24-09-30 Slaapstoornissen + Verslaving & misbruik

• BSP apothekersassistenten
• MBO
• Studiejaar 3

Welke ervaringen zijn er in de apotheek met slaapmedicatie ?

Rondvraag

Vragen ?

Welke vragen zitten er nog in je hoofd. 

Heeft er iemand een casus vanuit de praktijk? 

Van welke casus heb jij veel geleerd? 

Achtergrond informatie gnm + patiënt+ evt. zz

Welk ziektebeeld is er sprake, is dit af te leiden uit de medicatie? Welke leefstijladviezen zijn van belang. 

Dit is leerzaam om verbanden te leggen, daarnaast mooie voorbereiding KZD Spec. doelgroepen. 

Programma van deze les  

• Vragen van jullie???
• Slaapstoornissen
• Verslaving en misbruik
• Medicatiebewaking
• Evalueren

 

Lesdoelen van vandaag:

- Ik weet hoe een slaapcyclus is opgebouwd

- Ik ken verschillende slaapstoornissen

- Ik ken de adviezen ten aanzien slaapstoornissen en medicatiegebruik van de NHG standaard

- Ik ken de verschillen tussen misbruik en verslaving

- Ik weet op welke wijze verslaving wordt behandeld

- Ik weet wat te doen wanneer ik signalen in de apotheek zie die duiden op misbruik of verslaving.

- Ik heb kennis over het afbouwen van medicatie.

Hfst. 11 - Slapeloosheid, angst en onrust

Hfst 31 -  Misbruik en verslaving

Slaapbehoefte per leeftijd verschilt

Slaap- en kalmeringsmiddelen veel gebruikte gnm.

Psychofarmaca→ hypnotica, sedativa en anxiolytica

https://youtu.be/5vjPyo5gA4k

Bij diepe slaap rust het lichaam fysiek uit, hoewel tandenknarsen en slaapwandelen kunnen plaatsvinden.

Benodigde slaapuren

Men spreekt over een normale slaapduur tussen 

5 -10 uur/dag.

Met het ouder worden neemt de behoefte aan slaap af. 

https://schooltv.nl/video/katjas-bodyscan-in-de-klas-wat-doet-slaaptekort-met-je/

Lichamelijke processen tijdens non-REMslaap: afname van polsslag, bloeddruk en ademhaling, stofwisseling en temperatuur dalen, immuunsysteem wordt gestimuleerd, piekproductie van groeihormonen en maximale celdeling.

Tijdens de REM-slaap halen hersenen de essentie uit ervaringen van overdag en integreren deze nieuwe ervaringen met oudere→ geeft inzicht.

https://schooltv.nl/video/katjas-bodyscan-in-de-klas-wat-doet-slaaptekort-met-je/

1) Welke situaties kun jij benoemen waarbij men 24 uur niet geslapen heeft?

> Vakantie, nachtdienst

2) Als je focus (tijdelijk) terug wilt wanneer je erg vermoeid bent, doe dan iets wat je heel erg eng vindt. Waarom denk jij dat dat is? 

> Omdat ze de duikplank eng vond, daarom heeft haar lichaam adrenaline aangemaakt waardoor ze zich tijdelijk beter kan concentreren.

https://richtlijnen.nhg.org/standaarden/slaapproblemen-en-slaapmiddelen

Slaapstoornis boek: minimaal 3 weken/2 nachten + klachten overdag

psychisch probleem→vooral depressie en angst.

lichamelijke klachten→ pijn, jeuk, of lichamelijke ziekte als reuma, diabetes, schildklieraandoeningen, kanker.

Ademstilstanden kunnen vaak voorkomen gedurende de nacht en voorkomen dat iemand in een diepe slaap komt. De behandeling bestaat uit (indien nodig) afvallen, het vermijden van slapen in rugligging, en het vermijden van alcohol.

Narcolepsie heeft niets te maken met slaaptekort.

Adviezen bij langdurende slapeloosheid (NHG)

• stimuluscontrole: naar bed als u slaperig bent, sta op als het langer dan 15 minuten duurt voor u in slaap valt en ga naar een andere ruimte, doe iets rustigs en ga weer naar bed als u zich slaperig voelt.
  
• slaaprestrictie: beperk de tijd in bed tot de huidige gemiddelde slaapduur, vergroot de tijd in bed steeds met 15 minuten als de patiënt op 5 dagen 90% of meer van de tijd in bed slaapt;
  

     doe ontspanningsoefeningen;

• cognitieve therapie: probeer disfunctionele en negatieve 

      gedachten om te buigen.

10 slaaptips van Antoniusziekenhuis:

https://youtu.be/Hbe7ZONMwDU

langdurend= langer dan 3 weken, vaak meerdere oorzaken.

Slaapbevorderend werken: avondwandeling, warme douche of bad, glas warme melk.

Alcohol→ 1 tot 2 glazen, werkt slaapbevorderend, grotere hoeveelheden verstoren de slaap en geven verlaging van slaapkwaliteit. Overmatig drankgebruik (>10 glazen/dag) veroorzaken ernstige slaapproblemen.

Slaapmedicatie NHG

NHG: Slaapmiddelen zijn alleen geïndiceerd bij hoge lijdensdruk en/of ernstig disfunctioneren overdag.

-Schrijf kortdurend (eenmalig) een kortwerkend slaapmiddel voor:

  10 tot 20 mg temazepam (ouderen 10 mg), of 10 mg zolpidem (ouderen 5 mg)

- Geef max. 5 tot 10 tabletten, altijd in combinatie met voorlichting en adviezen.

- Schrijf geen andere middelen voor, zoals melatonine of valeriaan.

- Laat vervolgrecepten niet via de assistent herhalen.

Het ideale slaapmiddel

• Laat patiënt snel inslapen
  
• Laat patiënt doorslapen
  
• Tast niet de slaapcylci aan
  
• Geeft geen restverschijnselen

Geen enkel middel voldoet hieraan!

Benzodiazepinen

• Verlengen de slaaptijd met ± 1 uur
  
• Lichte slaap neemt toe
  
• REM-slaap neemt af
  
• Diepe slaap neemt af
  
• Effect na na 14 dagen wordt minder
  
• Bijwerkingen overdag
  

Advies: intermitterend gebruiken i.v.m. tolerantie en het risico op afhankelijkheid. 

Rebound effect: nachtmerries, geheugenstoornissen

Benzodiazepinen→ bij slapeloosheid, angst en spanning→ werken slaapopwekkend, kalmerend, angstonderdrukkend, spierverslappend.

Kortwerkende benzodiazepineagonisten, zoals temazepam en zolpidem, zijn bij slaapstoornissen middelen van eerste keuze. Bij kwetsbare ouderen zijn de kort- en snelwerkende benzodiazepineagonisten temazepam, zolpidem en zopiclon de middelen van eerste keuze. Oxazepam wordt niet aangeraden als slaapmiddel, vanwege de trage absorptie (ong. 2 uur). Flunitrazepam en midazolam worden ontraden vanwege een verhoogd risico op anterograde amnesie en onthoudingsverschijnselen.

Barbituraten door bijwerkingen, sterke gewenning en verslaving geen eerste keus→ kleine therapeutische breedte.

Er bestaan een hoop ‘wijsheden’ over slaap, zijn ze waar of onwaar?

De uren slaap voor middernacht zijn de belangrijkste.

Elk mens heeft gemiddeld acht uur slaap nodig.

‘Al slaap je niet, dan rust je toch.’ (Als kinderen niet in slaap kunnen vallen.)

Vanavond vroeg naar bed, dan kun je vooruitslapen voor de volgende dag

1e gedeelte: fysieke rust. Het eerste gedeelte van je slaapcyclus slaap je het diepst. Dit is afhankelijk van wanneer je in slaap valt. 

2e gedeelte: mentale rust. Dit schuift op bij ouderen, minder lang fysiek, geen groei. Beide fases belangrijk.

8 uur is een gemiddelde.

Wordt vaak gebruikt om kinderen op tijd in bed te krijgen. 

Vooruitslapen kan niet.  Na slaap onthouding wordt vooral de diepe slaap ingehaald (fysiek).

Waarom is het belangrijk om voorlichting te geven over de slaapcyclus?

Voor acceptatie + leefregels belangrijk.

Waarom is het zinvol om alleen kortwerkende slaapmiddelen voor te schrijven?

Om de sufheid de volgende dag te voorkomen. Geef goed voorlichting over rijvaardigheid. 

Pauze

Pauze 

Pauze nodig?

Wat is misbruik?

Wat is misbruik?

Misbruik

Misbruik = gebruik van medicijnen zonder dat er een medische aanleiding is.

Bijv. zelfzorgmiddelen, receptgeneesmiddelen van anderen,                                                  ondoordacht gebruikt van gnm die eerder voorgeschreven zijn.

Alleen door voorlichting is misbruik van geneesmiddelen te voorkomen.

Misbruik van alcohol of drugs: wanneer het gebruik van het middel leidt tot maatschappelijke en relationele schade, terwijl de kenmerken van afhankelijkheid (nog) niet aanwezig zijn.

Wat is misbruik?

Wat is verslaving?

Verslaving

Verslaving = voortdurende behoefte om een middel in te nemen of te gebruiken.

Een verslaving begint vaak met gewoontevorming.

Andere definitie: een onweerstaanbare behoefte om middelen te gebruiken, onafhankelijk van de lichamelijke behoefte.

De ene verslaving is de andere niet, afhankelijk van de kenmerken.

Wanneer een aangenomen gewoonte plezierig wordt gevonden, is het wegvallen ervan onplezierig→ men wil dat handhaven→ emotionele afhankelijkheid van de gewoonte (dit kan per persoon verschillen, het middel zelf speelt ook een rol)

Verslaving komt met name voor bij handelingen (of geneesmiddelen) die direct een plezierig effect geven (niet bij gereguleerde afgifte).

Niet alle verslavende middelen hebben lichamelijke afhankelijkheid tot gevolg. 

Onthoudingsverschijnselen weerhouden verslaafde ervan om te stoppen met het gebruik van het verslavende middel→ onthoudingsverschijnselen zijn meestal binnen enkele dagen verdwenen.

Bij kalmeringsmiddelen komt het soms voor dat patiënten 200% boven de gebruikelijke dosis gebruiken. Let dus goed bij signalen van eerder terugkomen. Noteer 'smoesjes' in het AIS.

Niet alleen benzo's maar bijvoorbeeld ook diuretica "valt er zo lekker van af'. 

Het normale dagelijks leven gaat op den duur een ondergeschikte rol spelen.

Emotionele afhankelijkheid is kenmerk van verslaving. 

"Normale leven" gaat ondergeschikte rol spelen, geen oog meer voor de omgeving.

Indeling van drugs

Verdovend

Stimulerend

Waarnemingsveranderend

alcohol

slaapmiddelen kalmeringsmiddelen

opium

morfine 

heroïne 

GHB. 

hasj  

cafeïne

nicotine

MDMA (xtc)

cocaïne, 

4-FA 

speed

antidepressiva

paddo’s/truffels

lsd

ketamine 

hasj hoge sterkte

wiet hoge sterkte

https://www.knmp.nl/rekenmodules/benzos_html

Corticosteroïden: stopt natuurlijke bijnierfunctie, deze moet weer opgang komen= uitlsuipen bij langdurig gebruik.

Doe Maar (niet)

https://www.brijder.nl/probleem/alcoholverslaving/alcoholverslaving-test

Goede voorlichting belangrijk omdat nachtelijke onrust en slapeloosheid niet bevorderlijk zijn voor de motivatie om te stoppen.

richtlijnen.nhg.org

NHG Richtlijn bijgesteld op 16 sept 2024. 

Intensieve gedragsmatige ondersteuning blijft de methode van voorkeur ter ondersteuning bij het stoppen met roken.

Vul de ondersteuning op indicatie aan met medicatie. Nicotinevervangende middelen blijven in dat geval de eerste keuze. Cytisinicline is geen voorkeursmiddel, vanwege onzekerheid over bijwerkingen en veiligheid.  

Varenicline, 1 medicamenteuze behandelopties bij het stoppen met roken, is al geruime tijd slecht tot niet verkrijgbaar vanwege productieproblemen en vervuilingen. Inmiddels is cytisinicline beschikbaar gekomen op de Nederlandse markt, dit middel heeft een vergelijkbaar werkingsmechanisme als varenicline. Dit roept vanuit de praktijk de vraag op of dit middel kan worden voorgeschreven in plaats van varenicline. In de richtlijnen is cytisinicline opgenomen als laatste medicamenteuze ondersteuningsoptie, vanwege onzekerheden over bijwerkingen en lange termijnveiligheid.

Bij het afleveren van nicotinepleisters geeft het AIS een CI-melding bij angina pectoris. Dus lever ik de nicotinepleisters niet af.

waar

niet waar

Mag niet als handverkoop, dient dan op medisch advies en bij voorkeur onder medische begeleiding te gaan. 

Net als onder 18 jarige. 

Ik (♀) gebruik 20 glazen alcohol per week, maar ik ben niet verslaafd, personen in mijn naaste omgeving drinken veel meer.

1. Deze mevrouw heeft gelijk.
2. Ze heeft gelijk, toch adviseer je haar om minder te drinken
3. Vrouwen zijn verslaafd bij meer dan 15 glazen alcohol per week
4. De omgeving is maatstaaf en dus bepalend

Het niet vergoeden van slaap- en kalmeringsmiddelen is een goede beslissing om misbruik en verslaving te voorkomen.

Mee eens

Neutraal

Oneens

Voorbeeld van een stelling die tot discussie leidt. 

Om te voorkomen dat patiënten slaap- en kalmeringsmiddelen te lang gebruiken, moet de patiënt deze middelen zelf betalen. Dit is een besluit van het Ministerie van Volksgezondheid. Alleen in uitzonderingsgevallen, zoals gebruik bij epilepsie of een psychiatrische stoornis, vergoeden zorgverzekeraars slaap- en kalmeringsmiddelen.

Hoe zou jij het begrip emotionele afhankelijkheid omschrijven?

Wanneer men de hele tijd denkt aan de verslavende gewoonte en bijna nergens anders mee aan. Het gevoel heeft het gebruik nodig te hebben.

Wanneer een aangenomen gewoonte plezierig wordt gevonden, is het wegvallen ervan onplezierig→ men wil dat handhaven→ emotionele afhankelijkheid van de gewoonte (dit kan per persoon verschillen, het middel zelf speelt ook een rol)

Geef twee voorbeelden van misbruik waarbij geen sprake is van verslaving?

Het niet volgens de dosering gebruiken van gnm. 

GNM gebruiken dat niet voor jou is voorgeschreven. 

Misbruik = gebruik van medicijnen zonder dat er een medische aanleiding is. Bijv. zelfzorgmiddelen, receptgeneesmiddelen van anderen, ondoordacht gebruikt van gnm die eerder voorgeschreven zijn.

Alleen door voorlichting is misbruik van geneesmiddelen te voorkomen.

kennisbank.knmp.nl

KNMP Kennisbank> Medicatiebewaking > Kennisdocument> Benzodiazepines

In samenwerking met de Nederlands Huisartsen Genootschap (NHG) en de Nederlandse Vereniging voor Klinische Geriatrie (NVKG) heeft de KNMP de module 'Minderen en Stoppen van medicatie' ontwikkeld. De module is onderdeel van de actualisatie van de multidisciplinaire richtlijn Polyfarmacie bij ouderen.

www.knmp.nl

Medicatiebewaking

Een patiënt gebruikt: 

R/  Temazepam 20mg     S. an1t 

R/   Oxazepam 10mg        S. zn 1-3d1t. 

De patiënt wil graag stoppen met de medicatie. 

Maak een afbouwschema voor zo kort mogelijke tijd. 

NB hier is hulp voor te vinden op internet 

https://www.knmp.nl/rekenmodules/benzos_html

Vul beide gnm in en dit is het afbouwschema voor 6 weken.

Afbouwschema voor 12 weken. 

Ik vond de les ...

top

flop

eigen mening