Thema 5: Erfelijkheid en evolutie zonder vragen

• Biologie
• Middelbare school
• vmbo g
• Leerjaar 2

Thema 5: Erfelijkheid en evolutie

LES 1

Wat: Thema 5	Tijd:
Welkom	3 min
Presentator: - Terugblik herhaling thema 4 - Leerdoel vorige les	2 min
Instructie Uitleg: Thema 5.1	10
Aan de slag! MakenHW: Thema 5.1 alle opdrachten Klaar? Test jezelf, flitskaarten, biologiepagina.	10
Afsluiting Leerdoelen behaald?	10

Vorige keer & vandaag

Leerdoelen vorige keer:

Afronden thema 4

Leerdoelen vandaag:

5.1.1 Je kunt benoemen dat alle cellen van je lichaam dezelfde erfelijke informatie bevatten.

5.1.2 Je kunt omschrijven wat het genotype en het fenotype zijn.

Lesstof 1/4

Bij de bevruchting wordt bepaald wat jouw bouwtekening wordt

Jouw bouwtekening is DNA dat jouw unieke code heeft.

Elke cel heeft een celkern met daarin een kopie van jouw DNA

Elke cel weet dus hoe jij er 

helemaal uit komt te zien

Kopie van een cel = dochtercel

Lesstof 2/4

GEN = stukje DNA met informatie voor 1 eigenschap.

Chromosoom: 23 paar (46 in totaal) maken jouw DNA

GENOTYPE: Wat je DNA code is.

Chromosomen komen dus in paren voor. 

Per paar krijg je er 1 van mama 1 van papa.

Lesstof 3/4

Fenotype: Alle eigenschappen van een organisme.

Fenotype = genotype + invloeden uit de omgeving. 

VB: je genotype is blond haar. Dus fenotype = blond

Maar als ik het ga verven wordt mijn fenotype = zwart

Fenotype kun je aanpassen. 

Genotype kun je niet aanpassen.

Lesstof 4/4

3x dezelfde dame

3x ander kapsel = 

3x verschillend fenotype

3x hetzelfde DNA =

3x hetzelfde genotype

Aan de slag

Maken: Thema 5 basisstof 1

Klaar? -> Test jezelf, flitskaarten, biologiepagina.nl

Daarna -> samenvatting maken

10 minuten voor het einde van de les: samenvattingsvragen.

Afsluiting

Leerdoelen vandaag:

5.1.1 Je kunt benoemen dat alle cellen van je lichaam dezelfde erfelijke informatie bevatten.

5.1.2 Je kunt omschrijven wat het genotype en het fenotype zijn.

Leerdoelen  volgende keer:

5.2.3 Je kunt beschrijven hoe elk van de ouders 50% van de chromosomen levert.

5.2.4 Je kunt benoemen dat bij mensen het geslacht wordt bepaald door de geslachtschromosomen.

EINDE LES 1

LES 2

Wat: Thema 5	Tijd:
Welkom	3 min
Presentator: - Terugblik herhaling thema 5.1 - Leerdoel vorige les	2 min
Instructie Uitleg: Thema 5.2	10
Aan de slag! MakenHW: Thema 5.2 alle opdrachten Klaar? Test jezelf, flitskaarten, biologiepagina.	10
Afsluiting Leerdoelen behaald?	10

Vorige keer & vandaag

Leerdoelen vorige keer:

5.1.1 Je kunt benoemen dat alle cellen van je lichaam dezelfde erfelijke informatie bevatten.

5.1.2 Je kunt omschrijven wat het genotype en het fenotype zijn.

Leerdoelen vandaag:

5.2.3 Je kunt beschrijven hoe elk van de ouders 50% van de chromosomen levert.

5.2.4 Je kunt benoemen dat bij mensen het geslacht wordt bepaald door de geslachtschromosomen.

Lesstof 1/4

Chromosomen komen in paren in lichaam

Per paar: 1  van mam 1 van pap.

Alle cellen waren kopiëen van elkaar.

Alle cellen dus dezelfde chromosomen

Zaad en eicellen -> krijgen maar 1 van de 2

Lesstof 2/4

Lesstof 3/4

Geslachtschromosomen: bepalen je geslacht. = 23e paar

Is 23e paar XX -> meisje

Is 23e paar XY -> jongetje

Eicel (van mama) Kan alleen maar X hebben.

Zaadcel (van papa) kan X of Y hebben

De zaadcel bepaald of het een jongetje of meisje wordt.

Lesstof 4/4

	X	Y
X	XX	XY
X	XX	XY

Aan de slag

Maken: Thema 5 basisstof 2

Klaar? -> Test jezelf, flitskaarten, biologiepagina.nl

Daarna -> samenvatting maken

10 minuten voor het einde van de les: samenvattingsvragen.

Afsluiting

Leerdoelen vandaag:

5.2.3 Je kunt beschrijven hoe elk van de ouders 50% van de chromosomen levert.

5.2.4 Je kunt benoemen dat bij mensen het geslacht wordt bepaald door de geslachtschromosomen.

Leerdoelen  volgende keer:

5.3.5 Je kunt omschrijven hoe door geslachtelijke voortplanting variatie in genotypen ontstaat.

5.3.6 Je kunt omschrijven wat een mutatie is.

EINDE LES 2

LES 3

Wat: Thema 5	Tijd:
Welkom	3 min
Presentator: - Terugblik herhaling thema 5.2 - Leerdoel vorige les	2 min
Instructie Uitleg: Thema 5.3	10
Aan de slag! MakenHW: Thema 5.3 alle opdrachten Klaar? Test jezelf, flitskaarten, biologiepagina.	10
Afsluiting Leerdoelen behaald?	10

Vorige keer & vandaag

Leerdoelen vorige keer:

5.2.3 Je kunt beschrijven hoe elk van de ouders 50% van de chromosomen levert.

5.2.4 Je kunt benoemen dat bij mensen het geslacht wordt bepaald door de geslachtschromosomen.

Leerdoelen vandaag:

5.3.5 Je kunt omschrijven hoe door geslachtelijke voortplanting variatie in genotypen ontstaat.

5.3.6 Je kunt omschrijven wat een mutatie is.

Lesstof 1/4

Plek op het  chromosoom = gen

Variant van het gen = allel

Voor 1 eigenschap kunnen heel 

veel allelen (varianten) bestaan.

Dit geeft variatie in genotype

zodat we niet allemaal hetzelfde zijn

Lesstof 2/4

DNA kan normaal niet zomaar beschadigd raken. 
Als DNA beschadigd/verander raakt, heet dat: MUTATIE

DNA verandering: gemuteerd

Organisme met een mutatie: mutant 

Mutagene invloed: een stof of proces waarbij DNA beschadigd/veranderd wordt.

Lesstof 3/4

VB: albino

Albino heeft een mutatie in het DNA voor pigment (kleurstof)

Hierdoor kan het niet meer gelezen worden en wordt er geen kleurstof gemaakt

Lesstof 4/4

Tumor: groep cellen die gemuteerd zijn. Hoeft niet gevaarlijk te zijn.

Kanker: als een cel door een mutatie heel snel gaat delen. Is vaak gevaarlijk.

Uitzaaiing : als kankercellen via het bloed gaan verspreiden door het lichaam = dodelijk

Aan de slag

Maken: Thema 5 basisstof 3

Klaar? -> Test jezelf, flitskaarten, biologiepagina.nl

Daarna -> samenvatting maken

10 minuten voor het einde van de les: samenvattingsvragen.

Afsluiting

Leerdoelen vandaag:

5.3.5 Je kunt omschrijven hoe door geslachtelijke voortplanting variatie in genotypen ontstaat.

5.3.6 Je kunt omschrijven wat een mutatie is.

Leerdoelen  volgende keer:

5.4.7 Je kunt de evolutietheorie beschrijven.

EINDE LES 3

LES 4

Wat: Thema 5	Tijd:
Welkom	3 min
Presentator: - Terugblik herhaling thema 5.3 - Leerdoel vorige les	2 min
Instructie Uitleg: Thema 5.4	10
Aan de slag! MakenHW: Thema 5.4 alle opdrachten Klaar? Test jezelf, flitskaarten, biologiepagina.	10
Afsluiting Leerdoelen behaald?	10

Vorige keer & vandaag

Leerdoelen vorige keer:

5.3.5 Je kunt omschrijven hoe door geslachtelijke voortplanting variatie in genotypen ontstaat.

5.3.6 Je kunt omschrijven wat een mutatie is.

Leerdoelen vandaag:

5.4.7 Je kunt de evolutietheorie beschrijven.

Lesstof 1/4

Evolutie: ontwikkeling van het leven op aarde waarbij soorten ontstaan/veranderen/verdwijnen.

Uitgangspunten:

De uitgangspunten van de evolutietheorie zijn:

• een periode van miljoenen jaren

• variatie in genotypen

• natuurlijke selectie

• het ontstaan van nieuwe soorten

Lesstof 2/4

Variatie in genotype door geslachtelijke voortplanting

Lesstof 3/4

Natuurlijke selectie

= 

grotere kans op overleven (bijv: beter aangepast aan milieu)

 = 

grotere kans op eigenschappen doorgeven.

Lesstof 4/4

Ontstaan van soorten:

Verschillende stituaties kunnen voor nieuwe soorten ontstaan.

Isolatie van elkaar speelt een grote rol hierbij.

Aan de slag

Maken: Thema 5 basisstof 4

Klaar? -> Test jezelf, flitskaarten, biologiepagina.nl

Daarna -> samenvatting maken

10 minuten voor het einde van de les: samenvattingsvragen.

Afsluiting

Leerdoelen vandaag:

5.4.7 Je kunt de evolutietheorie beschrijven.

Leerdoelen  volgende keer:

5.5.8 Je kunt beschrijven hoe fossielen zijn ontstaan.

5.5.9 Je kunt benoemen dat soorten verwant zijn als ze een gemeenschappelijke voorouder hebben.

EINDE LES 4

LES 5

Wat: Thema 5	Tijd:
Welkom	3 min
Presentator: - Terugblik herhaling thema 5.4 - Leerdoel vorige les	2 min
Instructie Uitleg: Thema 5.5	10
Aan de slag! MakenHW: Thema 5.5 alle opdrachten Klaar? Test jezelf, flitskaarten, biologiepagina.	10
Afsluiting Leerdoelen behaald?	10

Vorige keer & vandaag

Leerdoelen vorige keer:

5.4.7 Je kunt de evolutietheorie beschrijven.

Leerdoelen vandaag:

5.5.8 Je kunt beschrijven hoe fossielen zijn ontstaan.

5.5.9 Je kunt benoemen dat soorten verwant zijn als ze een gemeenschappelijke voorouder hebben.

Lesstof 1/4

Fossiel: vesteend overblijfsel.

Door het snel bedekken kunnen schimmels en bacteriën het NIET weg laten rotten.

Na een tijdje verstenen de botten resten. 

Lesstof 2/4

Geologische tijdschaal: Tijdschaal waarin de tijd sinds het ontstaan van de aarde is weergegeven.

1.  ééncellige die zuurstof maken.

2. 1600 miljoen -> meercelligen

3.  700 miljioen -> eerste dieren

Dieren eerst in water en toen op land.

Lesstof 3/4

Soortvorming van vorige les.

Elke keer als een nieuwe soort ontstaat is er een afsplitsing.

Hoe langer geleden de afsplitsing hoe minder verwant.

Lesstof 4/4

Aan de slag

Maken: Thema 5 basisstof 5

Klaar? -> Test jezelf, flitskaarten, biologiepagina.nl

Daarna -> samenvatting maken

10 minuten voor het einde van de les: samenvattingsvragen.

Afsluiting

Leerdoelen vandaag:

Leerdoelen  volgende keer:

EINDE LES 5