1LW6.2 Celdeling

• Anatomie
• MBO
• Studiejaar 1

doel van de les

Na deze les vertel je

• hoe de afzonderlijke dragers van erfelijkheid heten
• hoeveel chromosomen een cel heeft
• de stappen van de celdeling (mitose) in de juiste volgorde

1.3 | celdeling

1.3 | celdeling

het begin...

• elk leven begint met het versmelten van een ei- en zaadcel
• door celdeling (mitose) ontstaan er grotere aantallen van dezelfde cellen
• cellen die nog veel functies kunnen uitoefenen worden stamcellen genoemd

stamcellen

• stamcellen kunnen uitgroeien door van vorm te veranderen (differentiëren) tot cellen met één enkele functie (specialiseren)
• stamcellen zijn nodig voor groei, ontwikkeling en herstel

erfelijkheid

• elke celkern bevat 46 chromosomen
• chromosomen komen in paren voor, één van vader en één van moeder (diploïd)
• geslachtscellen hebben één specifiek chromosoom (haploïd) en dus 23 chromosomen
• 44 chromosomen bevatten erfelijk materiaal over alle eigenschappen (autosomen)
• 2 chromosomen bevatten erfelijke materiaal over het geslacht (heterosomen)

X en Y

• er zijn twee soorten heterosomen, ze worden X en Y genoemd.
• eicellen hebben alleen het X-heterosoom
• zaadcellen hebben óf het X- óf het Y-chromosoom
• alleen het Y-chromosoom is verantwoordelijk voor het geslacht (door het maken van testosteron en teelballen)
• de vader bepaalt het geslacht van de nakomeling

genen

• een gen is een stukje afgebakend deel van een chromosoom, die codeert voor (een deel of geheel van) een eigenschap
• het dominante gen voert uit, het recessieve gen voert niet uit (gelijksoortige genen werken zelden samen...)
• genen bestaan uit dubbelstrengs dna (desoxyribonucleïnezuur)
• de volgorde van de bouwstenen bepalen de eigenschap

celdeling (mitose)

1

De cel maakt zich op voor celdeling

• het dna wordt gekopieerd; er zijn nu 92 chromosomen in de cel
• de kopietjes worden op fouten gecontroleerd
• de cel verzamelt veel voedingsstoffen om de celdeling tot uitvoer te brengen

celdeling (mitose)

2

De cel maakt zich op voor celdeling

• het dna zal zich opkrullen met in het midden ervan een aanhechtpunt
• er worden hechtdraadjes gemaakt

celdeling (mitose)

3

De cel maakt zich op voor celdeling

• het kernmembraan lost op
• de hechtdraadjes verplaatsen zich naar de beide polen van de cel

celdeling (mitose)

4

De cel maakt zich op voor celdeling

• de 92 chromosomen gaan in het midden van de cel liggen
• elk hechtdraadje bindt zich aan één chromosoom
• de cel wordt groter om ruimte te bieden voor de eigenlijke deling

celdeling (mitose)

5

De cel deelt zich in tweeën

• gelijke chromosomen worden elk naar één kant getrokken door de hechtdraadjes

celdeling (mitose)

6

Er ontstaat een dochtercel

• hechtdraadjes lossen op
• er wordt een kernmembraan gemaakt rondom de chromosomen
• de chromosomen ontkrullen weer
• alle celorganellen worden over de twee cellen verdeeld
• door actine snoert de cel zich helemaal in

reductiedeling (meiose)

Bij de reductiedeling (meiose) wordt het aantal chromosomen gehalveerd, dit vindt alleen plaats in geslachtscellen.

1. gelijke chromosomen trekken naar elkaar toe en wisselen willekeurig genen uit (crossing-over)
2. De 46 chromosomen gaan naar het midden van de cel
3. De chromosomen worden uit elkaar getrokken, elke cel krijgt er 23
4. De cel snoert zich in

mitose

komt voor in gewone cellen

uit één cel ontstaan twee cellen

de twee cellen zijn exact hetzelfde

meiose

komt voor in geslachtscellen

uit één cel ontstaan vier cellen

de vier cellen zijn verschillend

celcyclus

De levensloop van een cel noemen we celcyclus. Die bestaat uit...

• de eerste groeifase (G1, de cel wordt groter en zal zijn taak uitvoeren (G0) of overgaan op een celdeling
• de synthesefase (S, het erfelijk materiaal wordt gekopieerd)
• de tweede groeifase (G2, de kopie wordt gecheckt en kleine fouten worden verbeterd)
• de celdeling (M)

functie van celdeling

stap 1

stap 2

stap 3

stap 4

stap 5

stap 6