Marius & Sulla

• Latijn
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4

In deze les leer je:

- wie Gaius Marius was en welke vernieuwingen hij heeft doorgevoerd

- Over 3 burgeroorlogen in 40 jaar tijd

- Over het einde van de Republiek! 

Het Romeinse Rijk in 100 BC

Gaius Marius

- 157 - 86 v.C.

- Politieke carrière via leger (geen patriciër)

- Overwinning op Numidische koning Jugurtha (109)

- 7 keer consul, veel militaire successen maar politiek minder succesvol

Wat is een latifundium ook alweer?

Latifundia

Latifundia > aantal boeren slinkt > proletariaat groeit > weinig Romeinse soldaten.

Ingrijpende veranderingen (Marius)

Professionalisering Romeinse leger:

- invoering betaald beroepsleger: uitrusting door staat betaald, proletariaat in leger

- herziening opbouw legereenheden

- promotiemogelijkheden voor uitblinkende soldaten (niet meer op basis van politieke connecties)

Legercontracten

Contract (Romeinse burgers/legionairs): 25 jaar in dienst, dan pensioen + stuk land + uitkering.

Contract (niet-Romeinen/auxilia): vergelijkbaar, maar met Romeins staatsburgerschap

Gevolg: soldaten loyaler aan veldheer dan aan staat (belangrijke factor bij Romeinse burgeroorlogen)

Publius Cornelius Sulla

- 138 - 78 v.C.

- politiek actief op latere leeftijd

- 107 - 104 v.C. quaestor onder Marius

- Oorlog tegen Jugurtha

Sulla & Marius

- goede relatie, tot claim overwinning Sulla

- Marius als feitelijke overwinnaar + triomftocht

- 88 v.C. Sulla consul

- Sulla/optimates vs. Marius/populares

- Dreigement van Marius om Sulla te doden > Sulla ontvlucht Rome > Sulla neemt Rome in

- Bijzonder: eerste generaal die als Romein een leger tegen Rome leidde

- Marius: vrijheid voor elke slaaf die meevecht tegen Sulla

- Sulla wint, Marius vlucht

Ingrijpende veranderingen (Sulla)

- Leges Corneliae: o.a. senaat is laatst beslissende instantie

- uitbreiding ledenaantal senaat

- inperken macht volkstribunen

- Lex Cornelia Pompeia unciaria: 10% rente per jaar

Einde Eerste Burgeroorlog

- 87 v.C.: Marius + aanhanger Lucius Cornelius Cinna verslaan Sulla

- 17 dagen na overwinning overlijdt Marius

- Sulla vs. Cinna; Cinna wordt vermoord

- 87 v.C.: einde Eerste Burgeroorlog

- 82 v.C.: proscripties

Welke connectie zie je tussen de dingen die je vandaag hebt geleerd en de lessen over de Gracchi?

Noem tenminste 1 ingrijpende verandering onder Marius.

Pompeius en Crassus

• Na overlijden Sulla: nieuwe oorlog tegen Mithridates
• Pompeius verslaat Mithridates en de zeerovers uit Cilicië
• 73: Spartacus-opstand, Crassus verslaat de slaven
• 70: Pompeius en Crassus consuls, maatregelen Sulla ongedaan gemaakt
• Nieuwe strijd tussen optimates (Cicero) en populares
• Cicero voorkomt een staatsgreep door Catilina
• Pompeius boekt succes als generaal in oosten Middelandse Zee
• Crassus wordt steeds rijker als huisjesmelker

Julius Caesar

• In 100 v. Chr. werd Caesar geboren
• Rome was toen verdeeld in twee politieke partijen: de optimates en de populares
• Optimates: wilden meer macht voor de Senaat
• Populares: wilden meer macht voor het volk
• De familie van Caesar behoorde tot de optimates maar Caesar werd steeds populairder als Generaal in Gallië (Frankrijk). 

Triumviraat

• In die tijd (60 v. Chr.) waren Pompeius (Populares) en Crassus (optimates) de machtigste mannen in Rome
• Caesar kreeg de mannen zover om samen met hem een triumviraat te beginnen
• Vervolgens werd Caesar een jaar consul, en daarna bestuurde hij een jaar de provincie Gallië

Burgeroorlog

• 49: Caesar trekt over de Rubicon
• Cicero kiest na lang aarzelen de zijde van Pompeius
• 48: Pompeius verslagen en later gedood
• 47: Cicero krijgt toestemming om terug te keren naar Rome
• 46: scheiding van Terentia; 45: dood van Tullia
• 44: dood van Caesar; Cicero keert zich tegen Antonius
• 43: nieuw Triumviraat en conscriptie

Caesar

• Crassus sneuvelt in oorlog tegen Parthen, Pompeius Consul sine collega
• 49-45 v. Chr.: 2e Romeinse Burgeroorlog tussen Caesar en Pompeius 
  
• Pompeius wordt verslagen, vlucht naar Egypte, wordt vermoord
• 45: optimates verlagen, Caesar wordt Dictator
• 15 maart 44: moord op Caesar door Senatoren
• Marcus Antonius en M. Aemilius Lepidus willen Caesar opvolgen
• Maar: achterneef Gaius Octavius blijkt erfgenaam van Caesar
• Krijgt steun van Senaat en verslaat Antonius in 43 bij Mutina

2e triumviraat

• Octavianus (Augustus), Lepidus en Antionus
• Onderlinge huwelijken en offers beeindigen de tweedracht
• Antonius trouwt de zus van Augustus
• Maar.... heeft stiekem een relatie met Cleopatra

De verdeling van de macht

• Octavianus heerste over het westen...
• ...Antonius over het oosten

oorlog tussen Octavianus en Marcus Antonius

• Octavianus rooft het testament van MA uit de Vestatempel en maakt deze openbaar:
• zijn kinderen met Cleopatra als erfgenaam
• hij wilde naast Cleopatra in Alexandrië begraven worden.
• Octavianius zorgt ervoor dat het volk verontwaardigd is.

Octavianus Caesar

• Octavianus schuift Lepidus aan de kant
• Na scheiding van Octavianus' zuster Octavia en huwelijk met Cleopatra:
• Antonius wordt uitgeroepen tot staatsvijand
• 31: slag bij Actium  - Octavianus verslaat Marcus Antonius en Cleopatra
• Octavianus krijgt uitgebreide volmachten van de Senaat, alleenheerser
• Einde van de Republiek: principaat

Augustus

• Terug in Rome liet Octavi(an)us de oude bestuursvormen bestaan
• Legde zijn speciale bevoegdheden uit oorlog tegen MA neer
• In 27 v. Chr. kreeg hij een bijnaam: Augustus en in loop der tijd allerlei functies
• Hij heette nu Imperator (Gaius Iulius) Caesar Augustus
• In feite had Augustus nu de absolute macht, want hij was opperbevelhebber (imperator) en consul voor het leven!
  
• bovendien was Augustus ook nog Pontifex Maximus

Princeps

• Augustus werd tot princeps benoemd, de eerste onder de leidende Romeinen
• In feite had Augustus nu de absolute macht, als opperbevelhebber en als consul voor het leven!