paragraaf 2.5 Burgers aan de macht

• geschied
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 2

2.5 Burgers aan de macht

Wat wordt er met het begrip Republiek bedoeld?

1. Naam van Nederland in de 16e t/m de 18e eeuw.
2. Staat zonder vorst zoals een koning of een keizer.
3. Ergens tegen in opstand komen.
4. Als burgers wetten maken en niet een vorst.

De Nederlanden waren in de Gouden eeuw een.........

1. democratie
2. oligarchie
3. constitutionele monarchie
4. koninkrijk met absoluut vorst

Waarom was de Nederlandse Republiek in de Gouden Eeuw bijzonder?

1. Het ging met de handel goed
2. We waren een Republiek
3. Er was godsdienstvrijheid
4. Alle antwoorden zijn goed

Wie hadden de meeste macht in de Nederlandse Republiek?

1. De koning en zijn hofhouding
2. De regenten uit rijke families
3. De hardwerkende mannen en vrouwen
4. De Staten-Generaal

Wie hadden de macht in de Republiek?

Rijk...

Regenten (rijke bestuurders), kooplieden en handelaren

Woonden in grote grachtenpanden 

Vrede van Münster

Vrede tussen Spanje en de Republiek (NL) in 1648 

(einde 80-jarige oorlog)

Het bestuur van de Republiek

• Nederland was in de 17e eeuw een republiek: uniek!
• Kleine groep rijke burgers waren de baas: de regenten.
• Zij hadden de macht in de steden en het bestuur van de gewesten: Gewestelijke staten.
• Regenten benoemden zelf nieuwe bestuuders: macht bleef hierdoor in handen van een kleine groep rijke families.
  

Het bestuur van de Republiek

• Alle gewesten hadden eigen wetten.
• De gewesten werkten samen in de Staten-Generaal. 
• Ze namen daar beslissingen over:
• buitenlandse politiek,
• leger en vloot,
• kolonies. 

Het bestuur van de Republiek

• Elk gewest had 1 stem in de Staten-Generaal.
• Holland was het rijkste gewest: meeste invloed.
• Zij betaalden het meeste aan het leger en de vloot.  

Het bestuur van de Republiek

Binnen de Republiek waren er 2 machtige mannen:  

- Stadhouder, leider van het leger en kon soms stadsbesturen benoemen. Altijd een afstammeling van Willem van Oranje. 

 

- Raadpensionaris (hoogste ambtenaar uit het gewest Holland) Hij adviseerde de Staten-Generaal over de buitenlandse politiek en onderhield contacten met andere landen. 

De stadhouder terug

• Er was in de Republiek een strijd gaande tussen mensen die de stadhouder terug wilden(oranjegezinden)
  
  
• en mensen die de raadspensionaris wilden behouden(staatsgezinden)
  

Johan de Witt

• Raadspensionaris van Holland
• Secretaris van de Staten-Generaal
• Voor de vrijheid
• Tegen de Oranjes

0

Raadspensionaris (belangrijkste ambtenaar en adviseur van de staten van Holland en Zeeland) Johan de Witt krijgt de schuld van het zwakke leger. 

Volk: Willem III wordt nieuwe stadhouder

De Witt wordt vermoord 

Johan de Witt

Een meester in het onderhandelen

Na een periode van rust ontstaan er conflicten met Engeland en Frankrijk

Rampjaar = Redeloos, Radeloos, Reddeloos 

De regering was Radeloos 

Het volk was Redeloos 

De Republiek was Reddeloos 

Regenten en stadhouder

• Tijdens de Opstand tegen Spanje was de stadhouder (legeraanvoerder) erg belangrijk voor het land.  
• Maar na de vrede in 1648 verloor hij macht. 
• Hij had nog wel door willen vechten, regenten wel blij met de vrede.

Regenten en stadhouder

• Het leger kostte veel geld en de regenten besloten het leger te verkleinen. 
  
• Hier kregen ze ruzie over met de stadhouder.   
• De regenten waren niet gediend van een stadhouder die teveel macht wilde hebben.
  

Regenten en stadhouder

Rond 1650: 

• Meer spanning tussen regenten en de stadhouder. 
• Willem II was toen stadhouder en probeerde een absolute heerser te worden. 

Regenten en stadhouder

• Willem II arresteerde zijn vijanden en probeerde Amsterdam aan te vallen. 
• Het leger verdwaalde, zodat de aanval mislukt.   
• Later stierf Willem II na een ernstige koorts. 

Regenten en stadhouder

• De regenten besloten geen nieuwe stadhouder aan te stellen: stadhouderloos tijdperk tot 1672.
• In die jaren had de raadpensionaris van Holland, Johan de Witt, veel macht in de Republiek.
• Hij was wellicht de machtigste man van de Republiek.  

Regenten en stadhouder

• Johan de Witt bezuinigde op het landleger, maar niet op de vloot. 
• Die moest de handelsschepen beschermen! 

Het rampjaar

• In 1672 begon het Rampjaar.  
• De Republiek werd aan 3 kanten tegelijk aangevallen: 
• Engeland, Frankrijk en Münster & Keulen.  

Het rampjaar

Redenen voor deze aanval:

• Engeland wilde onze winstgevende handel inpikken.  
• Frankrijk wilde een groter grondgebied hebben.
•  Beide landen wilden de macht van de Republiek doorbreken.  

Het rampjaar

• De Engelsen waren dus niet blij met de macht van de Nederlandse handelaren.  
• Zo kwamen er 3 handelsoorlogen met de Engelsen.  

Het rampjaar

• Michiel de Ruyter won op zee van de Engelsen.
• Maar de Franse koning en zijn Duitse bondgenoten bezetten in korte tijd een groot deel van de Republiek.
  

Het rampjaar

• De Fransen en hun Duitse bondgenoten kwamen tot de Hollandse Waterlinie:  
• Een strook onder water gezette gebieden, die Holland en Zeeland beschermde.  

Het rampjaar

• Er brak paniek uit in de Republiek.
• Raadpensionaris Johan de Witt kreeg de schuld dat het leger zwak zou zijn. 
• Het volk eiste dat er weer een Oranje aan de macht kwam. 

Het rampjaar

• De regenten moesten toegeven en benoemden Willem III tot stadhouder. 
• Johan de Witt nam ontslag als raadpensionaris.  

Het rampjaar

• Johan de Witt en zijn broer Cornelis kregen toch de schuld van alle problemen.  
• Ze werden door een woedende massa gelyncht.  

Eerst Spanje, dan Engeland

• Nadat de Nederlandse Republiek vrede heeft gesloten met Spanje met de Vrede van Münster, kan de Republiek haar aandacht volledig op de handel richten
  
  
• De Nederlanders overheersen de zeeën ten koste van de Engelsen
  
  
• De Republiek en Engeland komen op zee vaak met elkaar in oorlog
  
  
• Michiel de Ruyter is halverwege de 17e eeuw de aanvoerder van de vloot

0

1647 Willem II

Stadhouder

Derde zeeoorlog: Engeland én Frankrijk VS De Republiek 

Lodewijk XIV sluit een geheim verbond met Engeland, Keulen én Münster.

Zijn macht richting het noorden uitbreiden.

Rampjaar: 1672 

De vier vijanden vallen de Republiek aan. 

PANIEK in de Republiek!

De stadhouder terug

• Er was in de Republiek een strijd gaande tussen mensen die de stadhouder terug wilden(oranjegezinden)
  
  
• en mensen die de raadspensionaris wilden behouden(staatsgezinden)
  
  
• Michiel de Ruyter was staatsgezind

Raadspensionaris

(belangrijkste ambtenaar en adviseur van de staten van Holland en Zeeland) Johan de Witt krijgt de schuld van het zwakke leger. 

Volk: Willem III wordt nieuwe stadhouder

De Witt wordt vermoord 

Stel 1 vraag over iets dat je nog niet zo goed hebt begrepen.

Video

De groei van de Grachtengordel

0