Module Zelfzorg Begeleidingsstijlen

• Welzijn
• MBO
• Studiejaar 1

Module Zelfzorg 

Lesaanbod Begeleidingsstijlen

Leerdoelen

• Je hanteert als uitgangspunt bij de begeleiding en ondersteuning de eigen regie en zelfredzaamheid.
• Je past je begeleidingsstijl aan bij de cliënt waarbij je rekening houdt met de mogelijkheden en belastbaarheid
• Je kan diverse begeleidingsdoelen inzetten, passend bij de cliënt en de situatie

Wat typeert jou als begeleider / wat is jouw stijl als begeleider?

Wat is een begeleidingsstijl?

Een vast, herkenbaar patroon in jouw gedrag als begeleider.

Twee vragen staan centraal:

- In hoeverre is er aandacht voor de taak?

- In hoeverre is er aandacht voor de relatie?

'Taakgericht bezig zijn' en 'een goede relatie met de cliënt' gaan goed samen

Gaat perfect samen

Kan best lastig zijn

Nee, het is óf het één óf het ander

Weet niet...

Type begeleiding

1. Autoritair: veel aandacht voor taak, weinig voor relatie.
2. Permissief: veel aandacht voor relatie, weinig voor taak.
3. Autoritatief: veel aandacht voor relatie én taak.

   4. Laissez-faire: verwaarlozend

Autoritair begeleiden

Als begeleider: 

• treed je sturend op
• geeft instructie
• stelt grenzen
• neem je een leidende rol
• verwacht je gehoorzaamheid

Aandachtspunten autoritaire stijl

• Als je autoritair begeleidt, sluit dan aan bij het niveau. 
• Overvraag je de cliënt met je instructie? Of ondervraag je hem juist en voelt hij zich niet serieus genomen?
• Leg uit waarom iets moet gebeuren of waarom de regel er is.

Aandachtspunten autoritaire stijl

Wees je bewust van jouw reden om autoritaire stijl toe te passen. 

- Is dit in het belang van de

   cliënt? 

- Of wil je dat hij/zij

   gehoorzaamt?

Permissief begeleiden

• alle aandacht naar de relatie
• geef vrijheid en vertrouwen
• stelt weinig regels
• reageert op behoeften en wensen cliënt
• zorg voor warme en vertrouwde omgeving
• autonomie staat centraal

Aandachtspunten permissieve stijl

• Permissief betekent niet volledig loslaten. 
• Je bent terughoudend, maar ziet wel toe wat er gebeurt.
• De omgeving moet veilig zijn voor de cliënt, met zijn gewoonten en beperking.

Autoritatief begeleiden

• aandacht voor taak en relatie
• reageert op wensen en behoeften cliënt
• stelt vragen en luistert
• beantwoordt vragen, geeft uitleg
• jij expert op gebied van begeleiden, cliënt expert op gebied  van zijn eigen ervaringen
• overlegt en neemt samen beslissingen met cliënt (democratisch) 

Aandachtspunten autoritatieve stijl

• Deze stijl vraagt meer aandacht en tijd dan de overige 2 stijlen
• Vraagt dus meer geduld en soms creativiteit
• Valkuil is dat je te veel of te snel je eigen oplossingen inbrengt. 
• Vereenvoudig de vraagstelling of gebruik hulpmiddelen indien nodig. 
• Vraag het aan familie als de cliënt zich moeilijk kan uitdrukken.
• Waak voor overvraging -> neem dan een stukje verantwoordelijkheid op je.

Laissez faire

• Laissez-faire beleiders stellen een groot vertrouwen in de client. 
• Ze vertrouwen erop dat iedereen gemotiveerd is, zich op het werk concenteert en verantwoordelijkheid neemt. 
• Als er zich problemen voordoen, zijn deze beleiders beschikbaar om te begeleiden, maar alleen op verzoek

Welke stijl herken je?

• je stelt weinig eisen en regels,
• je controleert niet of nauwelijks,
• je bent terughoudend, afwachtend,
• je reageert op behoeften, verlangens en wensen van de cliënt,
• je creëert een stimulerende, aantrekkelijke omgeving,
• je laat de cliënt vrij om zelf te bepalen wat hij doet.

En deze stijl?

• Je reageert op wensen, behoeften, verlangens en initiatieven van de cliënt,
• je stelt vragen en luistert,
• je beantwoordt vragen, geeft uitleg,
• je overlegt met de cliënt,
• je neemt beslissingen samen met de cliënt.

En deze?

• je bepaalt wat moet gebeuren,
• je geeft instructie of aanwijzingen,
• je stelt grenzen,
• je controleert,
• je neemt een leidende rol,
• je verwacht gehoorzaamheid.

In welke situatie is de autoritaire stijl passend?

Motto...

Daar waar je autoritair kunt vermijden, doe dat.

Kun je het met humor oplossen? 

Of zeggen: 'Weet je nog? Dit doen we zo".

Nadelen autoritaire stijl

De cliënt leert niet om zelf te denken/mee te denken.

Weinig keuzevrijheid en autonomie.

Nadelen autoritair

• Cliënt leert niet om mee te denken / te beslissen (ondermijn   het zelfvertrouwen)
• Weinig ruimte voor de ervaring van de cliënt
• Keuzevrijheid en autonomie wordt aangetast (angstig, volgzaam op juist opstandig en agressief gedrag)

In welke situatie is de permissieve stijl passend?

Wat is een nadeel van de permissieve stijl?

1. Je werkt niet aan een specifiek doel
2. Het vraagt vertrouwen.
3. Client leert niet omgaan met grenzen van anderen
4. Alle drie de antwoorden zijn juist.

Kun je nadelen noemen
van de autoritatieve stijl?

Niet iedere cliënt kan en wil meedenken.

Het kost tijd om dingen met je cliënt te bespreken en hem/haar keuzemogelijkheid te bieden.

Het vraagt geduld.

Nadelen Autoritatieve

• Neemt tijd en energie
• Vraagt geduld
• Vraagt om creativiteit
• Niet iedere cliënt wil meedenken
• Als een oplossing anders wordt dan de cliënt had bedacht, is er uitleg nodig

Lijnwandelen

Het is van belang, dat je alle stijlen kunt inzetten als de situatie er om vraagt.

Iedereen heeft zijn of haar voorkeursstijl.  Waar sta jij??

Helemaal achterin het lokaal ga je staan als je voorkeursstijl autoritair is. In het midden als deze autoritatief is. En voorin, als deze permissief is. 

Situationeel begeleiden

Begeleiden is maatwerk! 

Je:

- past je begeleiding aan aan de situatie zoals die zich voordoet

- streeft ernaar de cliënt zo actief mogelijk te betrekken

- houdt rekening met de (on)mogelijkheden van de cliënt

- geeft, waar dat kan, gehoor aan wensen en behoeften van de cliënt

In de praktijk betekent dat je rekening houdt met..

• De persoon: niveau, speciale voorkeuren/wensen, kwaliteiten, beperkingen. 
• De situatie: waar ben je, met wie? Hoe veilig is de situatie? Bij een taakgerichte situatie stuur je in het begin vaker.
• De context: wettelijke kaders, beleid en protocollen en beroepscode

Begeleidingsdoelen

Dit gaat over veranderen: gedragsverandering en motivatie.

Motivatie

Zelfdeterminantie theorie

We sluiten af met een stelling...

Iedereen is te motiveren, als je maar op de juiste manier stimuleert.

We maken weer een denkbeeldige lijn.

Ga voorin het lokaal staan, als je het helemaal eens bent met de stelling. Ga achterin staan, als je het helemaal oneens bent. Je kunt ook ergens halverwege staan. 

Waarom koos je deze plek?

Maak de leeractiviteiten die in je het document 

leeractiviteiten en doelen staan.

De thoerie over begeleidingsstijlen vind je in het boek Methodisch begeleiden, thema 10