voorplantingscel

een mens heeft totaal 46 chromosomen.

Dit zijn 23 chromosoom paren.

ze geven maar 1 chromosoom van elk paar door dus een een voortplantingscel heeft maar 23 chromosomen in plaats van 46.

celdeling

stap 1: de celkern deelt zich in tweeën (kerndeling). ((moedercel))

stap 2: cytoplasma deelt zich in tweeën (celdeling). ((moedercel))

stap 3: Cytoplasma wordt aangemaakt (plasmagroei). ((dochtercel))

mitose (6 stappen)

stap 1: kopiëren.  Voor de deling maakt elk chromosoom een kopie van zichzelf het kopie zit vast aan elkaar. 

stap 2: start kerndeling. De ketens van elk chromosoom spiraliseren. Dit betekend dat de DNA-ketens van een chromosoom zich oprollen als een spiraal. 

mitose (6 stappen)

stap 3, 4 en 5: kerndeling. De twee DNA ketens van elk chromosoom gaat uit elkaar. Elke nieuwe kern bevat dus precies hetzelfde chromosoom (1 het origineel en 1 de gekopieerde versie)

stap 5 en 6: celdeling. Er vormt een nieuwe celmembraan tussen de 2 kernen. 

belangrijke extra opmerkingen

--> microscoop onderdelen en hoe je ermee moet werken

--> tekenregels

-->biologisch onderzoek. (probleemstelling, onderzoeksvraag, verwachting, werkplan, onderzoeken uitvoeren en waarnemingen verzamelen, conclusie)