Examentraining Verlichting en China

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 6

Examentraining Verlichting en China

De Verlichting

Bekijk de bron. Hoe past deze bron bij de wetenschappelijke revolutie?

Gebruik bron 2.
Uit de bron blijkt dat Locke een verlicht denker was.
Noteer een bronelement dat goed past bij de begrippen grondwet en volkssoevereiniteit

In de vroegmoderne tijd veranderde de manier van onderzoek doen. Leg uit welke methode van wetenschappelijk onderzoek is uitgebeeld in de bron.
Bron:
De anatomische les van Frederick Ruysch, een schilderij van Jan van Neck uit 1683.

In deze bron probeert Robespierre de kritiek te
weerleggen op zijn beleid tijdens de Franse revolutie.
Geef aan:
 om welke fase in de revolutie het hier gaat en
 tegen welke kritiek Robespierre zich in de bron verzet

Gebruik bron de bron. Leg met de bron uit of Montesquieu een aanhanger van het absolutisme was.

Toon aan, telkens met een verwijzing naar een ander gegeven (zie bron), dat Thorbecke:
- een politieke ontwikkeling stimuleerde, waarbij je je antwoord ondersteunt met een passend kenmerkend aspect, en
- een economische ontwikkeling stimuleerde, waarbij je je antwoord ondersteunt met een passend kenmerkend aspect.
Let op: je mag een kenmerkend aspect maar één keer gebruiken. Let op: je mag een gegeven maar één keer gebruiken.

Gebruik de bron
Een bewering:
De Bill of Rights sluit aan bij de opvattingen van John Locke over het sociaal contract.
Leg uit of deze bewering juist is.

Bekijk de bron. Deze prent is gemaakt enkele dagen na de dood van Lodewijk XVI, in 1793.
Welke mening heeft de tekenaar over de dood van Lodewijk XVI? Leg je antwoord uit aan de hand van de bron.

Gebruik bron 3.
Locke gaat in tegen het absolutisme. Toon dat aan door uit te leggen dat Locke het oneens is met:
- wat absolute heersers zien als de oorsprong van hun macht
- de omvang van de macht van de absolute heersers

Licht beide gegevens uit de bron toe door:
- uit te leggen dat de inhoud van het pamflet voor de jakobijnen reden was Olympe de Gouges ter dood te veroordelen en
- met een ander voorbeeld van het werk van Olympe de Gouges de mening
van de ooggetuige dat zij had bijgedragen aan de revolutie te ondersteunen.

Gebruik bron 4.
Sommige mensen zijn van mening dat Rousseau voorstander was van afschaffing van de slavernij in de koloniën. Ontleen aan de bron een argument voor deze mening en een argument tegen.

De tekenaar wil met de spotprent een politieke boodschap duidelijk maken.
 Bij welke politieke stroming past de boodschap: feminisme, liberalisme of socialisme?
 Geef aan waaruit blijkt dat het om die politieke stroming gaat. Doe dit met behulp
van een onderdeel uit de bron.
Doe het zo:
politieke stroming: ... (kies uit: feminisme / liberalisme / socialisme) De politieke
stroming blijkt uit ... (noem onderdeel van de bron).

Gebruik de bron. Deze opvattingen van Rousseau worden als kenmerkend gezien voor de
Verlichtingsidealen.
Toon, met een verwijzing naar de bron, aan dat Rousseau de Verlichtingsidealen omarmt.

Een juist antwoord bevat de volgende elementen:

• een juiste opvatting van Rousseau; bijvoorbeeld gelijkheidsideaal / de mens is van nature vrij en gelijk / het verzet tegen de standensamenleving, natuurlijke rechten, enz. (1p)
• een juiste en passende verwijzing naar de bron; bijvoorbeeld: geen onderscheid tussen standen / omdat alle mensen gelijk zijn, tot welke stand zij ook behoren / de natuurlijke behoeften overal hetzelfde zijn / Alleen de natuur geeft de mens onuitwisbare eigenschappen en de natuur maakt noch prinsen, noch rijken, noch grote heren. (1p)

Punten worden alleen toegekend als de verwijzing naar de bron passend is bij het Verlichtingsideaal.

Naar: CE HAVO, 2007, tijdvak 1, vraag 16.

Jefferson gaat bij het schrijven van deze tekst uit
van de politieke ideeën van Rousseau.
Leg dit uit voor twee politieke ideeën van Rousseau,
waarbij je je antwoord telkens ondersteunt met een andere verwijzing naar de bron.

In de bron staan 2 gebeurtenissen uit de Franse Revolutie.
Geef aan waardoor:
 Lodewijk XVI zich in zijn positie bedreigd voelde door de oprichting
van de Nationale Vergadering, en
 Lodewijk XVI verwachtte dat zijn bevel van 27 juni zijn positie zou
beschermen.

bron 2

Gebruik bron 2

In 1709 wordt het in 1679 geschreven boek over staatkunde van bisschop Jacques-Bénigne Bossuet gepubliceerd.

– Leg met behulp van een tekstelement uit bij welk idee van het absolutisme de bron aansluit en

– Leg uit dat Bossuet welwillend staat tegenover de ideeën van John Locke.

Gebruik de bron:

Leg uit dat deze bron een oorzaak van de Franse Revolutie toont.

Gebruik de bron

Was de maker van deze bron positief of negatief over de Franse Revolutie? Leg je antwoord uit.

Deze spotprent komt uit de tijd van het Congres van Wenen.
– Leg uit of de tekenaar van bron 2 veel vertrouwen heeft in de afloop van het Congres van Wenen en beargumenteer of hij daarin gelijk heeft gekregen en
– Bedenk twee redenen waarom de Europese machthebbers tijdens de Restauratie niet alle hervormingen uit de tijd van de democratische revoluties terugdraaiden.

Gebruik bron 3
Common Sense is een verlicht pamflet.
– Leg met behulp van een bronelement uit dat Thomas Paine het droit divin verwerpt.
– Leg met behulp van een bronelement uit dat de politieke opvattingen van Paine meer overeenkomen met die van Rousseau dan met die van Locke.

Gebruik bron 2 en 3
De bronnen zijn uitspraken van Descartes en Locke.
Leg met behulp van een bronelement uit welke uitspraak van wie is.

China 1842-2001

Li Hongzhang werd door de nationalisten in 1912 beschouwd als een voorbeeld van 'een verrader van China'. Leg deze visie van de nationalisten uit door, met behulp van de bron:
− het ideaal van de nationalisten te noemen dat Li Hongzhang met zijn
levenswijze niet had ondersteund en
− voor beide gegevens apart aan te tonen op welke wijze dit inging
tegen het ideaal van de nationalisten.

Gebruik de bron.
Li Hongzhang is een van de oprichters van de Zelfversterkingsbeweging. Met deze bron kan een uitgangspunt van deze beweging geïllustreerd worden.
Leg dit uit.

Een bewering: Het Verdrag van Nanjing was een gevolg van de politieke situatie in China en van het toenemende Britse imperialisme.

Leg beide delen van de bewering uit, waarbij je je antwoord telkens ondersteunt met een andere verwijzing naar het verdrag.

Beschrijf een overeenkomst en een verschil tussen de Tai ping- en de Nian-opstand.

Bron: de geleerde Zeng Guofan schrijft in zijn memorie (1867)
”Het gewone volk is verarmd en kan zich tot niemand wenden. Als wij de buitenlanders toestaan zout te transporteren, verliezen al onze zouthandelaren en -transporteurs hun baan. Als wij toestaan dat kleine stoomschepen de binnenlandse rivieren opvaren, verliezen onze schippers en stuurlui hun inkomen. Als wij toestaan dat de vreemdelingen telegraaflijnen en spoorwegen in gebruik nemen, verliezen onze wagenmenners, ezeldrijvers en kruiers hun inkomen.”

In de verdragen van 1842 en 1860 kregen westerse mogendheden de beschikking over vrijhavens en toegang tot het Chinese binnenland.

4p Leg uit
- (zonder bron) waarom deze verdragen ‘ongelijke verdragen’ werden genoemd;
- (met bron) welke gevolg deze verdragen hadden voor de Chinese economie;
en
- (zonder bron) hoe deze verdragen leidden tot zowel het ontstaan van de Zelfversterkingsbeweging als tot de Taiping-opstand.

Gebruik bron 1.
Li Hongzhang is een van de oprichters van de Zelfversterkingsbeweging.
Met deze bron kan een uitgangspunt van deze beweging geïllustreerd
worden.
Leg dit uit.

4 Meibeweging

Vier Moderniseringen

Einde Qingdynastie

Culturele Revolutie

burgeroorlog nationalisten en communisten

lid van de Wereldhandelsorganisatie

studentenprotest Plein Hemelse Vrede

1927

2001

1911

1989

1976

1966

1919

verplichte jaartallen

1966

1949

1958

1927

1931

1900

bokseropstand

China communistisch

grote sprong voorwaarts

bezetting Mantsjoerije

Noordelijke Veldtocht

culturele revolutie

1

2

3

4

5

6

Verdrag van Nanking

Begin Opiumoorlog

Taiping opstand

Nian opstand

Stichting Republiek China

Bokseropstand

Deze prent wordt in grote aantallen in Japan verspreid. Verklaar deze verspreiding door:
 uit te leggen welke boodschap de prent moet overbrengen, waarbij je
je antwoord ondersteunt met een verwijzing naar de prent, en
 met een gebeurtenis in China in die tijd te verklaren dat deze
boodschap in Japan belangrijk wordt gevonden.

Uit deze bron blijkt dat er zowel sociaaleconomische als politiek-bestuurlijke oorzaken zijn van de Bokseropstand. Geef aan bij welk kenmerkend aspect deze beide oorzaken passen, waarbij je het antwoord ondersteunt met
telkens een verwijzing naar de bron.

Leg uit dat zowel de Bokseropstand in 1900 als de 4-mei-beweging in 1919 voorbeelden waren van de opkomst van nationalisme en verzet tegen het westerse imperialisme; noem daarbij een overeenkomst en een verschil tussen beide bewegingen.

Licht deze anekdote (zie bron) toe door:
− aan te geven welk binnenlands probleem in China de Sovjet-troepen
na de Japanse capitulatie moesten oplossen en
− de geschreven aanwijzing op de opdracht te verklaren, waarbij je je
antwoord ondersteunt met een kenmerkend aspect van de tweede helft van de twintigste eeuw.

Licht deze gegevens over de 'Naar het platteland'-beweging toe door:
− aan te geven welk probleem, dat was veroorzaakt door de Grote
Sprong Voorwaarts, deze beweging mede moest oplossen en
− te verklaren waardoor deze beweging het einde van de Culturele
Revolutie bevorderde en ten slotte
− uit te leggen waardoor de herplaatste jongeren niet geschikt werden
gevonden voor een rol in het nieuwe beleid van Deng Xiaoping.

Gebruik de bron
Leg voor beide gegevens uit dat dit mogelijk leidt tot een eenzijdig beeld van de zwemtocht, waarbij je je antwoord telkens ondersteunt met
een andere verwijzing naar de anekdote.

De cartoon verwijst naar een van de belangrijkste maatregelen die Mao Zedong invoerde aan het begin van zijn regeerperiode.
Leg uit:
- (zonder bron) wat deze maatregel was, en
- (met bron) of de kritiek van de tekenaar alleen gaat over deze ene maatregel van Mao, of over de nieuwe koers die China inslaat?

De behandeling van de Russische adviseurs zoals die uit de bron blijkt, heeft bedoelde en onbedoelde gevolgen voor China.
Toon dit aan door:
 uit te leggen welk politiek gevolg door de regering van Mao wordt nagestreefd met de beschreven behandeling van de Russische adviseurs en
 aan te geven welk Chinees economisch beleid in die tijd hieronder heeft geleden.

Stel: Je doet onderzoek naar de communistische invloedssfeer in de tweede helft van de jaren 1960 en je hebt twee onderzoeksgebieden:
1 de verhouding tussen China en de Sovjet-Unie.
2 de positie van China in de communistische invloedssfeer.
Leg uit dat je de bron meer betrouwbaar vindt voor het eerste
onderzoeksgebied en minder betrouwbaar voor het tweede onderzoeksgebied.

Waarom zou kenmerkend aspect KA47: De toenemende westerse welvaart die vanaf de jaren zestig van de 20e eeuw aanleiding gaf tot ingrijpende sociaal-culturele veranderingsprocessen, bij het bloedbad op het plein van de Hemelse Vrede kunnen passen?

In 1945 werden de Verenigde Naties opgericht. In november 1949 eiste Mao de zetel van China hierin op voor de Volksrepubliek, maar deze eis werd met een ruime meerderheid verworpen door verschillende landen, waaronder de Verenigde Staten.
Licht deze gebeurtenis toe door:
- aan te geven welke boodschap Mao met zijn eis wilde overbrengen aan Chiang Kaishek en;
- de beslissing van de Verenigde Staten om deze eis te verwerpen uit te leggen, waarbij je je antwoord ondersteunt met een kenmerkend aspect van de twintigste eeuw

De ontwikkeling van ‘De toenemende welvaart die vanaf de jaren zestig van de twintigste eeuw aanleiding gaf tot ingrijpende sociaal-culturele Veranderingsprocessen’ lijkt op China en de SU van toepassing.
Leg uit dat de politiek van Eenheid en stabiliteit van Deng op alle vier punten leidde tot groeiende welvaart en beschrijf een gebeurtenis die een ingrijpend sociaal-culturele veranderingsproces verbeeldt.